Волгоград: юрамалар арасында аерма

Сылтамалар өстәү
Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Волгоград latin yazuında])
Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
IanraBot (бәхәс | кертем)
1 234 896 үзгәртергә
к →‎География: clean up using AWB
Sabircan (бәхәс | кертем)
232 үзгәртергә
к В топографии город впервые появляется в 1614 году на карте царя Федора II Годунова — написан как Царица. Название «Царица», вероятнее всего, переосмысленное по звуковому сходству с тюркским «сары-су» — жёлтая или красивая (в тюркском языке слово желтый и красивый синонимы) — река, а «Царицын» — от тюркского слова «сары-чин» «жёлтый — красивый — остров»[19]. Первые 10-15 лет город располагался на не нанесенном на карты своего времени острове, наиболее вероятные варианты — Сарпинский или Голодный,
Тамга: күрсәтмәле төзәтмә Мобиль җиһаз ярдәмендә үзгәртү Сайтның мобиль юрамасы аша үзгәртү
Юл номеры - 62: Юл номеры - 62:
| add2 = {{wikidata|p190}}
| add2 = {{wikidata|p190}}
}}
}}
'''Волгогра́д''' ({{lang-ru|Волгоград}} — [[Идел]] каласы, Сарысу) — [[Русия]] [[Русиянең Аурупа өлеше|Аурупа өлешенең]] көньяк-көнчыгышында урнашкан [[шәһәр]], [[Волгоград өлкәсе]]нең үзәге.
'''Волгогра́д''' ({{lang-ru|Волгоград}} — [[Идел]] каласы, төрки телләрдә '''Сарысу, Сары-Чин''') — [[Русия]] [[Русиянең Аурупа өлеше|Аурупа өлешенең]] көньяк-көнчыгышында урнашкан [[шәһәр]], [[Волгоград өлкәсе]]нең үзәге.


== География ==
== География ==

17 сен 2018, 08:59 юрамасы

Сарысу
Карта
Ил Русия
Регион Волгоград өлкәсе
Координатлар 48°42'31"тн, 44°30'53"кнч
Шәһәр башлыгы Алексей Кореньков [1]
Нигезләнгән 1589 ел
Элеккеге исемнәр Царицын, Сталинград
Мәйдан 565 км²
Халык саны 1017 мең кеше
Халык тыгызлыгы 1695 кеше/км²
Сәгать кушагы UTC+3
Телефон коды +7 8442
почта индекслары 400001—400138
Рәсми сайт volgadmin.ru
Кардәш шәһәрләр Ковентри[2][3], Острава, Кеми[d][3][4], Льеж[3][5], Дижон[3][6], Торино[3], Порт-Саид[d][3], Чинай[3], Хиросима[3], Райниккендорф[d], Хемниц[3][7], Русе[d][3], Гирин[d][3], Крушеватс[3], Тирасполь[8], Плоньск[d][3], Сандански[d], Орландо, Олевано-Романо[3], Кливленд[3], Торонто, Чыңду[9][3], Ереван[3][10], Измир[11][3], Ортона[3], Көлн[3][12], Күстәнҗә, Цюйцзин[d][3] һәм Киев[13][14]
Бүләкләр Каһарман шәһәр Ленин ордены Кызыл Байрак ордены
Кардәш шәһәрләр Ковентри[2][3], Острава, Кеми[d][3][4], Льеж[3][5], Дижон[3][6], Торино[3], Порт-Саид[d][3], Чинай[3], Хиросима[3], Райниккендорф[d], Хемниц[3][7], Русе[d][3], Гирин[d][3], Крушеватс[3], Тирасполь[8], Плоньск[d][3], Сандански[d], Орландо, Олевано-Романо[3], Кливленд[3], Торонто, Чыңду[9][3], Ереван[3][10], Измир[11][3], Ортона[3], Көлн[3][12], Күстәнҗә, Цюйцзин[d][3] һәм Киев[13][14]
 Аудио, фото һәм видео Викиҗыентыкта

Волгогра́д (рус. Волгоград — Идел каласы, төрки телләрдә Сарысу, Сары-Чин) — Русия Аурупа өлешенең көньяк-көнчыгышында урнашкан шәһәр, Волгоград өлкәсенең үзәге.

География

Шәһәр Идел елгасының уң яры ~60 километрга буйлап сузылган, Мәскәүдән 961 километр көньяк-көнчыгыштарак урнашкан.

Волгоградтан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)
Воронеж ~ 582 км
Тамбу ~ 519 км		 Сарытау ~ 389 км
Камышлы ~ 195 км		 Казакстан байрагы Җаек ~ 836 км
Ырынбур ~ 1114 км
Украина байрагыЛуганск ~ 533 км
Каменск-Шахтинский ~ 378 км
Җилләр розасы
Җилләр розасы
Волгодонск ~ 308 км
Ростов-на-Дону ~ 492 км		 Әлиста ~301 км Әстерхан ~ 436 км

Сәгать поясы

Вологоград һәм Волгоград өлкәсе халыкара стандарт буенча Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +3:00 гә тигез.

