Xalıqara ğälämi stantsiä: юрамалар арасында аерма

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Xalıqara ğälämi stantsiä latin yazuında])
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
IanraBot (бәхәс | кертем)
к clean up using AWB
Dobroknig (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 22: Юл номеры - 22:
|заголовок1 = Taswir
|заголовок1 = Taswir
|метка1 =
|метка1 =
|текст1 =
|текст1 =


|заголовок3 =
|заголовок3 =
|метка3 = Tör
|метка3 = Tör
|текст3 = pilotlı orbital' stantsiä
|текст3 = pilotlı orbital' stantsiä


|заголовок4 =
|заголовок4 =
Юл номеры - 34: Юл номеры - 34:
|заголовок6 =
|заголовок6 =
|метка6 =Orbitada
|метка6 =Orbitada
|текст6 = {{Days between|20|11|1998}} ({{CURRENTDAY}}.{{CURRENTMONTH}}.{{CURRENTYEAR}}) täwlek
|текст6 = {{Days between|20|11|1998}} ({{CURRENTDAY}}.{{CURRENTMONTH}}.{{CURRENTYEAR}}) täwlek


|заголовок7 =
|заголовок7 =
Юл номеры - 58: Юл номеры - 58:
|заголовок12 =
|заголовок12 =
|метка12 = Toraq küläm
|метка12 = Toraq küläm
|текст12 = 916 m³
|текст12 = 916 m³


|заголовок14 =
|заголовок14 =
Юл номеры - 70: Юл номеры - 70:
|заголовок16 = Oçu üzlekläre
|заголовок16 = Oçu üzlekläre
|метка16 =
|метка16 =
|текст16 =
|текст16 =


|заголовок18 =
|заголовок18 =
Юл номеры - 102: Юл номеры - 102:
[[Файл:ISS after STS-124 06 2008.jpg|thumb|Xalıqara ğälämi stantsiä [[2008]] yılda]]
[[Файл:ISS after STS-124 06 2008.jpg|thumb|Xalıqara ğälämi stantsiä [[2008]] yılda]]
[[Файл:STS-133 International Space Station after undocking 5.jpg|thumb|Xalıqara ğälämi stantsiä [[2011]] yılda]]
[[Файл:STS-133 International Space Station after undocking 5.jpg|thumb|Xalıqara ğälämi stantsiä [[2011]] yılda]]
Xalıqara ğälämi stantsiä - urtaq xalıqara proyekt, 15 il qatnaşa: [[Rusiä]], [[AQŞ]], şulay uq [[Yapunstan]], [[Almaniä]], [[Bilgiä]], [[Bräzil]], [[Daniä]], [[İspaniä]], [[İtaliä]], [[Kanada]], [[Nidirlan]], [[Frantsiä]], [[Eswiçrä]], [[Şvetsiä]].
Xalıqara ğälämi stantsiä - urtaq xalıqara proyekt, 15 il qatnaşa: [[Räsäy]], [[AQŞ]], şulay uq [[Yaponiä]], [[Almaniä]], [[Belgiä]], [[Braziliä]], [[Daniä]], [[İspaniä]], [[İtaliä]], [[Kanada]], [[Niderlandlar]], [[Frantsiä]], [[Şveytsariä]], [[Şvetsiä]].


