Мурманск: юрамалар арасында аерма

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Мурманск latin yazuında])
Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Ayratayrat (бәхәс | кертем)
6014 үзгәртергә
Ayratayrat (бәхәс | кертем)
6014 үзгәртергә
Юл номеры - 73: Юл номеры - 73:


==Этимологиясе==
==Этимологиясе==
"Мурманлар", "урманлар" дип руслар норвегиялеләрне, норманннарны атаган. Соңрак бу исем чит ил кешеләре катнашында вакыйгалар барган җиргә дә күчерелгән. "Мурман" Баренц диңгезе, [[Норвегия]] белән күрше, аннары бөтен Кола култыгының ярымутрлары ярларын атый башлый. Димәк, "Мурманск" исеме "Мурманда шәһәре" дигәнне аңлата.
"Мурманлар", "урманлар" дип руслар норвегиялеләрне, [[Норманнар|норманннарны]] атаган. Соңрак бу исем чит ил кешеләре катнашында вакыйгалар барган җиргә дә күчерелгән. "Мурман" Баренц диңгезе, [[Норвегия]] белән күрше, аннары бөтен Кола култыгының ярымутрлары ярларын атый башлый. Димәк, "Мурманск" исеме "Мурманда шәһәре" дигәнне аңлата.

==Тарих==
==Тарих==
[[Tönyaq polär tügäräk|Төньяк котып түгәрәге]] аръягында порт шәһәрен урнаштыру планнары 1870 нче елларда барлыкка килгән. Беренче эзләнүчеләр 1912 елда яңа урыннарны эзләү өчен Мурманга килә. 1915 елның 3 апрелендә, Беренче бөтендөнья сугышы вакытында, [[Баренц диңгезе]]нең Кола култыгының көнчыгыш ярында Морман диңгез порты төзелә һәм аның белән бергә — бохта исемендәге порт бистәсенә нигез салына. Порт төзү Россиянең Төньяк бозлы океанга, кара һәм Балтик диңгез блокадасы шартларында союзниклардан хәрби йөкләрне туктаусыз китереп тору өчен, тиз арада Төньяк бозлы океан аша чыгу омтылышы белән бәйле. Романов шәһәрен төзү идеясе «шәһәрнең Мурманск яр буенда учреждение уңаеннан " дигән темага аралашу юллары министры А. Ф. Треповның докладында яңгырады, ул 1916 елның 29 июнендә император [[Николай II]] тарафыннан хупланды.
[[Tönyaq polär tügäräk|Төньяк котып түгәрәге]] аръягында порт шәһәрен урнаштыру планнары 1870 нче елларда барлыкка килгән. Беренче эзләнүчеләр 1912 елда яңа урыннарны эзләү өчен Мурманга килә. 1915 елның 3 апрелендә, Беренче бөтендөнья сугышы вакытында, [[Баренц диңгезе]]нең Кола култыгының көнчыгыш ярында Морман диңгез порты төзелә һәм аның белән бергә — бохта исемендәге порт бистәсенә нигез салына. Порт төзү Россиянең Төньяк бозлы океанга, кара һәм Балтик диңгез блокадасы шартларында союзниклардан хәрби йөкләрне туктаусыз китереп тору өчен, тиз арада Төньяк бозлы океан аша чыгу омтылышы белән бәйле. Романов шәһәрен төзү идеясе «шәһәрнең Мурманск яр буенда учреждение уңаеннан " дигән темага аралашу юллары министры А. Ф. Треповның докладында яңгырады, ул 1916 елның 29 июнендә император [[Николай II]] тарафыннан хупланды.

24 ноя 2018, 09:24 юрамасы

Мурманск
Карта
Ил Русия
Өлкә Мурманск өлкәсе
Шәһәр бүлгесе Мурманск
Координатлар 68°58'0"тн, 33°5'0"кнч
Эчке бүленеш 3 бүлге
Башлык Андрей Сысоев[d]
Нигезләнгән 4 октябрь 1916
Мәйдан 154,4 км²
Климат субарктик
Рәсми тел рус теле
Халык саны 307 257 кеше
Телефон коды 8152
Почта индексы 183038
Кардәш шәһәрләр Лулео[d][1], Җәксонсвилл[1], Акүрейри[1], Минск[1], Тромсө[d][1], Вадсө[1], Грониңен[1], Аланья[1], Куксһафен[1], Дуарнене[1], Гомель[1], Харбин[2] һәм Пәрну
Бүләкләр Каһарман шәһәр
Ленин ордены 1 дәрәҗә Ватан сугышы ордены Хезмәт Кызыл Байрагы ордены
 Аудио, фото һәм видео Викиҗыентыкта

Мурманск (килд. Мурман ланнҍ, 1917 елга кадәр — Рома́нов-на-Му́рмане) — Русиянең төньяк-көнбатышында урнашкан шәһәр, Мурманск өлкәсе үзәге.

