2019 ел: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к викиләштерү һәм мәгълүмат өстәү |
викиләштерү һәм мәгълүмат өстәү |
||
Юл номеры - 12: | Юл номеры - 12: | ||
=== [[Гыйнвар]] === |
=== [[Гыйнвар]] === |
||
* [[1 гыйнвар]] |
* [[1 гыйнвар]] |
||
** [[АКШ]]-ның [[ЮНЕСКО]]-дан чыгу турындагы карары үз көченә керде. |
|||
** [[NASA]]-ның [[New Horizons]] космик аппараты [[(486958) 2014 MU69|2014 MU69 (Ультима Туле)]] объекты яныннан узып китте. |
|||
* [[3 гыйнвар]] — кешелек тарихында беренче тапкыр [[Кытай]]ның «Чанъэ-4» пилотсыз станциясе айның икенче ягында йомшак утырды<ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20190103/1548215801.html|title=Китайский аппарат "Чанъэ-4" совершил посадку на обратной стороне Луны|date=20190103T0723+0300Z|publisher=РИА Новости|lang=ru|accessdate=2019-01-04}}</ref>. |
|||
* [[5 гыйнвар]] — [[1 февраль]] — [[Берләшкән Гарәп Әмирлекләре]]ндә [[футбол]] буенча 17-нче Азия Кубогы узды. Катар җыелма төркеме җиңде. |
|||
=== [[Февраль]] === |
=== [[Февраль]] === |
||
Юл номеры - 19: | Юл номеры - 23: | ||
=== [[Март]] === |
=== [[Март]] === |
||
* [[2 март|2]]—[[12 март]] — [[ |
* [[2 март|2]]—[[12 март]] — [[Кызыл Яр]]да ([[Русия]]) XXIX кышкы Универсиада узды<ref>{{cite web|url=http://www.krsk2019.com/universiada|title=Об Универсиаде|date=|publisher=Официальный сайт Универсиады|accessdate=2016-07-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160716030831/http://www.krsk2019.com/universiada|archivedate=2016-07-16}}</ref>. |
||
* [[3 март]] — [[Эстония]]дә парламент сайлаулары<ref>https://ru.sputnik-news.ee</ref>. |
* [[3 март]] — [[Эстония]]дә парламент сайлаулары<ref>https://ru.sputnik-news.ee</ref>. |
||
* [[19 март]] — [[Казагыстан]] белән 30 елдан артык падишаһлык иткән [[Нурсолтан Назарбаев]] вазифасыннан киткән. |
* [[19 март]] — [[Казагыстан]] белән 30 елдан артык падишаһлык иткән [[Нурсолтан Назарбаев]] вазифасыннан киткән. |
||
* [[22 март]] — [[Алинә Заһитова]] [[фигуралы шуу]] буенча дөнья чемпионатында (Сайтама, [[Япония]]) ялгыз шууда җиңү яулый. |
* [[22 март]] — [[Алинә Заһитова]] [[фигуралы шуу]] буенча дөнья чемпионатында (Сайтама, [[Япония]]) ялгыз шууда җиңү яулый. |
||
* [[27 март]] [[Ford]] ширкәте Русиядә җиңел автолар чыгаруны туктату турында белдерә, шул сәбәпле Чаллыдагы автозавод һәм Алабугадагы двигательләр заводы ябыла.<ref>[https://www.business-gazeta.ru/news/418484 Ford закроет заводы в Челнах и Елабуге]</ref> |
* [[27 март]] — [[Ford]] ширкәте Русиядә җиңел автолар чыгаруны туктату турында белдерә, шул сәбәпле Чаллыдагы автозавод һәм Алабугадагы двигательләр заводы ябыла.<ref>[https://www.business-gazeta.ru/news/418484 Ford закроет заводы в Челнах и Елабуге]</ref> |
||
* [[31 март]] — [[Украина]]да президент сайлауларының беренче туры. |
