Кизләү: юрамалар арасында аерма

Кизләү
Байрак	Герб
[[Файл:\|160x160px\|байрак]]	[[Файл:\|90x160px\|Герб]]
Ил	Русия/Украина
Төбәк	Кырым Җөмһүрияте/; Кырым Автономияле Җөмһүрияте
Район	Кизләү шәһәр бүлгесе/; Кизләү шәһәр шурасы
Координаталар	45°12′00″ т. к. 33°21′30″ кч. о.HGЯO
Климат төре	субтропик
Халык саны	105 915 кеше
Телефон коды	+380 6569
Почта индекслары	97400—97490
Автомобиль коды	Кырым Җөмһүрияте: RUS 82; Кырым АҖ: AK, КК / 01
ГМБТК коды	[https://classinform.ru/oktmo/search.php?str=35712000001 35712000001 712 000 001 35 712 000 001]
УАТТОК коды	0110900000 0110900000барлык кодлар
Рәсми сайт	ссылка
	Кизләү

Тарихны интерактив карап чыгу

← Алдагы төзәтмә Киләсе төзәтмә →

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

КүрсәтмәлеВики-текст

Кертелгән

11 авг 2017, 12:39 юрамасы

Кизләү (рус. Евпатория, укр. Євпато́рія, кырымтат. Kezlev, Кезлев) — Кырым ярымутравының урнашкан шәһәр-курорт. Рус телендә бөек Понт патшасы Митридат Евпатор истәлегенә Евпатория дип аталган.

Тарих

Кизләү урынында кешеләр 3 мең б.э.к. торган инде.

Биредә таврлар, киммерийләр, соңрак греклар яшәгәннәр. Каланың борынгы исеме — Керкинитида. III—II гасырда кала скифлар тарафыннан җимерелгән.

Һуннар, болгарлар, хәзәрләр, печенеглар, кыпчаклар Кизләү урынында торганнар.

Алтын Урда чорында Кизләү — сәүдә үзәге.

1475 елда Госман империясенә керә, Кизләү (төрекчә Гөзлөв) кирмәне төзелә.

1552 елда Дәүләт-Гәрәй хан идарә иткән чорда Җомга-Җәмигъ мәчете төзелә.

1774 елда Русия Кырым ханлыгын басып ала.

Кизләү каласы рус телендә борынгы гаскәр башлыгы, патша Митридат VI Евпатор истәлегенә Евпатория дип аталган.

Кырым сугышы вакытында Кизләү инглиз-француз-төрек гаскәрләре тарафыннан басып алына.

1941 елның 31 октябреннән 1944 елның 13 апреленә кадәр фашистлар тарафыннан басып алына.

1944 елның 18 маенда кырымтатар халкы сөргенгә җибәрелә, 26 июнендә әрмәннәр, болгарлар, греклар да сөргенгә җибәрелә.

Сугыш вакытында 12 мең кеше атып үтерелгән, 45-55 % халык санын югалта.

География

Евпатория Кара диңгез ярында, Кырымның далалы көнчыгыш өлешендә урнашкан.

Климат

Евпатория климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Уртача температура, °C	0,5	1,0	4,1	10,2	15,6	20,3	22,8	22,3	17,9	11,9	7,4	3,5	11,5
Чыганак: [1]

Халык

1897^[6]	1926^[7]	1939^[7]	1959^[8]	1970^[9]	1979^[10]	1989^[11]	2001^[12]
17 913	23 341	47 030	56 992	79 444	93 281	107 792	105 915

Милли состав (2001): руслар — 64,9 %, украиннар — 23,3 %, кырымтатарлар — 6,9 %, белоруслар — 1,5 %.

Кардәш шәһәрләр

Янина (Греция) — 1989^[13]
Фигейра-да-Фош (Португалия)
Людвигсбург (Алмания)
Закинтос (Греция)
Островец-Свентокшиски (Польша)
Силифке (Төркия)
Мәскәү өлкәсенең Красногорск районы (Русия)
Ламби (Греция)
Белгород (Русия)

Искәрмәләр

↑ Бу торак пункт Русия һәм Украина арасында территориаль бәхәс астында торган Кырым ярымутравында урнашкан. Ярымутрауны фактик рәвештә контрольдә тотучы Русия Федерациясенең административ-территораль бүленеше буенча, Кырым территориясендә Кырым Җөмһүрияте һәм Акъяр федерация әһәмиятендәге шәһәре урнаша; Украина административ-территораль бүленеше буенча, Кырым территориясендә Кырым Автономияле Җөмһүрияте һәм Акъяр махсус статуслы шәһәре урнаша.
↑ Русия Федерациясенең административ-территораль бүленеше буенча
↑ Украинаның административ-территораль бүленеше буенча
↑ Кырым Җөмһүриятенең административ-территораль бүленеше кысаларында
↑ Кырым Автономияле Җөмһүриятенең административ-территораль бүленеше кысаларында
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=1437
↑ ^7,0 ^7,1 http://pop-stat.mashke.org/ukraine-cities.htm
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg2.php
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg2.php
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg2.php
↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php
↑ http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/total_population/structure_population/sel_1/?box=1.1W&k_t=01&rn=&id=&botton=cens_db
↑ Совет министров Крыма — Информация о побратимских связях городов и районов АРК.

