Колхоз: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

Кертелгән

9 гый 2017, 09:53 юрамасы

Колхо́з (ингл. kolkhoz, үзб. kolxoz, рус. колхоз - коллективное хозяйство сүзтезмәсенең халыкара аббревиатурасы) яки Күмхуҗ^[1] (күмәк хуҗалык) — ССРБда таралган күмәк икътисади системасының авыл хуҗалыгы тармагында эшләп, ризык җитештерү яки җиңел сәнәгать өчен тере табигать биргән чималны җитештерү юлы белән җәмгыять кирәкләрен тәэмин итү өчен оештырылган оешмаларының бер төре.

Төзелеше

Файл:Пам.Шевченко Колхозник крупно.JPG

Эшче һәм колхозчыга һәйкәл

Икътисадның авыл хуҗалыгы тармагындагы җитештерү әйберләре (җир, җайланмалар, терлек, орлык һ.б.) уртак милек, анда катнашучылар җәмгыяте идарәсе астында булган һәм хезмәт нәтиҗәсе дә катнашучыларның уртак фикере ярдәмендә бүленергә тиеш булган. Шулай ук балыкчылык колхозлары да таралган булган.

Тарих

Күмәк хуҗалыклар ССРБда 1918 елдан барлыкка килә башлый. 1929 елдан массакүләм күмәкләштерү башлана. Сәнәгатьләштерелү заманында, ССРБны ашамлыклар белән тәэмин итү өчен, колхозчыларның шәһәрләргә качуларына юл куймас өчен паспортизация ысулы кулланыла. Паспортны ала алмаганнар шәһәрләрдә хезмәт урыннарына урнаша алмый, авылларда яшәргә, фәкать колхоз-совхозларда эшләп көн күрергә мәҗбүр калалар.

Коммунист идеологияле ССРБда перестройка сәясәте уңышсызлыгы һәм Русиянең глобаль капиталист базар системасы кагыйдәләре буенча яшәүче ширкәтләргә эшләргә ишек ачуы белән, соңгылар җитештереп торган продукт һәм күрсәткән хезмәтләргә карата өстәлгән кыйммәтләре түбәнрәк булулары аркасында колхозлар юкка чыга башлыйлар.

Татар телендә

Тел системасы тарихи яктан үзгəрешсез калмый. Бу хəл тел компонентларының система буларак ачык булуы белəн бəйле. Менə шуңа күрə дə телдə туып Һəм үсеп баручы элементлар була. Тел системасына бары тик аның талəплəренə җавап бирə торган яңа компонентлар гына үтеп керə ала. Мəсəлəн, 30 елларда татар теленə рус сүзлəрен алмас өчен, татарча яңа сүзлəр ясый башладылар: күмхуҗ, бəрмəче, ут көймəсе Һ.б. Лəкин тел системасы бу сүзлəрне кабул итмəде.^[2]

Флёра Сафиуллина

Безнең телдә рус теленнән кергән алынмалар да байтак. Күпләр, бигрәк тә филолог галимнәребез, аларның рус теленнән кергән килеш язылуын тәнкыйть итәләр. Уңышлы һәм телебезгә ярашлы дигәннәрен нигә әле кулланмаска? Тупас яисә авыр яңгырый торганнарын үз телебезгә тәрҗемә итү дә бик мәслихәт. Әйтик, шайба — алка, болельщик — җанатар, вертолет — боралак. Ә инде заманында «колхоз» сүзен «күмхуҗ» дип аударырга тырышулар бары ирония тудыра. ^[3]

Рашат Низами

Моны да карагыз

Сылтамалар

Примерный Устав сельскохозяйственной артели, принятый II всесоюзным съездом колхозников-ударников
И. Б. Полюбина «Государство и аграрный сектор в России. История и современность»
Бюджетные обследования колхозников Свердловской области 1935—1953 гг. Колхозная жизнь на Урале. 1935—1953 / Составители X. Кесслер, Г. Е. Корнилов. — М.: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 2006. — 912 с. — (Документы советской истории).
Справочник председателя колхоза, ОГИЗ, Государственное издательство колхозной и совхозной литературы, Москва, «Сельхозгиз», 1941 г.
Tatarile порталында урнаштырылган Татар энциклопедиясе басмасының «Колхоз» мәкаләсе

Искәрмәләр

↑ http://kitap.net.ru/yahin/1-12.2.php
↑ Ф.С.Сафиуллина. Беренче бүлек: «Иҗтимагый күренеш буларак тел» — §5. Система буларак тел // ТЕЛ ГЫЙЛЕМЕНƏ КЕРЕШ. Югары уку йортларыны филология факультеты студентлары өчен дəреслек. — Казан: Тарих, 2001. — Б. 297. — 19 б.
↑ Рашат Низами (2016-10-05). «Сүзләр картаямы?..». Безнең мирас. Проверено 2017-01-09.

