Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжская: юрамалар арасында аерма

Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская
Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская
Туган телдә исем	Сәхибҗамал Гыйззәтулла кызы Гыйззәтуллина-Волжская
Туган	26 май 1892; Казан
Үлгән	6 апрель 1974 (81 яшь); Казан
Күмү урыны	Яңа бистә зираты
Яшәгән урын	Карл Маркс урамы, 60
Милләт	Татар
Ватандашлыгы	/ Россия империясе, / ССРБ
Һөнәре	актриса, режиссёр, театр эшлеклесе
Ата-ана	Гыйззәтулла Хәмидуллин (әти);
	Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская Викиҗыентыкта

Тарихны интерактив карап чыгу

← Алдагы төзәтмә Киләсе төзәтмә →

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

КүрсәтмәлеВики-текст

Кертелгән

11 авг 2018, 18:57 юрамасы

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Гыйззәтуллина битенә күчегез.

Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская (Хәмидуллина Сәхибҗамал Гыйззәтулла кызы;^[2] 14 май 1892, Казан, Казан өязе, Казан губернасы, Русия империясе — 6 апрель 1974, Казан, ТАССР, ССРБ)^[3] — татар совет актрисасы, режиссер, театр эшлеклесе, Татар АССРының атказанган актрисасы (1926). Беренче татар актрисасы. ТАССР атказанган артисты (1926). 1907 елдан «Сәйяр» беренче профессиональ татар труппасында чыгыш ясый. 1912 елда Уфада «Hyp» трупасын оештыра. Соңыннан шул труппа нигезендә Уфада «Нур» театры оеша.

Тәрҗемәи хәле

Сәхибҗамал Гыйззәтулла кызы 1892 елда Казан шәһәрендә туа. Ул тормышта бик күп авырлыклар күрә. Кешеләрдә төрле кара эшләр башкара, әмма үзе гел уку турында хыяллана. Бию мәктәбенә, рус театрына йөри башлый.

1907 елда Казанга Ильяс Кудашев җитәкләгән театр труппасы килә. Сәхибҗамал алар куйган спектакльләрне бик яратып карый. Аннары үзендә дә сәхнәдә уйнап карау теләге туа. 14 яшьлек Сәхибҗамал сәхнәгә аяк баса. Беренче уйнаган роле – «Кызганыч бала» драмасында Шәфика образы.

Сәхибҗамал 1912 елда Өфәдә «Сәйяр» артистлары Хәерниса Сәмитова, Зөләйха Богданова, Шакир Шамильский белән берлектә икенче татар театр труппасы «Нур»ны оештыра. Аларга бер төркем яшьләр килеп кушыла. Сәхибҗамал үзенең Идел буенда үсүе белән горурлана һәм тәхәллүсен "Волжская" дип алуы шуны күрсәтә.

«Нур» труппасы Шиллерның «Мәкер һәм мәхәббәт», Г. Камалның «Бәхетсез егет», «Уйнаш», А. Островскийның «Яшен», Ф. Әмирханның «Тигезсезләр», Г. Коләхметовның «Яшь гомер» кебек әсәрләрен сәхнәгә куя. Сәхибҗамал аларда зур осталык белән уйный. Габдулла Тукай, Сәхибҗамалны кояш белән тиңләп, аңа мәдхия җырлый:

Күр, ничек, иртә кояш чыкса, җиһанга нур тула,

Файл:Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжскаяның кабере.jpg

Яңа татар бистәсе зиратында Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжскаяның кабере

Һәр күңелләр нурланадыр чыкса Гыйззәтуллина.

Бу икәүгә тәңре биргән бертигез зур мәртәбә:

Берсе уйный күк йөзендә, берсе уйный сәхнәдә.

Театр өлкәсендәге зур хезмәтләре өчен Сәхиюҗамал Гыйззәтуллина-Волжскаяга 1926 елда Татарстанның атказанган артисты дигән мактаулы исем бирелә.

Татар сәхнәсендә зур хезмәт куйган әлеге милли сәхнә остасына багышлап драматург Нәкый Исәнбәт «Гөлҗамал» драмасын яза. Бу әсәр 1963 елда Г. Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында куела.

Гражданнар сугышы башлангач, С. Гыйззәтуллина Ижауга китә, фронт труппаларында уйнавын дәвам итә. Тамак төбе авырту белән интегә башлый. Ике мәртәбә операция кичерә. Ләкин яраткан шөгыленнән аерылмый, үзешчәннәр белән җитәкчелек итә, аларга уен серләрен өйрәтә.

Сәхибҗамал Гыйззәтуллина 1974 елда Казанда вафат була.

