Ильяс Кудашев-Ашказарский: юрамалар арасында аерма

Ильяс Кудашев-Ашказарский
Ильяс Кудашев-Ашказарский
Туган телдә исем	Ильяс Батыргәрәй улы Кудашев
Туган	3 март 1884; Ырынбур
Үлгән	31 декабрь 1942 (58 яшь); Казан
Милләт	татар
Ватандашлыгы	СССР
Әлма-матер	Хөсәения мәдрәсәсе
Һөнәре	музыкант, театр актеры
Бүләк һәм премияләре	Хезмәт Батыры
	Ильяс Кудашев-Ашказарский Викиҗыентыкта

Тарихны интерактив карап чыгу

← Алдагы төзәтмә Киләсе төзәтмә →

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

КүрсәтмәлеВики-текст

Кертелгән

9 мар 2018, 09:06 юрамасы

Ильяс Батыргәрәй улы Кудашев-Ашказарский (рус. Ильясбек Батыргареевич Кудашев-Ашказарский; 1884 елның 3 март, Казан — 1942 елның 31 декабрь, Казан) — татар театрына нигез салучы, музыкант һәм театр эшлеклесе, Хезмәт Батыры (1926).

Тәрҗемәи хәле

Ырынбурда туып үсә. 1899 елда Хөсәения мәдрәсәсенең урта курсын тәмамлый. 1900–1904 елларда Казанда Укытучылар мәктәбендә укый. 1904 елда кире Ырынбурга кайта һәм мәктәптә укыта башлый. Педагогик эше белән бергә татар театры труппасын төзи.

"Мин Самара-Ырынбур тимер юлындагы Яңа Сергиевка станциясендә машинист Батыргәрәй Габделсаләм
улы һәм Мәрьям Нигъмәтулла кызы Кудашевлар гаиләсендә туганмын. Әти-әнием чыгышлары белән Уфа губернасы Бәләбәй өязе Богады волосте Шланлыкүл авылы крестьяннарыннан". (Ашказарскийның
автобиографиясеннән).^[1]

Иҗат

1907 елның 10 февралендә Ырынбурда халык йорты бинасында Николай Гогольнең «Өйләнү» комедиясен күрсәтә. 3 апрельдә Ф. Халидинең «Морат Сәлимов», А. Чеховның «Кыз сорау» әсәрләрен куя. Шулай итеп, атаклы «Сәйяр» труппасы - беренче татар профессиональ труппасы барлыкка килә. «Сәйяр» - Нур театры һәм бүгенге Татар академия театрының нигезе булып тора. Труппа "Россиядә И. Б. Кудашев-Ашказарский җитәкчелегендәге беренче мөселман драма артистлары труппасы" дип йортелә. Аның беренче артистлары - Нурулла Гайнуллин, Әхмәт Ишморатов-Кулалаев, Нуретдин Хәйретдинов-Ахундов, Вәлиулла Мортазин-Иманский, соңрак аларга Кудашев-Ашказарскийның ике туган энесе Нури Сакаев килеп кушыла. 1907 елның маенда труппа беренче гастрольгә чыгып китә (Идел буйлап Самара, Казан, Сембер, Нижгар якларына). 1907 елның августында труппага C. Гыйззәтуллина-Волжская һәм Г. Кариев кушыла. Үзара каршылыклар килеп чыгу сәбәпле, 1907 елның ахырында И. Ашказарский труппадан китә. Алга таба ул музыкаль спектакльләр-водевильләр, концертлар куя, яңа труппалар оештыра. И. Ашказарский пианинода, скрипкада, гармунда, мандолинада уйный, җырлый, нәфис сүз сойли. 1928-1929 елларда Татар академия театрында администратор вазифасын алып бара. Соңыннан эстрада сәнгате белән шөгыльләнә.

Истәлек

1926 елны, Татар театрының 20 еллыгы уңаеннан, Кудашев-Ашказарский Хезмәт Батыры исеменә лаек була.

Чыганак

Илялова, И. Г. Камал театры артистлары. — Казан: Татар. кит. нәшр., 2005.

Сылтамалар

↑ Татарский государственный академический театр имени Галиасгара Камала. Сто лет. В двух томах. Второй том стр.92

[1] Татарский государственный академический театр имени Галиасгара Камала. Сто лет. В двух томах. Второй том стр.92

[1]