2010 ел җанисәбе буенча шәһәрдә 307 257 кеше яши[3]. 2018 ел башында шәһәрдә 295 374 кеше яши [4].

Мурманск — Төньяк котып түгәрәге аръягында урнашкан шәһәрләрләреннән иң зурысы. Барнец диңгезенең Кола култыгы ярларындагы туңмый торган порт. Тимер юл стансасы. Сәнәгатьнең төп тармаклары — балык тоту һәм аны эшкәртү, көймә төзәтү, төзелеш материаллары һ.б. Котып фәнни-тикшеренү, диңгез балыкхуҗалыгы һәм океанография институты, 3 югары уку йорты, 3 театр, өлкәне өйрәнү, нәфис, хәрби-диңгез музейлары бар.

Мурманск Кола култыгында туңмый торган портны төзелүе нәтиҗәсендә барлыкка килгән. 1930-еллардан Мурманск Төньяк диңгез юлының башлангыч урыны. Икенче Бөтендөнья сугышы вакытында Мурманск порты мөһим стратегик әһәмияткә ия булды.

Икенче Бөтендөнья сугышы елларында немец гаскәрләреннән саклаган өчен Мурманскка 1985 елның 6 маенда Каһарман шәһәр исеме бирелә. Ленин ордены, I дәрәҗә Ватан сугышы ордены, Кызыл Байрак Хезмәт ордены һәм «Алтын Йолдыз» медале белән бүләкләнгән.

Этимологиясе

"Мурманлар", "урманлар" дип руслар норвегиялеләрне, норманннарны атаган. Соңрак бу исем чит ил кешеләре катнашында вакыйгалар барган җиргә дә күчерелгән. "Мурман" Баренц диңгезе, Норвегия белән күрше, аннары бөтен Кола култыгының ярымутрлары ярларын атый башлый. Димәк, "Мурманск" исеме "Мурманда шәһәре" дигәнне аңлата.

Тарих

Төньяк котып түгәрәге аръягында порт шәһәрен урнаштыру планнары 1870 нче елларда барлыкка килгән. Беренче эзләнүчеләр 1912 елда яңа урыннарны эзләү өчен Мурманга килә. 1915 елның 3 апрелендә, Беренче бөтендөнья сугышы вакытында, Баренц диңгезенең Кола култыгының көнчыгыш ярында Морман диңгез порты төзелә һәм аның белән бергә — бохта исемендәге порт бистәсенә нигез салына. Порт төзү Россиянең Төньяк бозлы океанга, кара һәм Балтик диңгез блокадасы шартларында союзниклардан хәрби йөкләрне туктаусыз китереп тору өчен, тиз арада Төньяк бозлы океан аша чыгу омтылышы белән бәйле. Романов шәһәрен төзү идеясе «шәһәрнең Мурманск яр буенда учреждение уңаеннан " дигән темага аралашу юллары министры А. Ф. Треповның докладында яңгырады, ул 1916 елның 29 июнендә император Николай II тарафыннан хупланды.

Халык

1926[5] 1931[6] 1939[5] 1959[7] 1970[8] 1979[9] 1989[10] 2002[11] 2010[3]
~9 000 ~29 200 ~119 000 221 874 308 642 380 817 468 039 336 137 307 257

Милләтләр (2010): урыслар — 89,6%, украиннар — 4,6%, белоруслар — 1,6%.

Эчке бүленеш

Шәһәр 3 бүлгегә бүленә:

  1. Ленин бүлгесе
  2. Октябрь бүлгесе
  3. Беренче Май бүлгесе

Танылган шәхесләр

Искәрмәләр

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 http://www.citymurmansk.ru/strukturnye_podr/?itemid=127
  2. ↑ https://www.murman.ru/news/2016/09/09/1313
  3. ↑ 3,0 3,1 2010 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  4. ↑ [1]
  5. ↑ 5,0 5,1 http://www.gks.ru/free_doc/doc_2011/year/year2011.rar
  6. ↑ http://www.mojgorod.ru/voronezh_obl/voronezh/index.html
  7. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php
  8. ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  9. ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  10. ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  11. ↑ 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Мурманск&oldid=2306218