* [[31 март]] — [[Украина]]да президент сайлауларының беренче туры. |
||
Юл номеры - 42: | Юл номеры - 46: | ||
* [[3 июнь]] — Татарстан тулысынча [[санлы телевидение]]гә күчә.<ref>https://www.business-gazeta.ru/news/405651</ref> |
* [[3 июнь]] — Татарстан тулысынча [[санлы телевидение]]гә күчә.<ref>https://www.business-gazeta.ru/news/405651</ref> |
||
* [[4 июнь]] — [[Ураза бәйрәме]]. |
* [[4 июнь]] — [[Ураза бәйрәме]]. |
||
* [[7 июнь|7]] |
* [[7 июнь|7]]—[[9 июнь]] — [[WWDC]] [[Калифорния]]дә. |
||
* [[19 июнь]] — татарларның «[[Фәйзрахманчылар]]» дини җәмгыятенең биш җитәкчесе экстремистлыкта гаепләнп, җәмгысе 28,5 елга ирекләреннән мәхрүм ителгән.<ref>[https://www.azatliq.org/a/30008362.html Татарстанда "Фәйзрахманчылар" төркеме әгъзалары ирекләреннән мәхрүм ителде]</ref> |
* [[19 июнь]] — татарларның «[[Фәйзрахманчылар]]» дини җәмгыятенең биш җитәкчесе экстремистлыкта гаепләнп, җәмгысе 28,5 елга ирекләреннән мәхрүм ителгән.<ref>[https://www.azatliq.org/a/30008362.html Татарстанда "Фәйзрахманчылар" төркеме әгъзалары ирекләреннән мәхрүм ителде]</ref> |
||
* [[21 июнь]] — [[Владимир Путин|Путин]] Русиядән [[Грузия]]гә туристларны җибәрмәскә кушкан һәм авиаочышларны тыйган.<ref>[https://www.azatliq.org/a/30013218.html Путин Грузиягә очышларны вакытлыча туктата]</ref> |
* [[21 июнь]] — [[Владимир Путин|Путин]] Русиядән [[Грузия]]гә туристларны җибәрмәскә кушкан һәм авиаочышларны тыйган.<ref>[https://www.azatliq.org/a/30013218.html Путин Грузиягә очышларны вакытлыча туктата]</ref> |
||
Юл номеры - 57: | Юл номеры - 61: | ||
* [[8 август]] |
* [[8 август]] |
||
** [[Мәскәү]]дә гадел сайлаулар таләп иткән урам җыенына 50 меңләп кеше чыкты.<ref>[https://www.azatliq.org/a/30103122.html Мәскәүдә гадел сайлаулар таләп иткән урам җыенына 50 меңләп кеше чыкты]</ref> |
** [[Мәскәү]]дә гадел сайлаулар таләп иткән урам җыенына 50 меңләп кеше чыкты.<ref>[https://www.azatliq.org/a/30103122.html Мәскәүдә гадел сайлаулар таләп иткән урам җыенына 50 меңләп кеше чыкты]</ref> |
||
** |
** [[Нёнокстагы радиацион һәлакәт|Северодвинск диңгез ракета полигонында сынаулар үткәргәндә шартлау чыгып]], 5 [[Росатом]] хезмәткәре һәлак була.<ref>{{Cite web |url=https://www.kommersant.ru/doc/4058848 |title=«Росатом» сообщил о гибели 5 своих сотрудников при взрыве на полигоне в Архангельской области |publisher=Газета «[[Коммерсантъ]]» |date=2019-08-10}}</ref>. |
||
* [[11 август]] — [[Корбан бәйрәме]]. |
* [[11 август]] — [[Корбан бәйрәме]]. |
||
* [[24 август]] — [[Арча]]да районара чүп полигонын ясауга каршы урам җыены узды. |
* [[24 август]] — [[Арча]]да районара чүп полигонын ясауга каршы урам җыены узды. |
||
* [[31 август]] — [[Аргентин]]а дәүләт бурычы буенча дефолт игълан ителде. |
|||
=== [[Сентябрь]] === |
=== [[Сентябрь]] === |
||