[1] ttp://kitap.net.ru/yahin/1-12.2.php

[2] Ф.С.Сафиуллина. Беренче бүлек: «Иҗтимагый күренеш буларак тел» — §5. Система буларак тел // ТЕЛ ГЫЙЛЕМЕНƏ КЕРЕШ. Югары уку йортларыны филология факультеты студентлары өчен дəреслек. — Казан: Тарих, 2001. — Б. 297. — 19 б.

[3] Рашат Низами (2016-10-05). «Сүзләр картаямы?..». Безнең мирас. Проверено 2017-01-09.

[1]

[2]

[3]

@@ Юл номеры - 1: / Юл номеры - 1: @@
 [[File:Уборка капусты в колхозе Аргун.jpg|200px|thumb|right|Колхозда кәбестә җыю чоры]]
 '''Колхо́з''' ({{lang-en|[[:en:Kolkhoz|kolkhoz]]}}, {{lang-uz|[[:uz:Kolxoz|kolxoz]]}}, {{lang-ru|[[:ru:Колхоз|колхоз]]}} - '''кол'''лективное '''хоз'''яйство [[сүзтезмә]]сенең халыкара [[аббревиатура]]сы) яки
-''Күмхуҗ''<ref>http://kitap.net.ru/yahin/1-12.2.php</ref> ('''күм'''әк '''хуҗ'''алык) — [[ССРБ]]да таралган [[Күмәкләштерү|күмәк]] [[авыл хуҗалыгы]] оешмаларының төре.
+''Күмхуҗ''<ref>http://kitap.net.ru/yahin/1-12.2.php</ref> ('''күм'''әк '''хуҗ'''алык) — [[ССРБ]]да таралган [[Күмәкләштерү|күмәк]] [[икътисад]]и системасының [[авыл хуҗалыгы]] тармагында эшләп, [[ризык]] җитештерү яки җиңел [[сәнәгать]] өчен [[тереклек|тере табигать]] биргән [[чимал]]ны җитештерү юлы белән [[җәмгыять]] кирәкләрен тәэмин итү өчен оештырылган [[ширкәт|оешмаларының]] бер төре.
 == Төзелеше ==
@@ Юл номеры - 12: / Юл номеры - 12: @@
 [[Сәнәгатьләштерү|Сәнәгатьләштерелү]] заманында, ССРБны [[ашамлык]]лар белән тәэмин итү өчен, колхозчыларның [[шәһәр]]ләргә качуларына юл куймас өчен [[паспорт]]изация ысулы кулланыла. Паспортны ала алмаганнар шәһәрләрдә [[хезмәт]] урыннарына урнаша алмый, [[авыл]]ларда яшәргә, фәкать колхоз-совхозларда эшләп көн күрергә мәҗбүр калалар.
+[[Коммунист]] [[идеология]]ле ССРБда [[перестройка]] сәясәте [[ССРБ таркалуы|уңышсызлыгы]] һәм [[Русия]]нең [[Глобальләшү|глобаль]] [[капитал]]ист базар системасы кагыйдәләре буенча яшәүче ширкәтләргә эшләргә ишек ачуы белән, соңгылар җитештереп торган [[продукт]] һәм күрсәткән [[хезмәт]]ләргә карата [[өстәлгән кыйммәт]]ләре түбәнрәк булулары аркасында колхозлар юкка чыга башлыйлар.
 ==Татар телендә ==
 {{цитата|автор=[[Флёра Сафиуллина]]|Тел системасы тарихи яктан үзгəрешсез калмый. Бу хəл тел компонентларының система буларак ачык булуы белəн бəйле. Менə шуңа күрə дə телдə туып Һəм үсеп баручы элементлар була. Тел системасына бары тик аның талəплəренə җавап бирə торган яңа компонентлар гына үтеп керə ала. Мəсəлəн, 30 елларда татар теленə рус сүзлəрен алмас өчен, татарча яңа сүзлəр ясый башладылар: күмхуҗ, бəрмəче, ут көймəсе Һ.б. Лəкин тел системасы бу сүзлəрне кабул итмəде.<ref>{{ китап