Истанбул: юрамалар арасында аерма

Истанбул
Истанбул
Ил	Төркия
Регион	Мармара
Ил	Истанбул
Координатлар	41°0'36"тн, 28°57'37"кнч
Мэр	Мәүлүт Уйсал
Нигезләнгән	667 ел (б.э.к.)
Элеккеге исемнәр	330 елга хәтле Византия ; 450 елга хәтле Яңа Рим ; 1930 елга хәтле Константинополь
Мәйдан	5343 км²
Мәркәз биеклеге	100 м
Рәсми тел	Төрек теле
Халык саны	13 483 052 кеше
Халык тыгызлыгы	2 481 кеше/км²
Сәгать кушагы	UTC+2, җәен UTC+3
Телефон коды	+90 212 (Аурупа өлеше) ; +90 216 (Азия өлеше)
почта индекслары	34000-34850
Рәсми сайт	ibb.gov.tr
Кардәш шәһәрләр	Рио-де-Жанейро, Чимоносеки, Лаһор, Джохор-Бару[d], Җиддә[d], Каһирә, Һьюстон, Берлин, Санкт-Петербург, Рабат[d], Мары, Барселона, Дөбәй, Көлн, Шаңхай, Одесса, Амман, Сараево, Дырач, Алматы, Ош, Филибә[d], Күстәнҗә, Хартум, Казан, Өскеп, Димәшкъ, Җакарта, Венеция, Пусан, Bangkok, Бәйрут, Тәбриз, Мехико, Тунис (шәһәр), Kanton, Эль-Гиза[d], Бенгази[d], Нджамена[d], Тбилиси һәм Никосия
	Аудио, фото һәм видео Викиҗыентыкта

Тарихны интерактив карап чыгу

← Алдагы төзәтмә Киләсе төзәтмә →

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

КүрсәтмәлеВики-текст

Кертелгән

14 дек 2018, 17:14 юрамасы

Истанбу́л (төр. İstanbul) — Төркиянең иң зур шәһәре, дөньяның иң зур шәһәрләренең берсе, диңгез порты, сәүдә һәм мәдәни үзәге. Элекке Рим, Византия һәм Госман империяләре башкаласы. Босфор бугазының ике ягында урнаша.

Шәһәрнең зур өлеше — Аурупада, кечкенәсе Азиядә урын тота. Шәһәрнең Аурупа яртысы дә ике өлешкә бүленә. Шәһәр мәйданы — 5 343 км². Каланың географик урнашуы бик уңайлы.

Халык, тел, дин

Шәһәр халкының 98%-ы үзләрен төрек этносы белән бәйли, төрек телен туган телләре дип саный, үзләрен мөселман дип саный.

Туризм

Зур туристик үзәк булу сәбәпле шәһәрдә инглиз теле киң кулланылышта йөри, мәсәлән, Истанбул метросында игъланнар төрек һәм инглиз телләрендә ясала.

Тарихы

Византий

Б.э.к. 685 елда Грециядәге Мегара шәһәреннән килгән греклар хәзерге Истанбул җирләрендә колонияга нигез салалар, б.э.к. 667 елда исә бу җирдә Византия исемле шәһәр корыла.



Галат манарасы	Еребатан җир асты сусаклагычы	Валента акведугы	Византий Акрополь колонналары, Топкапа сарае	Константинополь кальгасенең реставрацияланган дивары

Рим Империясе

324 елда Византия императоры Константин шәһәргә Константинополь исемен бирә, Константинополь Византийнең баш шәһәре булып китә. Географик һәм стратегик яктан уңайлы урнашуы сәүдә үсешенә һәм шәһәрнең чәчәк атуына китерә. Шәһәр Босфор бугазы ярында урнашкан.

1204 — Дүртенче Тәре явы катнашучылары Константинопольне талыйлар.

Госман империясе чоры



Сөләймәния мәчете Сөләймән I боерыгы буенча 1550—1557 елларда төзелгән.	Соколла Мәхмәд-паша мәчете. 1571—1572 елларда төзелгән.	Мөхәммәт пәйгамбәр байрак тотучы Әйүп солтан мәчете. 1458 елда төзелгән.	Рөстәм-паша мәчете. 1561—1563 елларда төзелгән.



Румелихисар кальгасе Мәхмәд II солтан боерыгы буенча 1452 елларда төзелгән.	Румелихисар кальгасе	Археология музее (Осман Хамди-би ярдәме буенча)	Бейлербей сарае. Необорока стилендәге йорт 1861—1865 елларда төзелгән.	Топкапы сарае. 1465—1478 елларда төзелгән.

Төркия



Isbank Tower 1 манарасы 1998—2000 елларда төзелгән.	Олимпия стадионы.	Абди Ипекчи Арена 1986 елда ачыла	Ататөрк мәдәни үзәге	Босфор бугазы аша беренче асылма күпер. 1970—1973 елларда төзелгән.	Истанбул Сапфир

Госманлы империясе

Шулай ук карагыз: Госманлы империясе.

Константинопольне алганнан сон, госманлылыр үз империясе, шәһәрне узләштрә башладылар. Иң зур православие гыйбадәтханәләрен, шулай ук Изге София соборын, мәчетләргә әверелдерелә.

Мехмед II вакытыда Топкаплар сарае, яулаучы мәчете, Гранд-базар төзелә.