Xalıqara ğälämi stantsiä ike töp bülektän (segment) tora: [[Rusiä]] module [[Korolöv şähäre]]ndäge [[Ğälämi oçışlar belän idärä itü üzäge (Korolöv)|Ğälämi oçışlar belän idärä itü üzäge]]nnän ([[Mäskäw ölkäse]]), [[AQŞ]] module [[Lyndon B. Johnson ğälämi üzäge]]nnän ([[Hyuston]]) idärä itelä. Täcribäxänä (laboratoriä) modulläre: [[Awrupa]]nıñ "Kolumbus" häm [[Yapunstan]]neñ "Kibo" module Awrupa ğälämi agentlığı üzägennän idärä itelä (Oberpfaffenhofen, [[Almaniä]], Tsukuba, [[Yapunstan]]).
Xalıqara ğälämi stantsiä ike töp bülektän (segment) tora: [[Rusiä]] module [[Korolöv şähäre]]ndäge [[Ğälämi oçışlar belän idärä itü üzäge (Korolöv)|Ğälämi oçışlar belän idärä itü üzäge]]nnän ([[Mäskäw ölkäse]]), [[AQŞ]] module [[Lyndon B. Johnson ğälämi üzäge]]nnän ([[Hyuston]]) idärä itelä. Täcribäxänä (laboratoriä) modulläre: [[Awrupa]]nıñ "Kolumbus" häm [[Yaponiä]]neñ "Kibo" module Awrupa ğälämi agentlığı üzägennän idärä itelä (Oberpfaffenhofen, [[Almaniä]], Tsukuba, [[Yaponiä]]).


== Tarix ==
== Tarix ==


[[1971]] yılda [[SSRB]] berençe tapqır dönya tarixında ğälämi orbital' stansiä '''Salüt-1''' cibärä. Soñraq [[SSRB]] 14 orbital' stantsiä yasap cibärä.
[[1971]] yılda [[SSRB]] berençe tapqır dönya tarixında ğälämi orbital' stansiä '''Salüt-1''' cibärä. Soñraq [[SSRB]] 14 orbital' stantsiä yasap cibärä.


[[1986]] yılda [[SSRB]] iñ ozaq waqıtlı küp bülekle orbital' stantsiä '''[[Mir (Salüt-8)]]''' cibärä. İñ tanılğan [[Mir stansiäse]] [[1986]]-[[2001]] yıllarda 5514 täwlek däwamında eşli.
[[1986]] yılda [[SSRB]] iñ ozaq waqıtlı küp bülekle orbital' stantsiä '''[[Mir (Salüt-8)]]''' cibärä. İñ tanılğan [[Mir stansiäse]] [[1986]]-[[2001]] yıllarda 5514 täwlek däwamında eşli.
Юл номеры - 134: Юл номеры - 134:
[[2007]] yılda "Harmoniä" digän AQŞ bülege totaştırıla.
[[2007]] yılda "Harmoniä" digän AQŞ bülege totaştırıla.


[[2008]] yılda "Kolambus" digän [[Awrupa]] module häm "Kibo" digän [[Yapunstan]] module totaştırıla.
[[2008]] yılda "Kolambus" digän [[Awrupa]] module häm "Kibo" digän [[Yaponiä]] module totaştırıla.


[[2009]] yılda '''"Poisk" (Ezläw)''' digän dürtençe Rusiäneñ module totaştırıla.
[[2009]] yılda '''"Poisk" (Ezläw)''' digän dürtençe Rusiäneñ module totaştırıla.
Юл номеры - 140: Юл номеры - 140:
[[2010]] yılda '''"Rassvet" (Tañ)''' digän Rusiäneñ tikşerenü module Zarä (Şäfäq) bülegenä totaştırıla.
[[2010]] yılda '''"Rassvet" (Tañ)''' digän Rusiäneñ tikşerenü module Zarä (Şäfäq) bülegenä totaştırıla.


[[AQŞ]] idäräse [[2024]] yılğa qädär stantsiäne faydalanu waqıtın bilgeli.
[[AQŞ]] idäräse [[2024]] yılğa qädär stantsiäne faydalanu waqıtın bilgeli.


[[Rusiä]] vitse-premyerı Rogozin äytelgänçä, [[2020]] yıldan soñ Rusiä stantsiäne faydalanunı suzmas.
[[Rusiä]] vitse-premyerı Rogozin äytelgänçä, [[2020]] yıldan soñ Rusiä stantsiäne faydalanunı suzmas.
Юл номеры - 149: Юл номеры - 149:
* [[Rusiä]]neke: '''"Zarä" (Şäfäq), Zvezda (Yoldız), Pirs, Poisk (Ezläw), Rassvet (Tañ)'''
* [[Rusiä]]neke: '''"Zarä" (Şäfäq), Zvezda (Yoldız), Pirs, Poisk (Ezläw), Rassvet (Tañ)'''
* [[AQŞ]]nıqı: '''Yuniti, Desteni, Kvest, Trankviliti, Kupola, Leonardo, Harmoniä'''
* [[AQŞ]]nıqı: '''Yuniti, Desteni, Kvest, Trankviliti, Kupola, Leonardo, Harmoniä'''
* Awrupa: '''Kolumbus''', Yapunstan: '''Kibo'''
* Awrupa: '''Kolumbus''', Yaponiä: '''Kibo'''