@@ Юл номеры - 8: / Юл номеры - 8: @@
 | һөнәр = музыкант, театр актеры
 | туу датасы = 3.03.1884
-| туу җире = [[Оренбург]]
+| туу җире = [[Ырынбур]]
 | гражданлык =
 | милләт = татар
@@ Юл номеры - 25: / Юл номеры - 25: @@
 == Тәрҗемәи хәле==
-Оренбургта туып үсә. 1899 елда [[Хөсәения мәдрәсәсе]]нең урта курсын тәмамлый. [[1900 ел|1900]]–[[1904 ел]]ларда [[Казан]]да [[Казан Татар укытучылар мәктәбе|Укытучылар мәктәбендә]] укый. [[1904 ел]]да кире Оренбургка кайта һәм мәктәптә укыта башлый. Педагогик эше белән бергә татар театры труппасын төзи.
+Ырынбурда туып үсә. 1899 елда [[Хөсәения мәдрәсәсе]]нең урта курсын тәмамлый. [[1900 ел|1900]]–[[1904 ел]]ларда [[Казан]]да [[Казан Татар укытучылар мәктәбе|Укытучылар мәктәбендә]] укый. [[1904 ел]]да кире Ырынбурга кайта һәм мәктәптә укыта башлый. Педагогик эше белән бергә татар театры труппасын төзи.
- <blockquote> "Мин Самара-Оренбург тимер юлындагы Яңа Сергиевка станциясендә машинист Батыргәрәй Габделсаләм
+ <blockquote> "Мин Самара-Ырынбур тимер юлындагы Яңа Сергиевка станциясендә машинист Батыргәрәй Габделсаләм
  улы һәм Мәрьям Нигъмәтулла кызы Кудашевлар гаиләсендә туганмын. Әти-әнием чыгышлары белән Уфа
  губернасы Бәләбәй өязе [[Богады]] волосте [[Шланлыкүл]] авылы крестьяннарыннан". (Ашказарскийның
@@ Юл номеры - 32: / Юл номеры - 32: @@
 == Иҗат ==
-[[1907 ел]]ның [[10 февраль|10 февралендә]] Оренбургта халык йорты бинасында [[Николай Гоголь]]нең «Өйләнү» комедиясен күрсәтә. [[3 апрель]]дә Ф. Халидинең «Морат Сәлимов», А. Чеховның «Кыз сорау» әсәрләрен куя. Шулай итеп, атаклы [[«Сәйяр»]] труппасы - беренче татар профессиональ труппасы барлыкка килә. «Сәйяр» - [[Нур театры]] һәм бүгенге [[Камал театры|Татар академия театры]]ның нигезе булып тора. Труппа "Россиядә И. Б. Кудашев-Ашказарский җитәкчелегендәге беренче мөселман драма артистлары труппасы" дип йортелә. Аның беренче артистлары - Нурулла Гайнуллин, Әхмәт Ишморатов-Кулалаев, Нуретдин Хәйретдинов-Ахундов, [[Вәлиулла Мортазин-Иманский]], соңрак аларга Кудашев-Ашказарскийның ике туган энесе [[Нури Сакаев]] килеп кушыла. 1907 елның маенда труппа беренче гастрольгә чыгып китә (Идел буйлап Самара, Казан, Сембер, Нижгар якларына). 1907 елның августында труппага C. Гыйззәтуллина-Волжская һәм [[Габдулла Кариев|Г. Кариев]] кушыла. Үзара каршылыклар килеп чыгу сәбәпле, 1907 елның ахырында И. Ашказарский труппадан китә. Алга таба ул музыкаль спектакльләр-водевильләр, концертлар куя, яңа труппалар оештыра. И. Ашказарский пианинода, скрипкада, гармунда, мандолинада уйный, җырлый, нәфис сүз сойли. 1928-1929 елларда Татар академия театрында администратор вазифасын алып бара. Соңыннан эстрада сәнгате белән шөгыльләнә.
+[[1907 ел]]ның [[10 февраль|10 февралендә]] Ырынбурда халык йорты бинасында [[Николай Гоголь]]нең «Өйләнү» комедиясен күрсәтә. [[3 апрель]]дә Ф. Халидинең «Морат Сәлимов», А. Чеховның «Кыз сорау» әсәрләрен куя. Шулай итеп, атаклы [[«Сәйяр»]] труппасы - беренче татар профессиональ труппасы барлыкка килә. «Сәйяр» - [[Нур театры]] һәм бүгенге [[Камал театры|Татар академия театры]]ның нигезе булып тора. Труппа "Россиядә И. Б. Кудашев-Ашказарский җитәкчелегендәге беренче мөселман драма артистлары труппасы" дип йортелә. Аның беренче артистлары - Нурулла Гайнуллин, Әхмәт Ишморатов-Кулалаев, Нуретдин Хәйретдинов-Ахундов, [[Вәлиулла Мортазин-Иманский]], соңрак аларга Кудашев-Ашказарскийның ике туган энесе [[Нури Сакаев]] килеп кушыла. 1907 елның маенда труппа беренче гастрольгә чыгып китә (Идел буйлап Самара, Казан, Сембер, Нижгар якларына). 1907 елның августында труппага C. Гыйззәтуллина-Волжская һәм [[Габдулла Кариев|Г. Кариев]] кушыла. Үзара каршылыклар килеп чыгу сәбәпле, 1907 елның ахырында И. Ашказарский труппадан китә. Алга таба ул музыкаль спектакльләр-водевильләр, концертлар куя, яңа труппалар оештыра. И. Ашказарский пианинода, скрипкада, гармунда, мандолинада уйный, җырлый, нәфис сүз сойли. 1928-1929 елларда Татар академия театрында администратор вазифасын алып бара. Соңыннан эстрада сәнгате белән шөгыльләнә.
 ==Истәлек==
 [[1926 ел]]ны, Татар театрының 20 еллыгы уңаеннан, Кудашев-Ашказарский [[Хезмәт Батыры]] исеменә лаек була.