Яктыртучанлык: юрамалар арасында аерма
Төзәтмә аңлатмасы юк |
|||
Юл номеры - 15: | Юл номеры - 15: | ||
==[[Күк җисеме]] яктыртучанлыгы== |
==[[Күк җисеме]] яктыртучанлыгы== |
||
'''[[Күк җисеме]] яктыртучанлыгы''' ([[астрономия]]) — астрономик объект (планета, йолдыз, галактика һ.б.) тарафыннан вакыт берәмлегендә таратыла торган бар [[энергия]]. [[СИ]] үлчәү системасында - [[Ватт|Вт]], СГС - эрс/с белән үлчәнә, яки [[Кояш]] яктыртучанлыгы белән үлчәнә <math>L_\bigodot</math> = 3,86{{e|33}} [[эрг]]/с . |
'''[[Күк җисеме]] яктыртучанлыгы''' ([[астрономия]]) — астрономик объект ([[планета]], [[йолдыз]], [[галактика]] һ.б.) тарафыннан вакыт берәмлегендә таратыла торган бар [[энергия]]. [[СИ]] үлчәү системасында - [[Ватт|Вт]], СГС - эрс/с белән үлчәнә, яки [[Кояш]] яктыртучанлыгы белән үлчәнә <math>L_\bigodot</math> = 3,86{{e|33}} [[эрг]]/с . |
||
Яктыртучанлык объектка кадәрге аралыкка бәйсез, тик [[күренүчән йолдызча зурлык]] аңа бәйле. Яктыртучанлык - йолдызлар сыйфатларының иң мөһиме, ул спектр-яктыртучанлык ([[Һерцшпрунг–Рассел диаграммасы]]), масса-яктыртучанлык диаграммасында төрле йолдызларны чагыштыру мөмкинлеген бирә. |
Яктыртучанлык объектка кадәрге аралыкка бәйсез, тик [[күренүчән йолдызча зурлык]] аңа бәйле. Яктыртучанлык - йолдызлар сыйфатларының иң мөһиме, ул спектр-яктыртучанлык ([[Һерцшпрунг–Рассел диаграммасы]]), масса-яктыртучанлык диаграммасында төрле йолдызларны чагыштыру мөмкинлеген бирә. |
||
Юл номеры - 24: | Юл номеры - 24: | ||
биредә {{math|''R''}} — йолдызның радиусы, {{math|''T''}} — аның өслеге [[температура]]сы, {{math|σ}} — [[Стефан-Больцман даимие]]. |
биредә {{math|''R''}} — йолдызның радиусы, {{math|''T''}} — аның өслеге [[температура]]сы, {{math|σ}} — [[Стефан-Больцман даимие]]. |
||
[[Файл:Hertzsprung-Russel StarData.png|500px|мини|үзәк|Йолдызларның яктыртучанлыгы температурасына бәйлелеге - Һерцшпрунг–Рассел диаграммасы. Y күчәре - йолдызның яктыртучанлыгы, X күчәре - йолдызның температурасы]] |
[[Файл:Hertzsprung-Russel StarData.png|500px|мини|үзәк|Йолдызларның яктыртучанлыгы температурасына бәйлелеге - Һерцшпрунг–Рассел диаграммасы. Y күчәре - йолдызның яктыртучанлыгы, X күчәре - йолдызның температурасы]] |
||
==Тизләткеч яктыртучанлыгы== |
==Тизләткеч яктыртучанлыгы== |
||
24 фев 2016, 11:39 юрамасы
Яктыртучанлык яки яктырту сәләте — физикада, астрономиядә кулланыла торган төшенчә.
Фотометрик яктыртучанлык
Фотометрик яктыртучанлык — берәмлекле мәйданнан таратыла торган нурланышның яктылык агымы. Кечкенә мәйданнан таратылган яктылык агымы бу мәйданга чагыштырмасына тигез:
- ,
биредә: dS - мәйданыннан татаратыла торган dΦv — яктылык агымы.
СИ үлчәү системасында яктыртучанлык люмен/м² белән үлчәнә.
Энергетик яктыртучанлык — фотометрик яктыртучанлыкка охшаш төшенчә, тик яктылык агымы урынында нурланыш агымы кулланыла, аның үлчәү берәмлеге - Вт/м².
Күк җисеме яктыртучанлыгы
Күк җисеме яктыртучанлыгы (астрономия) — астрономик объект (планета, йолдыз, галактика һ.б.) тарафыннан вакыт берәмлегендә таратыла торган бар энергия. СИ үлчәү системасында - Вт, СГС - эрс/с белән үлчәнә, яки Кояш яктыртучанлыгы белән үлчәнә = 3,86×1033 эрг/с .
Яктыртучанлык объектка кадәрге аралыкка бәйсез, тик күренүчән йолдызча зурлык аңа бәйле. Яктыртучанлык - йолдызлар сыйфатларының иң мөһиме, ул спектр-яктыртучанлык (Һерцшпрунг–Рассел диаграммасы), масса-яктыртучанлык диаграммасында төрле йолдызларны чагыштыру мөмкинлеген бирә.
Йолдызның яктыртучанлыгы формула буенча исәпләнә:
биредә R — йолдызның радиусы, T — аның өслеге температурасы, σ — Стефан-Больцман даимие.
Тизләткеч яктыртучанлыгы
Тизләткеч яктыртучанлыгы - элементар кисәкчекләр физикасында кисәкчекләрнең ике бәйләме бәрелешләр интенсивлыгын тасвирлаучы зурлык, тизләткечнең параметры. Шул яктыртучанлык L см−2·с−1 белән үлчәнә.
Реакциянең кисеме яктыртучанлыкка тапкырчыгышы коллайдерында процессның узу ешлыгын күрсәтә:
Башта Зур адрон коллайдерында яктыртучалык 1029 кисәкчек/см²·с тәшкил итте.
Әдәбият
- «Светимость» // Физическая энциклопедия. Гл. ред. Прохоров А. М. — М.: «Большая Российская энциклопедия», 1994. — Т. 4. — С. 461. — 704 с. — ISBN 5-85270-087-8.
- Светимость в астрономии // Физика космоса: Маленькая энциклопедия / Под ред. Р. А. Сюняева. — 2-е изд. — М.: Советская Энциклопедия, 1986. — С. 607. — 783 с. — ISBN 524(03). (Проверено 27 июня 2014)
- Шкловский И. С. Звёзды: их рождение, жизнь и смерть, М.: Наука, 1984
- Физика космоса. Маленькая энциклопедия, М.: Советская Энциклопедия, 1986
- Постнов К. А. Эволюционная астрофизика