== Sıltamalar ==
== Sıltamalar ==

* [http://iss.stormway.ru Прямая трансляция с веб-камеры на Международной космической станции и слежение за орбитой]
* [http://iss.stormway.ru Прямая трансляция с веб-камеры на Международной космической станции и слежение за орбитой]
* [http://www.astronomy.domachevo.com/satellites-iss001.htm Международная космическая станция в любительские телескопы]
* [http://www.astronomy.domachevo.com/satellites-iss001.htm Международная космическая станция в любительские телескопы]
Юл номеры - 161: Юл номеры - 162:
* [http://www.starmission.ru/blog/supervisions/90.html Список онлайн сервисов для мониторинга передвижения и расчета координат МКС]
* [http://www.starmission.ru/blog/supervisions/90.html Список онлайн сервисов для мониторинга передвижения и расчета координат МКС]



[[Төркем:Галәми кораблар]]
[[Törkem:Галәми кораблар]][[Törkem:Космос]][[Törkem:Халыкара галәми станция]]
[[Төркем:Космос]]
[[Төркем:Халыкара галәми станция]]

28 май 2020, 06:17 юрамасы

Xalıqara ğälämi stantsiä
Международная космическая станция
International Space Station
Taswir
Tör

pilotlı orbital' stantsiä

Faydalanu başı

20 noyäber, 1998

Orbitada

9260 (28.03.2024) täwlek

Massa

417 289 kg

Ozınlıq

109 m

Yegärlek

110 kWt

Kiñlek

51 m, 73.15 m (fermalar belän)

Bieklek

27,4 m

Toraq küläm

916 m³

Basım

1 atm

Temperatura

26,9 °C

Oçu üzlekläre
Awışlıq

51°,63

Orbita bieklege

337-430 km

Orbital' tizlek

7,6 km/s

Äylänülär sanı

15,5 täwlektä

Ekipaj

6 keşe

Үрнәк: КарауБәхәсҮзгәртү
Xalıqara ğälämi stantsiä tözeleşe

Xalıqara ğälämi stantsiä yäki XĞS, XKS (rusça Международная космическая станция, МКС, inglizçä International Space Station, ISS) - xalıqara pilotlı orbital' stantsiäse, küp maqsatlı ğälämi tikşerenü kompleksı.

Xalıqara ğälämi stantsiä 1999 yılda
Xalıqara ğälämi stantsiä 2000 yılda
Xalıqara ğälämi stantsiä 2002 yılda
Xalıqara ğälämi stantsiä 2005 yılda
Xalıqara ğälämi stantsiä 2006 yılda
Xalıqara ğälämi stantsiä 2007 yılda
Xalıqara ğälämi stantsiä 2008 yılda
Xalıqara ğälämi stantsiä 2011 yılda

Xalıqara ğälämi stantsiä - urtaq xalıqara proyekt, 15 il qatnaşa: Räsäy, AQŞ, şulay uq Yaponiä, Almaniä, Belgiä, Braziliä, Daniä, İspaniä, İtaliä, Kanada, Niderlandlar, Frantsiä, Şveytsariä, Şvetsiä.

Xalıqara ğälämi stantsiä ike töp bülektän (segment) tora: Rusiä module Korolöv şähärendäge Ğälämi oçışlar belän idärä itü üzägennän (Mäskäw ölkäse), AQŞ module Lyndon B. Johnson ğälämi üzägennän (Hyuston) idärä itelä. Täcribäxänä (laboratoriä) modulläre: Awrupanıñ "Kolumbus" häm Yaponiäneñ "Kibo" module Awrupa ğälämi agentlığı üzägennän idärä itelä (Oberpfaffenhofen, Almaniä, Tsukuba, Yaponiä).