Госманлылыр Мисырны яулап алганнан сон, кайбер мөһим дини ядкарьләрне Каһирәдән Константинопольгә күчерәләр. Шәһәр ислам дөньясының үзәгенә - Хәлифәткә - әверелә. 1520-1566 елларда Сөләйман I чорында Константинополь өчен Алтын гасыр җитә. Яңа мәчетләр, мәдрәсә һәм башка биналар төзелә. Сөләйман мәчете төзелеше аерым урын алып тора.

1845 елда беренче даими Галат күпере төзелә, 1850 елда Босфор буенча пароходлар китә. 1871 елда трамвай линиясе, ә 1875 елда Тюнель метросының кечкенэ линиясе эшли башлыйлар. 1889 елда Париж — Константинополь («Көнчыгыш экспресс») пассажир тимер юл элемтәсе ачыла. XIX гасыр ахырында шәһәрдә заманча электр һәм су белән тәэмин итү системалары булдырыла.

XIX гасыр ахырында — XX гасыр башында берничә эре христиан гыйбадәтханәсе төзелгә, шул исәптән Падуанскийның Изге Антония католик чиркәве һәм Пердагы Изге Троица чиркәве булдырыла. Төрле конфессияләр христианнары шәһәр халкының яртысын 1910 елда тәшкил итә.

1918 елның 13 ноябрендә Константинополь Англия, Франция һәм италия гаскәрләре тарафыннан басып алына.

1922 елда Мостафа Кемал Ататюрк җитәкчелегендәге милли төрек хәрәкәте, РСФСРның большевист Хөкүмәте тарафыннан күрсәтелгән финанс һәм хәрби ярдәм булганда, Константинопольне Антантадан азат итә.

Истанбул метрополитены

2000 елдан метрополитен эшли. Аның составында 66 станция (2014 ел).

М1А (күк) юлы:

Мостафа Кемаль Ататөрек исемендәге аэропорт (Havalimani)
Дөнья Истанбул сәүдә үзәге (DTM Istanbul Fuar Merkezi)
Яңабосна (Yenibosna). Станция Яңабосна микрорайонында, Бакчалыөйләр районы.
Атакөй-Шириневлер (Ataköy — Şirinevler). Станция Шириневлер микрорайонында, Бакчалыөйләр районы.
башкалар

ММЧ

1947 елның 29 октябрь көненнән бирле «Şalom» атналык яһүди газетасы чыга.

Искәрмәләр

[1] İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığına Mevlüt Uysal seçildi. Milliyet.com, 28.09.2017

[_2a387ec84cdd184b-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 ^2,14 ^2,15 ^2,16 ^2,17 ^2,18 ^2,19 ^2,20 ^2,21 ^2,22 ^2,23 ^2,24 ^2,25 ^2,26 ^2,27 ^2,28 ^2,29 ^2,30 ^2,31 ^2,32 ^2,33 ^2,34 ^2,35 ^2,36 ^2,37 ^2,38 ^2,39 ^2,40 İstanbul’un Kardeş Şehir, İşbirliği Protokolleri Ve Mutabakat Zaptı/İyi Niyet Mektupları

[_e816ca9d97ffbf84-3] ttps://kvs.gov.spb.ru/en/agreements/

[_10db7ea00a085858-4] ttps://starportal.skopje.gov.mk/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=172

[_dd832f7ba7a79c6e-5] ttps://tbilisi.gov.ge/img/original/2018/6/12/tbilisiinfigures.pdf

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Юл номеры - 144: / Юл номеры - 144: @@
  [[Мехмед II|Мехмед II]] вакытыда [[Топкаплар сарае]], [[Фатих мәчете|яулаучы мәчете]], [[Гранд-базар]] төзелә.
 Госманлылыр [[Мисыр|Мисырны]] яулап алганнан сон, кайбер мөһим дини ядкарьләрне [[Каһирә]]дән Константинопольгә күчерәләр.
-Шәһәр ислам дөньясының үзәгенә  - [[Хәлифәт]]кә - әверелә.
+Шәһәр ислам дөньясының үзәгенә  - [[Хәлифәт]]кә - әверелә. 1520-1566 елларда
+[[Сөләйман I]]  чорында Константинополь өчен Алтын гасыр җитә. Яңа мәчетләр, мәдрәсә һәм башка биналар төзелә. Сөләйман мәчете төзелеше аерым урын алып тора.
-[[Сөләйман I]]
+елда беренче даими Галат күпере төзелә, 1850 елда Босфор буенча пароходлар китә. 1871 елда трамвай линиясе, ә 1875 елда Тюнель метросының кечкенэ  линиясе эшли башлыйлар. 1889 елда Париж — Константинополь («Көнчыгыш экспресс») пассажир тимер юл элемтәсе ачыла. XIX гасыр ахырында шәһәрдә заманча электр һәм су белән тәэмин итү системалары булдырыла.
+XIX гасыр ахырында — XX гасыр башында берничә эре христиан гыйбадәтханәсе төзелгә, шул исәптән Падуанскийның Изге Антония католик чиркәве һәм Пердагы Изге Троица чиркәве булдырыла. Төрле конфессияләр христианнары шәһәр халкының яртысын 1910 елда тәшкил итә.
+елның 13 ноябрендә Константинополь Англия, Франция һәм италия гаскәрләре тарафыннан басып алына.
+елда Мостафа Кемал Ататюрк җитәкчелегендәге милли төрек хәрәкәте, РСФСРның большевист Хөкүмәте тарафыннан күрсәтелгән финанс һәм хәрби ярдәм булганда, Константинопольне Антантадан азат итә.
 == Истанбул метрополитены ==