* [[2 сентябрь]] — [[ТР мәдәният министрлыгы]] [[Тинчурин театры]] баш режиссеры [[Рәшит Заһидуллин]]ны эшеннән алган.<ref>[https://www.azatliq.org/a/30143945.html Рәшит Заһидуллин: "Театрдан коллективны яклаганга китәм"]</ref> |
* [[2 сентябрь]] — [[ТР мәдәният министрлыгы]] [[Тинчурин театры]] баш режиссеры [[Рәшит Заһидуллин]]ны эшеннән алган.<ref>[https://www.azatliq.org/a/30143945.html Рәшит Заһидуллин: "Театрдан коллективны яклаганга китәм"]</ref> |
||
* [[8 сентябрь]] — [[Татарстан]]да парламент, [[Башкортстан]]да башлык сайлау көне. |
* [[8 сентябрь]] — Русиядә бердәм тавыш бирү көне. [[Татарстан]]да парламент, [[Башкортстан]]да башлык сайлау көне. |
||
* [[27 сентябрь]] — [[Китап радиосы]] Казанда 98,6 MHz ешлыгында эфирга чыгу хокукын алган.<ref>[https://www.azatliq.org/a/30186644.html Казанда татар телендә "Китап" радиосы эшли башлаячак]</ref> |
* [[27 сентябрь]] — [[Китап радиосы]] Казанда 98,6 MHz ешлыгында эфирга чыгу хокукын алган.<ref>[https://www.azatliq.org/a/30186644.html Казанда татар телендә "Китап" радиосы эшли башлаячак]</ref> |
||
* [[29 сентябрь]] — [[Австрия]]дә вакытыннан алда парламент сайлаулары. |
|||
=== [[Октябрь]] === |
=== [[Октябрь]] === |
||
* [[1 октябрь]] — [[Гыйрак]]та массакүләм протестлар башланды. |
|||
* [[14 октябрь]] — [[Русия]] территориясендә аналог телевидениесен туктату көтелә<ref>[http://www.aif.ru/society/media/kogda_v_rossii_otklyuchat_analogovoe_tv Когда в России отключат аналоговое ТВ?.]</ref>. |
* [[14 октябрь]] — [[Русия]] территориясендә аналог телевидениесен туктату көтелә<ref>[http://www.aif.ru/society/media/kogda_v_rossii_otklyuchat_analogovoe_tv Когда в России отключат аналоговое ТВ?.]</ref>. |
||
13 окт 2019, 06:34 юрамасы
Бу мәкаләдә хәзерге вакыйгалар сурәтләнә. |
Еллар |
---|
2015 · 2016 · 2017 · 2018 — 2019 — 2020 · 2021 · 2022 · 2023 |
Унъеллык |
1990-еллар · 2000-еллар — 2010-еллар — 2020-еллар · 2030-еллар |
Гасырлар |
XX гасыр — XXI гасыр — XXII гасыр |
Милади тәкъвим | 2019 MMXIX |
Юлиан тәкъвим | 2018—2019 (14 гыйнвардан) |
Юлиан тәкъвим византия эрасы белән |
7527—7528 (14 сентябрьдән) |
Римны нигезләгәннән башлап | 2771—2772 (4 майдан) |
Яһүдләр тәкъвиме |
5779—5780 ה'תשע"ט — ה'תש"ף |
Һиҗри тәкъвим | 1440—1441 (1 сентябрьдан) |
Борынгы әрмәннәр тәкъвиме | 4511—4512 (11 августтан) |
Әрмәннәрнең чиркәү тәкъвиме | 1468 ԹՎ ՌՆԿԸ
|
Кытай тәкъвиме | 4715—4716 (5 февральдан) 戊戌 — 己亥 сары эт — сары дуңгыз |
Хәбәш тәкъвим | 2011 — 2012 |
Борынгы һинд тәкъвиме | |
- Викрам-самват | 2075—2076 |
- Шака самват | 1941—1942 |
Шәмси тәкъвим | 1397—1398 |
Буддачылык тәкъвиме | 2562 |
Япон ел исәбе | 31 ел Хэйсэй |
2019 (ике мең унтугызынчы) ел — кәбисә булмаган ел, милади тәкъвим буенча сишәмбе көнне башлана. Бу безнең эраның 2019 елы, III меңьеллыкның 19 елы, XXI гасырның 19 елы, XXI гасырның 2 унъеллыгының 9 елы, 2010 елларның 10 елы. 2019 елдан бирле 5 ел үтте.
