Кузьма Новоселов: юрамалар арасында аерма

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Кузьма Новоселов latin yazuında])
Тарихны интерактив карап чыгу
Киләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Яңа бит: «{{ Хәрби эшлеклесе | исем = Кузьма Новоселов | рәсем = К.В._Новоселов.jpg | ширина = 200px |…»
 
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 21: Юл номеры - 21:


[[1939 ел]]да [[Кызыл гаскәр]]гә алына. [[ССРБ]] [[НКВД]] эчке гаскәрләренең 227нче конвой полкында хезмәт итә.
[[1939 ел]]да [[Кызыл гаскәр]]гә алына. [[ССРБ]] [[НКВД]] эчке гаскәрләренең 227нче конвой полкында хезмәт итә.
[[1941 ел]]ның [[июнь|июненнән]] [[Бөек Ватан сугышы]]нда. [[Днепр]] елгасын кичкәндә яралана һәм хәрби госпитальдә дәваланганда фашистларга әсирлеккә эләгә, [[1941 ел]]ның [[7 ноябрь|7 ноябрендә]] әсирлектән кача. [[Иркутск]]ида хәрби-авиация укуханәсен тәмамлый. [[Як-1]] очкычын йөртергә өйрәнә, {{comment|өйрәтүче очучы|русча: летчик-инструктор}} булып хезмәт итә. Күп мәртәбәләр гариза язып кына, [[1943 ел]]ның [[көз]]ендә яңадан фронтка эләгә. [[Орёл өлкәсе]] [[Мценск]] шәһәре янында һава сугышында берьюлы ике [[таран]] ясый<ref>[http://aeroram.narod.ru/win/n/novosyolov_kv.htm К.В. Новоселов «Воздушный таран» (aeroram.narod.ru) сайтында]{{ref-ru}}</ref>.
[[1941 ел]]ның [[июнь|июненнән]] [[Бөек Ватан сугышы]]нда. [[Днепр]] елгасын кичкәндә яралана һәм хәрби госпитальдә дәваланганда фашистларга [[әсир]]леккә эләгә, [[1941 ел]]ның [[7 ноябрь|7 ноябрендә]] әсирлектән кача. [[Иркутск]]ида хәрби-авиация укуханәсен тәмамлый. [[Як-1]] очкычын йөртергә өйрәнә, {{comment|өйрәтүче очучы|русча: летчик-инструктор}} булып хезмәт итә. Күп мәртәбәләр гариза язып кына, [[1943 ел]]ның [[көз]]ендә яңадан фронтка эләгә. [[Орёл өлкәсе]] [[Мценск]] шәһәре янында һава сугышында берьюлы ике [[таран]] ясый<ref>[http://aeroram.narod.ru/win/n/novosyolov_kv.htm К.В. Новоселов «Воздушный таран» (aeroram.narod.ru) сайтында]{{ref-ru}}</ref>.