Сылтамалар

Рәсми сайт

[tpqirim-1] Бу торак пункт Русия һәм Украина арасында территориаль бәхәс астында торган Кырым ярымутравында урнашкан. Ярымутрауны фактик рәвештә контрольдә тотучы Русия Федерациясенең административ-территораль бүленеше буенча, Кырым территориясендә Кырым Җөмһүрияте һәм Акъяр федерация әһәмиятендәге шәһәре урнаша; Украина административ-территораль бүленеше буенча, Кырым территориясендә Кырым Автономияле Җөмһүрияте һәм Акъяр махсус статуслы шәһәре урнаша.

[2] Русия Федерациясенең административ-территораль бүленеше буенча

[3] Украинаның административ-территораль бүленеше буенча

[4] Кырым Җөмһүриятенең административ-территораль бүленеше кысаларында

[5] Кырым Автономияле Җөмһүриятенең административ-территораль бүленеше кысаларында

[6] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=1437

[машке-7] 7,0 ^7,1 http://pop-stat.mashke.org/ukraine-cities.htm

[8] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg2.php

[9] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg2.php

[10] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg2.php

[11] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php

[перепись2001-12] ttp://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/total_population/structure_population/sel_1/?box=1.1W&k_t=01&rn=&id=&botton=cens_db

[frat-13] Совет министров Крыма — Информация о побратимских связях городов и районов АРК.

[14] ttp://www.archive.gov.tatarstan.ru/magazine/go/anonymous/main/?path=mg:/numbers/2002_1_2/02/02_1/

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[1]