- Берләшкән милләтләр оешмасы игълан иткән Халыкара асаба халыклар телләре елы[1][2]
- Русиядә театр елы[3].
Вакыйгалар
Гыйнвар
- 1 гыйнвар
- АКШ-ның ЮНЕСКО-дан чыгу турындагы карары үз көченә керде.
- NASA-ның New Horizons космик аппараты 2014 MU69 (Ультима Туле) объекты яныннан узып китте.
- 3 гыйнвар — кешелек тарихында беренче тапкыр Кытайның «Чанъэ-4» пилотсыз станциясе айның икенче ягында йомшак утырды[4].
- 5 гыйнвар — 1 февраль — Берләшкән Гарәп Әмирлекләрендә футбол буенча 17-нче Азия Кубогы узды. Катар җыелма төркеме җиңде.
Февраль
- 1 февраль — Мәскәүдә Бердәм Русия офисына һөҗүм итүдә гаепләнгән МДУ аспиранты Азат Мифтахов тоткарланган.
- 24 февраль — Молдавиядә парламент сайлаулары[5].
Март
- 2—12 март — Кызыл Ярда (Русия) XXIX кышкы Универсиада узды[6].
- 3 март — Эстониядә парламент сайлаулары[7].
- 19 март — Казагыстан белән 30 елдан артык падишаһлык иткән Нурсолтан Назарбаев вазифасыннан киткән.
- 22 март — Алинә Заһитова фигуралы шуу буенча дөнья чемпионатында (Сайтама, Япония) ялгыз шууда җиңү яулый.
- 27 март — Ford ширкәте Русиядә җиңел автолар чыгаруны туктату турында белдерә, шул сәбәпле Чаллыдагы автозавод һәм Алабугадагы двигательләр заводы ябыла.[8]
- 31 март — Украинада президент сайлауларының беренче туры.
Апрель
- 15 апрель — Парижда Нотр-Дам-де-Пари гыйбадәтханәсенә ут каба.
- 16 апрель — Русия Думасы Рунетның «имин һәм тотрыклы эшләвен тәэмин итү турында» канун өлгесен кабул итте.[9]
- 30 апрель
Май
- 1 май — Петербургта Хезмәт бәйрәме көненә багышланган йөрешне полиция көч белән тарата, 70 кеше тоткарлана. Дәрвишләр бистәсендә шәһәр хакимиятенә каршы митинг уза.[11]
- 3—19 май — Братиславада һәм Кошицада (Словакия) алкалы һоккей буенча дөнья чемпионаты узачак[12].
- 14—18 май — Исраил (Тел-Әвив) Eurovision-2019 кабул итәчәк.
Июнь
- 1 июнь — Казанның Шәриф Камал музее нигезендә Татар әдәбияты музее эшли башлый.
- 3 июнь — Татарстан тулысынча санлы телевидениегә күчә.[13]
- 4 июнь — Ураза бәйрәме.
- 7—9 июнь — WWDC Калифорниядә.
