Сокалак

Сокалак (баш. Соҡалаҡ, сока (кече чокыр) сүзенә -лак аффиксы кушылды) - Уфада елга, Агыйдел елгасының уң кушылдыгы. Сокалак аеруча нык пычрак елгага әйләнгән. Экологик хәле үтә кискен. Анда Уфа заводлары һәм фабрикаларының калдык сулары агызыла. Елга Агыйдел суын да нык пычрата.

Хәзерге вакытта Киңлеге-уртача 1-2 м, тирәнлеге-20-40 см, озынлыгы — 6 км чамасы. Хәзер урманда Уфа дәүләт «Нур» татар театры артында елга тышкы якта чыга, Салават Юлаев проспекты уза торган тәүлеклек чокыр буйлап ага. 2007 елда елганың көньяк өлешендәге берничә участок җир асты торбаларына яшерелде.

Тарих

1 — Агыйдел, 2 — Караидел, 3 — Дим, 3А — Димнең иске үзәне, 4 — Сокалак, 5 — Шөгер (елга)

Уфа кремле кәлгәсен нигезләгәндә Сокалак ныгытманың көнчыгыш сиге буйлап үткән була. Кремль Сокалакның Агыйделгә койганчы җирендәге уң ярында биек мороның көньяк читен биләп тора. Көньяк манара Сокалак, шулай ук Никольская дип тә йөртелә.

Кала киңәйгәч, Сокалак аның эченә инеп кала. П. И. Рычковның язмасында әйтелгәнчә, «сигезле зур һәм тирән җырының берсе буйлап кала аркылы елгачык ага, ул Сокалак дип йөртелә». Сокалакның сул ярында хезмәттәге кешеләрнең посадлары аныклык ала.

Артабан бу тирәдә биш авыл барлыкка килә: Глумилино, Дубово һәм өч Новиковка. Бер Новиковка әле дә бар, ул Ботаника бакчасы һәм Уфа дәүләт нефть техник университетының архитектура факультеты корпуслары тирәсендә урнашкан.

Элек елга буйлап агач агызганнар, анда су чәчәге эшләп утырган, бәрле балыгы (су яткылыгының чисталык кимәле күрсәткече) үрчегән, ә тамагында балык белән сәүдә итүчеләр балык (мәрсин, чөгә, корман, сыла, кырпа) тулы сүсәннәр тоткан.