Уйнаган рольләре

Шәфика ("Кызганыч бала", Г. Камал)
Гәйни ("Бәхетсез егет", Г. Камал)
Катерина ("Яшен", А.Н. Островский)
Луиза ("Мәкер һәм мәхәббәт", Шиллер) һ.б.

«Мин көчле рольләрне уйнарга ярата идем», – ди Сәхибҗамал Волжская. А.Н. Островскийның «Яшен» драмасында Катерина образын Сәхипҗамал тамашачыны тетрәндерерлек итеп уйный.

Күп кенә спектакльләр куя. Татар театры өчен Ш. Шамильский, Г.Казанлы, Е.Сыртланова, Ф.Латыйпов һ.б. актерларны тәрбияли.

Гражданнар сугышы елларында Көнчыгыш фронтның 2 нче армия янындагы фронт труппасын оештыра (бу труппаның күпчелек актерлары Уфа татар-башкорт театрында эшли башлый).

[_812ea5c5e0919482-1] ttps://web.archive.org/web/20181123132935/http://uag.kzn.ru/docs/OPAiKN/pdf/219.pdf

[2] ttp://matbugat.ru/news/?id=9568

[3] ttp://kitaphane.tatarstan.ru/tat/volzhskaya/bio.htm

[1]

[2]

[3]