- 19 июнь — татарларның «Фәйзрахманчылар» дини җәмгыятенең биш җитәкчесе экстремистлыкта гаепләнп, җәмгысе 28,5 елга ирекләреннән мәхрүм ителгән.[14]
- 21 июнь — Путин Русиядән Грузиягә туристларны җибәрмәскә кушкан һәм авиаочышларны тыйган.[15]
Июль
- 2 июль
- Тулы кояш тотылуы булды, ул Тын океанның көньяк-көнчыгыш өлешендә, Чилида һәм Аргентинада иң яхшы күренде[16].
- Русиянең яшерен максатлар үтәүче махсус су асты көймәсендә янгын чыгып, 14 кешедән торган экипаж тончыгып үлә.
- Өркет өлкәсендә су басу нәтиҗәсендә 14 кеше һәлак була.
- 14 июль — Башкортстанның Архангел районында Чаллы туристлары утырган автобус юл бәла-казасына тарый. 6 кеше һәлак була.[17]
- 16 июль — Башкортстан Республикасы Башлыгы Радий Хәбиров 2021 елда Нефтекамада татар полилингваль мәктәпнең ачылуын вәгъдә иткән.
Август
- 8 август
- Мәскәүдә гадел сайлаулар таләп иткән урам җыенына 50 меңләп кеше чыкты.[18]
- Северодвинск диңгез ракета полигонында сынаулар үткәргәндә шартлау чыгып, 5 Росатом хезмәткәре һәлак була.[19].
- 11 август — Корбан бәйрәме.
- 24 август — Арчада районара чүп полигонын ясауга каршы урам җыены узды.
- 31 август — Аргентина дәүләт бурычы буенча дефолт игълан ителде.
Сентябрь
- 2 сентябрь — ТР мәдәният министрлыгы Тинчурин театры баш режиссеры Рәшит Заһидуллинны эшеннән алган.[20]
- 8 сентябрь — Русиядә бердәм тавыш бирү көне. Татарстанда парламент, Башкортстанда башлык сайлау көне.
- 27 сентябрь — Китап радиосы Казанда 98,6 MHz ешлыгында эфирга чыгу хокукын алган.[21]
- 29 сентябрь — Австриядә вакытыннан алда парламент сайлаулары.
Октябрь
- 1 октябрь — Гыйракта массакүләм протестлар башланды.
- 14 октябрь — Русия территориясендә аналог телевидениесен туктату көтелә[22].
Ноябрь
- 23 ноябрь — Бугенвильнең Папуа — Яңа Гвинеядан бәйсезлеге турында референдум булачак
Декабрь
Вафатлар
Гыйнвар
- 4 гыйнвар — Мөсәгыйть Хәбибуллин (91), Татарстанның халык язучысы, Тукай бүләге иясе.
- 12 гыйнвар — Габбәс Мөхәммәтшин (83), министр урынбасары, ТАССР атказанган төзүчесе.
- 14 гыйнвар — Гомәр Мәрдәнов (88), актер, режиссер, Әтнә театрына нигез салучы.
- 13 гыйнвар — Басыйр Рафиков (97), татар шагыйре (Магнитогорски).
- 16 гыйнвар – Илһам Шакиров (83), бөек татар җырчысы.
Февраль
- 16 февраль – Венера Ихсанова (85), журналист, ТАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1974).
- 17 февраль – Заһир Вәлитов (78), Гафури театры артисты, РФ, БР халык артисты, С. Юлаев премиясе.
- 25 февраль – Җәүдәт Дәрзаман (73), шагыйрь, журналист[24].
Март
- 14 март — Илгиз Кәримов, журналист, публицист, тәрҗемәче.
Апрель
- 6 апрель — Рифгать Әбдиев (92), уйлап табучы, кибернетик, фән докторы, профессор.
- 8 апрель — Василий Лихачев (67), дәүләт эшлеклесе, юрист, Татарстан Дәүләт шурасы рәисе, ТР вице-президенты, Русиянең Аурупа берлегендә даими вәкиле.
