Birja

Derivativlar belän säwdä itü Çikago säwdä pulatında

Berençe tarixi birja, Brügge, Belgiä

Birja (niderlandça beurs, almança Börse, fr. bourse, inglizçä exchange) - tawarlar, valütalar, qimmätle käğäzlär häm çığarılma finans qoralları tärtipkä salınğan bazarı eşläwen tä'min itüçe yuridik zat.

Säwdä standart kontraktlar yäki lotlar yärdämendä alıp barıla.

Elek kileşülär maxsus binada teldän tözelgän bulğan. Xäzer sanaqlar yärdämendä yasala.

Birjada qatnaşuçılar - brokerlar dip yörtelä.

Birja ütälgän kileşülärgä xisap yasıy, tüläwlär tärtipkä sala, xisaplarğa iminiät tä'min itä (kliring).

Ğädättä birja här kileşüdän maxsus komissiä tüläwen ala.

Tarix

XIII-XV ğasırda Venetsiä, Genuya, Florentsiä, Şampan şähärlärendä veksellär yärminkälärennän birja tarixı başlana.

Brügge şähärendä veksellär yärminkäse van der Burse ğäiläsenä iä bulğan yort yanındağı mäydanda uza. Şuña kürä säwdägärlär cıyılışı "Borsa" - Birja (dimäk yançıq) dip atalğan. 1406 yılda näq bu urında berençe birja nigezlänä.

1921 yılda SSRBdä Yaña İqtisadi Säyäsät çorında sovet birjaları açılalar.

1991 yılda zamança Rusiädä birjalar yänä açıla.

Wazifalar

• Säwdä öçen urın birü
• birja säwdäsen oyıştıru
• säwdä qağidälären quyu
• ürnäk konraktlar eşkärtü
• bäyä quyu
• bäxäslär xäl itü (arbitraj)
• mäğlümatlaştıru
• iminiät birü

Törlär

• tawar birjası
• fond birjası
• valüta birjası
• fyuçers birjası
• optsion birjası

Läkin härwaqıtta universal' birjalar bulğan.

Kileşülär törläre

• Ozın pozitsiä - finans qoralın (aktsiä, obligatsiä, valüta, fyuçers, optsion) alu
• Qısqa pozitsiä - finans qoralın (aktsiä, obligatsiä, valüta, fyuçers, optsion) satu

Sıltamalar

• Джон К. Халл. Опционы, фьючерсы и другие производные финансовые инструменты, 8-е издание = Options, Futures, and Other Derivatives, 8th Edition. — М.: «Вильямс», 2013. — 1072 с. — ISBN 978-5-8459-1815-4.
• Дэниел Сигел, Дайан Сигел. Фьючерсные рынки: Портфельные стратегии, управление рисками и арбитраж = The Futures Markets: The Professional Trader's Guide to Portfolio Strategies, Risk Management and Arbitrage. — М.: «Альпина Паблишер», 2012. — 627 с. — ISBN 978-5-9614-1451-6.
• Хеджирование на срочных рынках. Васильев А. В. Москва, 2001 год
• Деривативы: Курс для начинающих = An Introduction to Derivatives. — М.: «Альпина Паблишер», 2009. — 208 с. — (Серия «Reuters для финансистов»). — ISBN 978-5-9614-1092-1.