@@ Юл номеры - 58: / Юл номеры - 58: @@
  | сайт теле                        = ru
  }}
-'''Кизләү''' ({{lang-ru|Евпатория}}, {{lang-uk|Євпато́рія}}, {{lang-crh|Kezlev, Кезлев}}) — [[Кырым]] ярымутравының урнашкан шәһәр-курорт. Рус телендә бөек [[Pont patşalığı|Понт]] патшасы [[Митридат Евпатор]] истәлегенә '''Евпатория''' дип аталган.
+'''Кизләү''' ({{lang-ru|Евпатория}}, {{lang-uk|Євпато́рія}}, {{lang-crh|Kezlev, Кезлев}})&nbsp;— [[Кырым]] ярымутравының урнашкан шәһәр-курорт. Рус телендә бөек [[Pont patşalığı|Понт]] патшасы [[Митридат Евпатор]] истәлегенә '''Евпатория''' дип аталган.
 == Тарих ==
 [[Файл:Eupatoria 04-14 img12 Juma Jami Mosque.jpg|300px|мини|уңда|Җомга-Җәмигъ мәчете (Хан-Җәмигъ мәчете)]]
-Кизләү урынында кешеләр 3 мең б.э.к. торган инде.
+Кизләү урынында кешеләр 3&nbsp;мең&nbsp;б.э.к. торган инде.
-Биредә таврлар, киммерийләр, соңрак греклар яшәгәннәр. Каланың борынгы исеме — Керкинитида.  III—II  гасырда кала скифлар тарафыннан җимерелгән.
+Биредә таврлар, киммерийләр, соңрак греклар яшәгәннәр. Каланың борынгы исеме — Керкинитида. III—II гасырда кала скифлар тарафыннан җимерелгән.
 Һуннар, болгарлар, хәзәрләр, печенеглар, кыпчаклар Кизләү урынында торганнар.
-[[Алтын Урда]] чорында Кизләү — сәүдә үзәге.
+[[Алтын Урда]] чорында Кизләү&nbsp;— сәүдә үзәге.
-[[1475 ел]]да [[Госман империясе]]нә керә, Кизләү (төрекчә ''Гөзлөв'') кирмәне төзелә.
+[[1475&nbsp;ел]]да [[Госман империясе]]нә керә, Кизләү (төрекчә ''Гөзлөв'') кирмәне төзелә.
-[[1552 ел]]да [[Дәүләт-Гәрәй]] хан идарә иткән чорда Җомга-Җәмигъ мәчете төзелә.
+[[1552&nbsp;ел]]да [[Дәүләт-Гәрәй]] хан идарә иткән чорда Җомга-Җәмигъ мәчете төзелә.
-[[1774 ел]]да Русия [[Кырым ханлыгы]]н басып ала.
+[[1774&nbsp;ел]]да Русия [[Кырым ханлыгы]]н басып ала.
-Кизләү каласы рус телендә борынгы гаскәр башлыгы, патша  [[Митридат VI Евпатор]] истәлегенә '''Евпатория''' дип аталган.
+Кизләү каласы рус телендә борынгы гаскәр башлыгы, патша [[Митридат VI Евпатор]] истәлегенә '''Евпатория''' дип аталган.
 [[Кырым сугышы]] вакытында Кизләү инглиз-француз-төрек гаскәрләре тарафыннан басып алына.
-[[1941 ел|1941]] 31 октябреннән [[1944 ел|1944]] 13 апреленә кадәр фашистлар тарафыннан басып алына.
+[[1941&nbsp;ел]]ның [[31 октябрь|31&nbsp;октябреннән]] [[1944&nbsp;ел]]ның [[13 апрель|13&nbsp;апреленә]] кадәр фашистлар тарафыннан басып алына.
-[[1944 ел]]ның 18 маенда кырымтатар халкы сөргенгә җибәрелә, 26 июнендә әрмәннәр, болгарлар, греклар да сөргенгә җибәрелә.
+[[1944&nbsp;ел]]ның [[18 май|18&nbsp;маенда]] кырымтатар халкы сөргенгә җибәрелә, [[26 июнь|26&nbsp;июнендә]] әрмәннәр, болгарлар, греклар да сөргенгә җибәрелә.
-Сугыш вакытында 12 мең кеше атып үтерелгән, 45-55 % халык санын югалта.
+Сугыш вакытында 12&nbsp;мең кеше атып үтерелгән, 45-55&nbsp;% халык санын югалта.
 == География ==
@@ Юл номеры - 94: / Юл номеры - 94: @@
  | Шәһәр   = Евпатория
  | Чыганак = [http://www.meteoprog.ua/ru/climate/Yevpatoria/]
  | Гый_ур  = 0.5
  | Фев_ур  = 1.0
  | Мар_ур  = 4.1
  | Апр_ур  = 10.2
  | Май_ур  = 15.6
  | Июн_ур  = 20.3
  | Июл_ур  = 22.8
  | Авг_ур  = 22.3
  | Сен_ур  = 17.9
  | Окт_ур  = 11.9
  | Ноя_ур  = 7.4
  | Дек_ур  = 3.5
  | Ел_ур   = 11.5}}
 </div>
@@ Юл номеры - 123: / Юл номеры - 123: @@
 |105 915
 |}
-Милли состав (2001): [[руслар]] — 64,9%, [[украиннар]] — 23,3%, [[кырымтатарлар]] — 6,9%, [[белоруслар]] — 1,5%.
+Милли состав (''[[2001 ел|2001]]''): [[руслар]]&nbsp;— 64,9&nbsp;%, [[украиннар]]&nbsp;— 23,3&nbsp;%, [[кырымтатарлар]]&nbsp;— 6,9&nbsp;%, [[белоруслар]]&nbsp;— 1,5&nbsp;%.
 == Кардәш шәһәрләр ==

к б ү Украинаның 50 иң зур шәһәре
1 000 000нан артык кеше	Киев • Харкау • Днипро • Әдис • Донецк²
500 000 — 1 000 000 кеше	Запорижжя • Илбау • Кривой Рог • Мыколайив
100 000 — 500 000 кеше	Мариуполь • Луганск³ • Макийивка² • Винница • Акмәсҗит* • Акъяр* • Херсон • Полтава • Чернигов • Черкассы • Сумы • Һорливка² • Житомир • Камъянске • Кропивницкий • Хмельницкий • Ривне • Черновцы • Кирмәнчек • Тернопиль • Ивано-Франкивск • Била Церква • Луцк • Краматорск • Мелитополь • Киреч* • Никополь • Словьянск • Бердянск • Северодонецк • Алчевск³ • Павлоград • Ужгород • Лысычанск • Кизләү* • Енакиеве²
50 000 — 100 000 кеше	Каменец-Подольский (Каманича)^[1] • Костянтынивка • Сорокине³ • Олександрия • Канатып
Халык саны 2001 халык исәбе буенча китерелгән. * — Фактик рәвештә Русия Федерациясе контроле астында; ² — ДХҖ контроле астында; ³ — ЛХҖ контроле астында. ↑ http://www.archive.gov.tatarstan.ru/magazine/go/anonymous/main/?path=mg:/numbers/2002_1_2/02/02_1/