Tarix

1971 yılda SSRB berençe tapqır dönya tarixında ğälämi orbital' stansiä Salüt-1 cibärä. Soñraq SSRB 14 orbital' stantsiä yasap cibärä.

1986 yılda SSRB iñ ozaq waqıtlı küp bülekle orbital' stantsiä Mir (Salüt-8) cibärä. İñ tanılğan Mir stansiäse 1986-2001 yıllarda 5514 täwlek däwamında eşli.

AQŞ üz orbital' stantsiäsen yasıy almağanğa kürä, 1984 yıldan «Freedom» proyektın eşkärtä. Läkin AQŞta häm Könbatış illärendä bu mäs'älädä citärlek täcribä bulmağanğa kürä, proyekt tormışqa aşmağan.

1992 yılda Rusiä häm AQŞ ğälämne tikşerüdä xezmättäşlek turında kileşü tözilär. "Mir-Şatl" urtaq programması eşkärtelä: Speys-Şatl qorabları yärdämendä AQŞ astronavtları Mir stantsiäsenä oça başlıy.

1993 yılda Energiä berläşmäse başlığı Yuriy Semenov NASA citäkçese Deniel Goldin ğa berdäm Xalıqara ğälämi stantsiäne tözergä täqdim itä.

1993 yılda küp kenä AQŞ säyäsätçeläre berdäm Xalıqara ğälämi stantsiägä qarşı bula, läkin 1 tawış östenlege belän (216 - riza, 215 - qarşı) qarar AQŞ Kongressında qabul itelä.

1994 yılda Yuriy Koptev häm D. Goldin berdäm stantsiäne tözü turında kileşü imzalıylar.

1998 yılnıñ 20 noyaberendä Rusiä Xalıqara ğälämi stantsiäneñ berençe segmentı - funktsional'-yök bülege "Zarä" (Şäfäq) Proton raketası yärdämendä cibärä. 7 dekaberdä İndevor şatlı yärdämendä Zarä modulenä AQŞ bülege "Unity" (Yuniti) totaştıra.

2000 yılda Zarä funk.-yök bülegenä "Zvezda" (Yoldız) xezmät module totaştırıla.

2000 yılda 2 noyäberdä Soyuz yök pilotlı qorabı Xalıqara ğälämi stantsiägä berençe ekipajnı iltä.

2001 yılda "Destini" AQŞ fänni bülege Xalıqara ğälämi stantsiägä totaştırıla.

2003 yılda bulğan Kolumbiä şatlı häläkätennän soñ yöklär Rusiäneñ "Progress" yök qorabları yärdämendä oçışlar yasala.

2007 yılda "Harmoniä" digän AQŞ bülege totaştırıla.

2008 yılda "Kolambus" digän Awrupa module häm "Kibo" digän Yaponiä module totaştırıla.

2009 yılda "Poisk" (Ezläw) digän dürtençe Rusiäneñ module totaştırıla.

2010 yılda "Rassvet" (Tañ) digän Rusiäneñ tikşerenü module Zarä (Şäfäq) bülegenä totaştırıla.

AQŞ idäräse 2024 yılğa qädär stantsiäne faydalanu waqıtın bilgeli.

Rusiä vitse-premyerı Rogozin äytelgänçä, 2020 yıldan soñ Rusiä stantsiäne faydalanunı suzmas.

Tözeleş

2013 yılğa Xalıqara ğälämi stantsiägä 14 töp bülek kerä:

  • Rusiäneke: "Zarä" (Şäfäq), Zvezda (Yoldız), Pirs, Poisk (Ezläw), Rassvet (Tañ)
  • AQŞnıqı: Yuniti, Desteni, Kvest, Trankviliti, Kupola, Leonardo, Harmoniä
  • Awrupa: Kolumbus, Yaponiä: Kibo

Sıltamalar