Климат

Волгоград климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Абсолют максимум, °C 12,0 14,0 21,4 29,3 37,7 40,1 40,9 41,1 38,8 31,5 18,9 11,5 41,1
Уртача максимум, °C −3,5 −3,3 3,3 14,5 21,4 26,4 29,3 28,1 21,3 12,7 3,4 −2 12,6
Уртача температура, °C −6,3 −6,7 −0,5 9,2 15,9 20,9 23,5 22,3 15,6 8,0 0,3 −4,8 8,1
Уртача минимум, °C −9,2 −9,9 −4 4,1 10,1 15,0 17,5 16,2 10,3 3,9 −2,5 −7,6 3,7
Абсолют минимум, °C −32,6 −32,1 −27,8 −10,1 −2,6 0,0 7,0 2,8 −3 −12 −23,9 −30,5 −32,6
Явым-төшем нормасы, мм 28 23 20 24 41 39 36 28 25 25 26 32 347
Чыганак: Погода и Климат

Тарих

Идел буе Болгары чоры

Төрки чыганаклар буенча Идел буе Болгары дәверендә бу урында сәүдә ноктасы Сарысу шәһәрчеге (кайбер чыганак буенча Сары Тиен, болгарлар кайбер очракта тиен тире - тәңкә буларак кулланган иде) салынган. Идел буе Болгары һәм Шәрекъ - Фарсы иле, Бохара әмирлеге - арасында сәүдә иткән өчен фактория шәһәрчеге булып торган.

Алтын Урда чоры

Алтын Урда чорында Сарысу шәһәре сәүдә-хәрби ныгытмасы булып торган.

Аксак Тимер Алтын Урдага һөҗүм иткәннән соң 1391-1395 елларда татар Сарысу шәһәренә зур зыян китергән, күп биналар җимерелгән иде.

Русия патшалыгы чоры

1589 елда татар Сарысу шәһәре рус гаскәре буйсындырган, һәм русча Сарысу - "Царицын" әйтелеше башланган.

Ватандашлар сугышы

Июльдә, Урал казаклары белән берләшү өчен, Дон гаскәре Царицынны алырга омтыла. 1918 елның август - сентяберндә Дон гаскәре Поворино һәм Воронежка таба һөҗүмгә күчте. 11 сентябрьдә совет сәргаскәрлеге үзенең гаскәрләрне Көньяк фронтка туплады. 24 сентябрьгә совет гаскәрләре казакларның Воронең-Пововрино юнәлешендә һөҗүмен туктаталар, ә Царицын юнәлешендә Красновның гаскәрләрне Дон артына чигендерә.

Совет чоры

1589 елдан 1925 елга кадәр шәһәр Цари́цын (Сарысу) исемен, ә 1925 елдан 1961 елга кадәр Сталингра́д исемен йөртә. 1942-1943 елларда барган Сталинград сугышы дөнья тарихында зур роль уйнаган, Икенче бөтендөнья сугышы иң зур хәрби-сәяси вакыйгасы.

1961 елда Волгоград исеме кушыла.

Эчке бүленеш

  1. Трактор заводы районы
  2. Кызыл Октябрь районы
  3. Үзәк районы
  4. Дзержинский районы
  5. Ворошилов районы
  6. Совет районы
  7. Киров районы
  8. Кызыл Армия районы

Халык

1811[15] 1840[16] 1856[15] 1863[15] 1897[17] 1913[15] 1926[15] 1931[15] 1939[15] 1959[18] 1970[19] 1979[20] 1989[21] 2002[22] 2010[23]
~3 800 4 605 ~7 200 ~8 400 55 186 ~100 800 ~153 500 ~304 100 ~445 000 593 844 817 647 928 692 998 894 1 011 417 1 021 244

Милли состав

Милләт 2002[24] 2010[25]
руслар 91,2% 92,3%
әрмәннәр 1,5% 1,5%
украиннар 1,8% 1,2%
татарлар 1,1% 1,0%

Волгоград агломерациясе

Волгоград агломерациясе — Волгоград өлкәсе территориясендә урнашкан бер үзәкле шәһәр агломерациясе. Халык саны — 1,4 млн кешедән артык (Көньяк федераль округы халкының ~10% өлеше, Волгоград өлкәсе халкының ~55% өлеше). Агломерация составына Волгоград, Волжский, Краснослободск шәһәрләре, Городище, Светлый Яр, Средняя Ахтуба штб-лары керәләр.