[[1-нче Украин фронты|1нче Украина фронты]] 2нче Һава армиясе 2нче истребительләр авиациясе корпусы 115нче гвардия истребительләр авиациясе полкының эскадрилья командиры урынбасары гвардия өлкән лейтенанты К.В. Новоселов [[1945 ел]]ның [[апрель|апреленә]] кадәр гаскәрләрне саклау өчен 132 очыш ясаган, 29 һава сугышында дошманның 12 очкычын (төркем белән очканда тагын 5 очкычын) бәреп төшергән. [[1945 ел]]ның [[27 июнь|27 июнендә]] [[Советлар Берлеге каһарманы]] исеме бирелгән. Сугышны [[Берлин]]да төгәлли.
[[1-нче Украин фронты|1нче Украина фронты]] 2нче Һава армиясе 2нче истребительләр авиациясе корпусы 115нче гвардия истребительләр авиациясе полкының эскадрилья командиры урынбасары гвардия өлкән лейтенанты К.В. Новоселов [[1945 ел]]ның [[апрель|апреленә]] кадәр гаскәрләрне саклау өчен 132 очыш ясаган, 29 һава сугышында дошманның 12 очкычын (төркем белән очканда тагын 5 очкычын) бәреп төшергән. [[1945 ел]]ның [[27 июнь|27 июнендә]] [[Советлар Берлеге каһарманы]] исеме бирелгән. Сугышны [[Берлин]]да төгәлли.
Юл номеры - 35: Юл номеры - 35:
== Хәтер ==
== Хәтер ==
{{External media |рәсем1=[http://memory-map.prosv.ru/#/memorial-7837/type=map&center=56.9828,49.506353&zoom=13 Кугушень (Калеево) мәктәбе диварында К.В. Новоселовка истәлек тактасы].}}
{{External media |рәсем1=[http://memory-map.prosv.ru/#/memorial-7837/type=map&center=56.9828,49.506353&zoom=13 Кугушень (Калеево) мәктәбе диварында К.В. Новоселовка истәлек тактасы].}}
* Кугушень (Калеево) мәктәбе диварына К.В. Новоселовка истәлек тактасы беркетелгән<ref>[http://memory-map.prosv.ru/#/memorial-7837/type=map&center=56.9828,49.506353&zoom=13 Памятная доска Герою Советского Союза Кузьме Васильевичу Новосёлову]{{ref-ru}}.</ref>
* Кугушень (Калеево) мәктәбе диварына К.В. Новоселовка истәлек тактасы беркетелгән<ref>[http://memory-map.prosv.ru/#/memorial-7837/type=map&center=56.9828,49.506353&zoom=13 Памятная доска Герою Советского Союза Кузьме Васильевичу Новосёлову]{{ref-ru}}.</ref>.
* [[2005 ел]]да [[Казанның Киров районы]]ндагы {{comment|3нче Урман арты урамының|русча: улица 3-я Залесная}} исеме [[Новоселов урамы (Казан)|Новоселов урамы]] итеп үзгәртелә.
* [[2005 ел]]да [[Казанның Киров районы]]ндагы {{comment|3нче Урман арты урамының|русча: улица 3-я Залесная}} исеме [[Новоселов урамы (Казан)|Новоселов урамы]] итеп үзгәртелә.
* Луганскиның 200 еллыгы исемендәге 60нчы мәктәп-гимназия (''[[Украина]]<ref>чынбарлыкта [[Луганск Халык Җөмһүрияте]] терриориясе</ref>, [[Луганск]], Степной кв., 2Г йорты'') музеенда К.В. Новоселов турында документлар тупланган<ref>[http://school60.at.ua/index/istorija_nashej_shkoly/0-4 Луганскиның 60нчы мәктәп-гимназиясе сайты]{{ref-ru}}</ref>.
* Луганскиның 200 еллыгы исемендәге 60нчы мәктәп-гимназия (''[[Украина]]<ref>чынбарлыкта [[Луганск Халык Җөмһүрияте]] территориясе</ref>, [[Луганск]], Степной кв., 2Г йорты'') музеенда К.В. Новоселов турында документлар тупланган<ref>[http://school60.at.ua/index/istorija_nashej_shkoly/0-4 Луганскиның 60нчы мәктәп-гимназиясе сайты]{{ref-ru}}</ref>.
== Чыганаклар ==
== Чыганаклар ==
Юл номеры - 53: Юл номеры - 53:
* [http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=647 М.В. Новоселов Ватан каһарманнары сайтында]{{ref-ru}}
* [http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=647 М.В. Новоселов Ватан каһарманнары сайтында]{{ref-ru}}
* [http://soviet-aces-1936-53.ru/abc/n/novoselov.htm Советские летчики - асы. Герои воздушных войн 1936-1953 гг.]{{ref-ru}}
* [http://soviet-aces-1936-53.ru/abc/n/novoselov.htm Советские летчики - асы. Герои воздушных войн 1936-1953 гг.]{{ref-ru}}
* [http://aeroram.narod.ru/win/n/novosyolov_kv.htm Воздушный таран сайты] {{ref-ru}}
* [http://aeroram.narod.ru/win/n/novosyolov_kv.htm «Воздушный таран» сайты] {{ref-ru}}
* [http://sernurlib.ru/kraevedenie/26-uncategorised/lyudi/219-novoselov-kuzma-vasilevich Сернур үзәкләштерелгән китапханәләр системасы сайты]{{ref-ru}}
* [http://sernurlib.ru/kraevedenie/26-uncategorised/lyudi/219-novoselov-kuzma-vasilevich Сернур үзәкләштерелгән китапханәләр системасы сайты]{{ref-ru}}


14 авг 2017, 20:23 юрамасы

Кузьма Новоселов
Туу датасы 8 февраль 1919(1919-02-08)
Туу урыны Вятка губернасы, Уржум өязе, Климино
Үлем датасы 20 март 1985(1985-03-20) (66 яшь)
Үлем урыны ССРБ, Украина ССР, Ворошиловград
Иялек РСФСР РСФСР→
ССРБ ССРБ (УССР)
Гаскәр төре Авиация Һәрби-Һава көчләре
Дәрәҗә подполковник подполковник
Җитәкчелек иткән эскадрилья
Бүләкләр һәм премияләр Совет Берлеге Каһарманы
Ленин орденыКызыл Байрак орденыКызыл Байрак орденыI дәрәҗә Ватан сугышы ордены
 Истигъфада 1953 елдан