- 18 апрель — Айрат Ибраһимов (83), татар җәмәгать эшлеклесе, журналист, публицист (Сембер).
Май
Июнь
- 26 июнь — Нурмөхәммәт Нигъмәтуллин (72), БР мөфтие[25].
- 30 июнь — Әмир Камалиев (59), драматург, актер[26].
Август
- 17 август — Илмир Имаев (68), блогер, хокук яклаучы, сәяси тоткын.
Сентябрь
- 14 сентябрь — Муса Сираҗи (80), шагыйрь[27].
Октябрь
- 12 октябрь — Рада Нигъмәтуллина (88), сынчы[28].
Габдулла Тукай исемендәге дәүләт премиясе лауреатлары
Нобель премиясе лауреатлары
- Тынычлык өчен Нобель премиясе лауреаты Абий Әхмәт Али, Хәбәшстан премьер-министры.
Искәрмәләр
- ↑ International Year of Indigenous Languages
- ↑ Дәүләтнең тел сәясәте турында БМОга шикаять итү мөмкин
- ↑ Указ о проведении в 2019 году Года театра
- ↑ Китайский аппарат "Чанъэ-4" совершил посадку на обратной стороне Луны. РИА Новости (20190103T0723+0300Z). 2019-01-04 тикшерелгән.
- ↑ Потасовки на площади Великого Национального Собрания. 2015 елның 19 ноябрь көнендә архивланган.
- ↑ Об Универсиаде. Официальный сайт Универсиады. әлеге чыганактан 2016-07-16 архивланды. 2016-07-25 тикшерелгән.
- ↑ https://ru.sputnik-news.ee
- ↑ Ford закроет заводы в Челнах и Елабуге
- ↑ Русия думасы Рунетны изоляцияләү канунын кабул итте
- ↑ Император Японии Акихито отречется от престола 30 апреля 2019 года.
- ↑ Дәрвишләр бистәсе: "Төп проблем — юл түгел, ә без сайлаган хакимият"
- ↑ Определены хозяева чемпионатов мира по хоккею 2019 и 2020 годах.
- ↑ https://www.business-gazeta.ru/news/405651
- ↑ Татарстанда "Фәйзрахманчылар" төркеме әгъзалары ирекләреннән мәхрүм ителде
- ↑ Путин Грузиягә очышларны вакытлыча туктата
- ↑ Total solar eclipse of 2019 jul 02.(ингл.)
- ↑ https://www.azatliq.org/a/30055072.html
- ↑ Мәскәүдә гадел сайлаулар таләп иткән урам җыенына 50 меңләп кеше чыкты
- ↑ «Росатом» сообщил о гибели 5 своих сотрудников при взрыве на полигоне в Архангельской области. Газета «Коммерсантъ» (2019-08-10).
- ↑ Рәшит Заһидуллин: "Театрдан коллективны яклаганга китәм"
- ↑ Казанда татар телендә "Китап" радиосы эшли башлаячак
- ↑ Когда в России отключат аналоговое ТВ?.
- ↑ JAXA Report on Hayabusa-2, Procyon, and International Collaboration Sample Return Working Group.(ингл.)
- ↑ Җәүдәт Дәрзаман вафат. ТР язучылар берлеге сайты, 25.02.2019
- ↑ Башкортстанның беренче мөфтие Нурмөхәммәт Нигъмәтуллин вафат. Азатлык радиосы, 26.06.2019
- ↑ Танылган артист, драматург Әмир Камалиев вафат. Азатлык радиосы, 30.06.2019
- ↑ В Башкирии на 81 году жизни скончался поэт Муса Сиражи. proufu.ru, 14.09.2019
- ↑ Танылган татар сынчысы Рада Нигъмәтуллина вафат. Азатлык радиосы, 12.10.2019