Сырдәрья: юрамалар арасында аерма
Төзәтмә аңлатмасы юк |
|||
| Юл номеры - 1: | Юл номеры - 1: | ||
'''Сырдәрья́''' ({{lang-kk|Сырдария}}, {{lang-uz|Sirdaryo}}, {{lang-tg|Сирдарё}}) — [[Урта Азия]]нең иң озын һәм су күләме буенча икенче ([[Амудәрья]]дән соң) [[елга]]сы. |
{{ҮК}}'''Сырдәрья́''' ({{lang-kk|Сырдария}}, {{lang-uz|Sirdaryo}}, {{lang-tg|Сирдарё}}) — [[Урта Азия]]нең иң озын һәм су күләме буенча икенче ([[Амудәрья]]дән соң) [[елга]]сы. |
||
== Тасвир == |
== Тасвир == |
||
17 апр 2019, 10:36 юрамасы
| Сырдәрья | |
 | |
| Кушыла: | Малое Аральское море[d] |
|---|---|
| Кушылдыгы | Касансай[d], Арыс[d], Келес[d], Чирчик[d], Ахангаран[d], Карадарья[d], Нарын[d], Сох[d], Козы-Багла[d], Падыша-Ата (река)[d] һәм Аксу (приток Сырдарьи)[d] |
| Елгадагы сулык | Таджикское Море[d] |
| Объектның бассейны илләре | Үзбәкстан |
| Су чыгымы | 703 м³/с |
| Бассейн мәйданы | 219 000 км² |
| Дөнья кисәге | Азия |
| Дәүләт |
 Казакъстан Үзбәкстан Таҗикстан Кыргызстан |
| Административ-территориаль берәмлек | Төркестан өлкәсе |
| Озынлык | 2212 km |
 | |
| Бассейн категориясе | [d] |
 | |
 Сырдәрья Викиҗыентыкта | |
һәм Сырдәрья́ (каз. Сырдария, үзб. Sirdaryo, таҗ. Сирдарё) — Урта Азиянең иң озын һәм су күләме буенча икенче (Амудәрьядән соң) елгасы.
Тасвир
Фәрганә үзәненең көнчыгыш өлешендә Нарын һәм Карадәрья елгалары кушылып Сырдәрьяне хасил итәләр. Фәрганә үзәненнән чыгып Фәрхәд таулары аркылы үтә һәм Мирзачүл аркылы киң (14,7 км) урынны сазланган тугай буйлап ага.
Элек Сырдәрья Арал диңгезенә коеган, хәзер исә диңгезнең биеклеге һәлакәтле түбәнәю һәм ике өлешкә бүленү (1989) сәбәпле, елга диңгезнең төньяк өлешенә («Кече диңгез») коя. Сырдәрьянең сулары шактый зур күләмдә хуҗалык ихтыяҗларына алыналар, шуңа күрә тармакта аның агып төшкән су микъдары шартлы-табигый (1960 елдан элек) чорга карап 10 тапкыр артык кимегән (400 м³/с дан 30 м³/с гача).
Тарих
Татар халкы, бөтен гарәп-мөселман мәдәнияте бер өлеше буларак, әүвәл елганың Сәйхун (иске тат. سيحون) гарәп исеме да кулланды[1], әмма хәзерге вакытта бу исем кулланмый.
Искәрмәләр
- ↑ Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б. — Б. 517.