@@ Юл номеры - 2: / Юл номеры - 2: @@
 | исем = Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская
 | рәсем = Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжская.jpg
-| рәсем_зурлыгы = 150px
+| рәсем_зурлыгы = 200px
 | alt = Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская
 | рәсем язуы = Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская
 | тулы исем =
-| һөнәр = актриса, режиссёр, театр эшлелесе
+| һөнәр = актриса, режиссёр, театр эшлеклесе
 | туу датасы = 26.5.1892
 | туу җире = [[Казан]]
-| гражданлык =
+| гражданлык ={{Русия империясе байрагы}}, {{ССРБ байрагы}}
 | милләт = [[Татарлар|Татар]]
 | үлем датасы = 6.04.1974
-| үлем җире =
+| үлем җире =[[Казан]]
-| әти =
+| әти =Гыйззәтулла Хәмидуллин
 | әни =
 | ир =
@@ Юл номеры - 23: / Юл номеры - 23: @@
 }}
 <small>{{мәгънәләр|Гыйззәтуллина}}</small>
-'''Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская''' — [[татар]] [[ССРБ|совет]] актрисасы, режиссер, театр эшлеклесе, Татар АССРының атказанган актрисасы ([[1926 ел|1926]]). Беренче татар актрисасы. [[1907 ел]]дан [[«Сәйяр»|«Сәйяр» беренче профессиональ татар труппасында]] чыгыш ясый. [[1912 ел]]да Уфада «Hyp» трупасын оештыра. Соңыннан шул труппа нигезендә Уфада [[Уфа дәүләт «Нур» татар театры|«Нур» театры]] оеша.
+'''Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская''' (''Хәмидуллина Сәхибҗамал Гыйззәтулла кызы;''<ref>http://matbugat.ru/news/?id=9568</ref> [[14 май]] [[1892 ел|1892]], [[Казан]], [[Казан өязе]], [[Казан губернасы]], [[Русия империясе]] — [[6 апрель]] [[1974 ел|1974]], [[Казан]], [[Татарстан Автономияле Совет Социалистик Җөмһүрияте|ТАССР]], [[Совет Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|ССРБ]])<ref>http://kitaphane.tatarstan.ru/tat/volzhskaya/bio.htm</ref> —  [[татар]] [[ССРБ|совет]] актрисасы, режиссер, театр эшлеклесе, Татар АССРының атказанган актрисасы ([[1926 ел|1926]]). Беренче татар актрисасы. [[Татарстан Республикасының Атказанган артисты|ТАССР атказанган артисты]] ([[1926 ел|1926]]). [[1907 ел]]дан [[«Сәйяр»|«Сәйяр» беренче профессиональ татар труппасында]] чыгыш ясый. [[1912 ел]]да Уфада «Hyp» трупасын оештыра. Соңыннан шул труппа нигезендә Уфада [[Уфа дәүләт «Нур» татар театры|«Нур» театры]] оеша.
+== Тәрҗемәи хәле ==
+Сәхибҗамал Гыйззәтулла кызы [[1892 ел|1892 елда]] [[Казан|Казан шәһәрендә]] туа. Ул тормышта бик күп авырлыклар күрә. Кешеләрдә төрле кара эшләр башкара, әмма үзе гел уку турында хыяллана. Бию мәктәбенә, рус театрына йөри башлый.
+[[1907 ел|1907 елда]] Казанга [[Ильяс Кудашев-Ашказарский|Ильяс Кудашев]] җитәкләгән театр труппасы килә. Сәхибҗамал алар куйган спектакльләрне бик яратып карый. Аннары үзендә дә сәхнәдә уйнап карау теләге туа. 14 яшьлек Сәхибҗамал сәхнәгә аяк баса. Беренче уйнаган роле – «[[Кызганыч бала]]» драмасында Шәфика образы.
+Сәхибҗамал [[1912 ел|1912 елда]] [[Уфа|Өфәдә]] [[Сәйяр|«Сәйяр»]] артистлары [[Хәерниса Сәмитова]], [[Зөләйха Богданова]], [[Шакир Шамильский]] белән берлектә икенче татар театр труппасы [[Уфа дәүләт «Нур» татар театры|«Нур»ны]] оештыра. Аларга бер төркем яшьләр килеп кушыла. Сәхибҗамал үзенең [[Идел буе|Идел буенда]] үсүе белән горурлана һәм тәхәллүсен "Волжская" дип алуы шуны күрсәтә.
+«Нур» труппасы [[Шиллер|Шиллерның]] «Мәкер һәм мәхәббәт», [[Галиәсгар Камал|Г. Камалның]] «[[Бәхетсез егет]]», «Уйнаш», [[А. Островский|А. Островскийның]] «Яшен», [[Фатих Әмирхан|Ф. Әмирханның]] «[[Тигезсезләр]]», [[Гафур Коләхмәтов|Г. Коләхметовның]] «Яшь гомер» кебек әсәрләрен сәхнәгә куя. Сәхибҗамал аларда зур осталык белән уйный. [[Габдулла Тукай]], Сәхибҗамалны кояш белән тиңләп, аңа мәдхия җырлый:
+''Күр, ничек, иртә кояш чыкса, җиһанга нур тула,''
+[[Файл:Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжскаяның кабере.jpg|мини|[[Яңа бистә зираты (Казан)|Яңа татар бистәсе зиратында]] Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжскаяның кабере]]
+''Һәр күңелләр нурланадыр чыкса Гыйззәтуллина.''
+''Бу икәүгә тәңре биргән бертигез зур мәртәбә:''
+''Берсе уйный күк йөзендә, берсе уйный сәхнәдә.''
+Театр өлкәсендәге зур хезмәтләре өчен Сәхиюҗамал Гыйззәтуллина-Волжскаяга [[1926 ел|1926 елда]] Татарстанның атказанган артисты дигән мактаулы исем бирелә.
+[[Татарлар|Татар]] сәхнәсендә зур хезмәт куйган әлеге милли сәхнә остасына багышлап драматург [[Нәкый Исәнбәт]] «Гөлҗамал» драмасын яза. Бу әсәр [[1963 ел|1963]] елда [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г. Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында]] куела.
+[[Ватандашлар сугышы|Гражданнар сугышы]] башлангач, С. Гыйззәтуллина [[Ижау|Ижауга]] китә, фронт труппаларында уйнавын дәвам итә. Тамак төбе авырту белән интегә башлый. Ике мәртәбә операция кичерә. Ләкин яраткан шөгыленнән аерылмый, үзешчәннәр белән җитәкчелек итә, аларга уен серләрен өйрәтә.
+Сәхибҗамал Гыйззәтуллина [[1974 ел|1974 елда]] [[Казан|Казанда]] вафат була.
 == Уйнаган рольләре ==
-*Гәйни ("[[Бәхетсез егет]]", Г. Камал)
+*Шәфика ("Кызганыч бала", Г. Камал)
+*Гәйни ("[[Бәхетсез егет]]", Г. Камал)
-*Катерина ("Яшен", Островсий)
+*Катерина ("Яшен", А.Н. Островский)
-*Луиза ("Мәкер һәм мәхәббәт", Шиллер)
+*Луиза ("Мәкер һәм мәхәббәт", Шиллер) һ.б.
-* һ.б.
+«Мин көчле рольләрне уйнарга ярата идем», – ди Сәхибҗамал Волжская. А.Н. Островскийның «Яшен» драмасында Катерина образын Сәхипҗамал тамашачыны тетрәндерерлек итеп уйный.
 Күп кенә спектакльләр куя. Татар театры өчен Ш. Шамильский, Г.Казанлы, Е.Сыртланова, Ф.Латыйпов һ.б. актерларны тәрбияли.
-[[Гражданнар сугышы]] елларында Көнчыгыш фронтның 2нче армия янындагы фронт труппасын оештыра (бу труппаның күпчелек актерлары Уфа татар-башкорт театрында эшли башлый).
+[[Гражданнар сугышы]] елларында Көнчыгыш фронтның 2 нче армия янындагы фронт труппасын оештыра (бу труппаның күпчелек актерлары Уфа татар-башкорт театрында эшли башлый).
-ТАССР атказанган артисты (1926).
 {{Rq|wikify}}
 {{Сәйяр (1907-1918) труппасы}}