Кузьма Новоселов, Кузьма Василий улы Новоселов (рус. Новосёлов Кузьма Васильевич, 1919 елның 8 феврале, Вятка губернасы, Уржум өязе, Климкино — 1985 елның 20 марты, Украина ССР, Ворошиловград) — Бөек Ватан сугышында катнашкан хәрби очучы, Советлар Берлеге каһарманы (1945), подполковник. 1936-1939 елларда Казанда яшәгән, «Кызыл күнче» фабрикасында эшләгән, аэроклубта шөгыльләнгән. Сугышта 150 очыш ясый, 30 һава сугышында катнаша.

Тәрҗемәи хәле

К.В. Новоселов

1919 елның 8 февралендә Вятка губернасы Уржум өязе (хәзерге Мари Илнең Сернур районы) Климкино авылында туган. Рус милләтеннән. 1 яшендә тулы ятим кала, бабасында яши, Кугушень авылында урнашкан мәктәптә укый, аннары Уржум шәһәрендәге балалар йортында тәрбияләнә. 1936 елда Казанга килә һәм «Кызыл күнче» фабрикасына (хәзерге «Сафьян» АҖ) эшкә урнаша. Бер үк вакытта аэроклубта да шөгыльләнә.

1939 елда Кызыл гаскәргә алына. ССРБ НКВД эчке гаскәрләренең 227нче конвой полкында хезмәт итә. 1941 елның июненнән Бөек Ватан сугышында. Днепр елгасын кичкәндә яралана һәм хәрби госпитальдә дәваланганда фашистларга әсирлеккә эләгә, 1941 елның 7 ноябрендә әсирлектән кача. Иркутскида хәрби-авиация укуханәсен тәмамлый. Як-1 очкычын йөртергә өйрәнә, өйрәтүче очучы булып хезмәт итә. Күп мәртәбәләр гариза язып кына, 1943 елның көзендә яңадан фронтка эләгә. Орёл өлкәсе Мценск шәһәре янында һава сугышында берьюлы ике таран ясый[1].

1нче Украина фронты 2нче Һава армиясе 2нче истребительләр авиациясе корпусы 115нче гвардия истребительләр авиациясе полкының эскадрилья командиры урынбасары гвардия өлкән лейтенанты К.В. Новоселов 1945 елның апреленә кадәр гаскәрләрне саклау өчен 132 очыш ясаган, 29 һава сугышында дошманның 12 очкычын (төркем белән очканда тагын 5 очкычын) бәреп төшергән. 1945 елның 27 июнендә Советлар Берлеге каһарманы исеме бирелгән. Сугышны Берлинда төгәлли.

Сугыштан соң Хәрби-Һава көчләрендә хезмәт итүен дәвам итә. 1952 елның августыннан 1950-1953 еллардагы Корея сугышында Төньяк Корея ягыннан катнаша. Америка очкычларын бәреп төшерергә туры килми, ләкин үзен 1952 елның 11 октябрендә Канада очкычлары бәреп төшерә. Таулы-урманлы җиргә катапульта ясаганда, кул-аягы сына. Сәламәтлеге буенча хәрби хезмәтне дәвам итә алмаган подполковник Новоселов 1953 елның 7 июленнән запаска китә. Украина ССРның Ворошиловград (хәзерге Луганск) шәһәрендә яши. 1985 елның 20 мартында вафат.

Бүләкләре, мактаулы исемнәре

Хәтер

Тышкы рәсемнәр
Кугушень (Калеево) мәктәбе диварында К.В. Новоселовка истәлек тактасы.

Чыганаклар

  1. Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0

Әдәбият

  1. Герои Советского Союза – наши земляки. К., 1984.
  2. Наши Герои. Йошкар-Ола, 1985.
  3. Мы – с Волги. Куйбышев, 1985.
  4. Советлар Союзы Геройлары – безнең якташларыбыз. К., 1990.
  5. Батырлар китабы. Казан: ТКН, 2000. ISBN 5-298-01001-6

Сылтамалар

Искәрмәләр

  1. ↑ К.В. Новоселов «Воздушный таран» (aeroram.narod.ru) сайтында(рус.)
  2. ↑ Памятная доска Герою Советского Союза Кузьме Васильевичу Новосёлову(рус.).
  3. ↑ чынбарлыкта Луганск Халык Җөмһүрияте территориясе
  4. ↑ Луганскиның 60нчы мәктәп-гимназиясе сайты(рус.)
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Кузьма_Новоселов&oldid=2187662