Волгоград бүген

Идел буендагы шәһәр, порт. Идел-Дон каналының башы, тимер юл төене. Халык исәбе 981,9 мең кеше (2009). Машина ясау (трактор), кара һәм төсле металл, нефть һәм нефть химиясе, төзелеш материаллары, азык-төлек ширкәтләре үскән. Иделдә ГЭС. Каһарман шәһәр, Бөек Ватан сугышы (1941–1945 еллар) истәлекләренә бай. Дөньяда иң биек скульптура (82,3 м) — Ватан ана монументы Волгоград шәһәрендә урнашкан.

Кардәш шәһәрләр

Моны да карагыз

Сылтамалар

Викиҗыентыктагы медиафайллар?

Искәрмәләр

  1. ↑ http://volgoduma.ru/mestnoe-samoupravlenie/goroda-i-rajony/178.html
  2. ↑ 2,0 2,1 https://www.coventry.gov.uk/directory_record/6224/volgograd_russia/category/732/europe
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 3,21 3,22 3,23 3,24 3,25 3,26 3,27 3,28 3,29 3,30 3,31 3,32 3,33 3,34 3,35 3,36 3,37 3,38 3,39 3,40 3,41 http://www.volgadmin.ru/d/about/TwinCities
  4. ↑ 4,0 4,1 https://www.kemi.fi/kaupunki-ja-hallinto/suuri-pieni-kaupunki/kansainvalinen-toiminta-ja-yhteistyo/
  5. ↑ 5,0 5,1 https://www.liege.be/fr/vie-communale/services-communaux/international/jumelages-et-partenaires/volgograd-volgograd-russie
  6. ↑ 6,0 6,1 https://www.dijon.fr/Dijon-Capitale/Ville-internationale/Villes-partenaires
  7. ↑ 7,0 7,1 https://www.chemnitz.de/chemnitz/de/unsere-stadt/chemnitz-international/partnerstaedte/wolgograd/index.html
  8. ↑ 8,0 8,1 http://www.volgadmin.ru/d/about/PartnerCities
  9. ↑ 9,0 9,1 https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/volgograd-russia--a425.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  10. ↑ 10,0 10,1 https://www.yerevan.am/en/partner/sister-cities/
  11. ↑ 11,0 11,1 https://www.izmir.bel.tr/tr/KardesKentler/62
  12. ↑ 12,0 12,1 https://www.stadt-koeln.de/politik-und-verwaltung/internationales/staedtepartnerschaften/wolgograd-russland
  13. ↑ 13,0 13,1 https://kievcity.gov.ua/news/205.html
  14. ↑ 14,0 14,1 http://consultant.parus.ua/?doc=0A10E557DA
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 15,6 http://www.mojgorod.ru/volgorad_obl/volgograd/
  16. ↑ Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
  17. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=1352
  18. ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  19. ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  20. ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  21. ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  22. ↑ 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  23. ↑ Чыганакка җибәрү хатасы: Неверный тег <ref>; для сносок gks.ru не указан текст
  24. ↑ 2002 ел сан алу базасы
  25. ↑ 4. НАСЕЛЕНИЕ ПО НАЦИОНАЛЬНОСТИ ИВЛАДЕНИЮ РУССКИМ ЯЗЫКОМ ПО МУНИЦИПАЛЬНЫМ ОБРАЗОВАНИЯМ ВОЛГОГРАДСКОЙ ОБЛАСТИ
  26. ↑ Griffin, Mary (2011-08-02). Coventry's twin towns. Coventry Telegraph. 2013-08-06 тикшерелгән.
  27. ↑ Coventry - Twin towns and cities. Coventry City Council.. әлеге чыганактан 2013-04-14 архивланды. 2013-08-06 тикшерелгән.
  28. ↑ Pessotto, Lorenzo. International Affairs - Twinnings and Agreements. International Affairs Service in cooperation with Servizio Telematico Pubblico. City of Torino. әлеге чыганактан 2013-06-18 архивланды. 2013-08-06 тикшерелгән.
  29. ↑ 広島市の姉妹・友好都市. City.hiroshima.jp. 2009-07-17 тикшерелгән.
  30. ↑ Sister Cities International (SCI). Sister-cities.org. 2013-04-21 тикшерелгән.
  31. ↑ Yerevan - Partner Cities. Yerevan Municipality Official Website. © 2005—2013 www.yerevan.am. 2013-11-04 тикшерелгән.
  32. ↑ МЕЖДУНАРОДНО СЪТРУДНИЧЕСТВО НА ОБЩИНА РУСЕ - Побратимени градове (Bulgarian). Община Русе [Municipality Ruse]. әлеге чыганактан 2013-08-05 архивланды. 2013-08-12 тикшерелгән.
  33. ↑ Executive power of Baku city
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Волгоград&oldid=2292827