Гани Сафиуллин: юрамалар арасында аерма

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Гани Сафиуллин latin yazuında])
Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
к мәгълүмат өстәү
к мәгълүмат өстәү: Сугыштан соң
Юл номеры - 17: Юл номеры - 17:
| ир =
| ир =
| хатын =
| хатын =
| балалар =
| балалар = улы Искәндәр,<br/> кызлары Нинель, Эмилия
| бүләк һәм премияләр = {{Алтын Йолдыз медале}} (1943)<br/><br/>{{Ленин ордены|тип=орден кавалерлары}} {{2 дәрәҗә Суворов ордены}} {{2 дәрәҗә Кутузов ордены}} {{Кызыл Йолдыз ордены|тип=орден кавалерлары}}
| бүләк һәм премияләр = {{Алтын Йолдыз медале}} (1943)<br/><br/>{{Ленин ордены|тип=орден кавалерлары}} {{2 дәрәҗә Суворов ордены}} {{2 дәрәҗә Кутузов ордены}} {{Кызыл Йолдыз ордены|тип=орден кавалерлары}}
| сайт =
| сайт =
Юл номеры - 23: Юл номеры - 23:
}}
}}
{{Башка мәгънәләр/фамилия|Сафиуллин}}
{{Башка мәгънәләр/фамилия|Сафиуллин}}
'''Гани Биккенә (''Биккенәй'') улы Сафиуллин''' (1.7.1905 — 14.10.1973) — [[Файл:Hero of the USSR.png|15px]] [[Советлар Берлеге Каһарманы]] (''[[1943 ел|1943]]''), генерал-лейтенант (''[[1944 ел|1944]]''). Зур дәрәҗәләргә ирешкән татар хәрбиләренең берсе.
⚫
'''Гани Биккенә (''Биккенәй'') улы Сафиуллин''' (1.7.1905 — 14.10.1973) — [[Файл:Hero of the USSR.png|15px]] [[Советлар Берлеге Каһарманы]] (''[[1943 ел|1943]]''), генерал-лейтенант (''[[1944 ел|1944]]''). [[1941 ел]]да — полк командиры. Смоленск, Калинин хәрби операцияләрендә катнаша. [[1942 ел]]дан — {{Тәрҗемә ителмәгән 3|38нче укчы дивизия|38нче укчы дивизия|ru|38-я стрелковая дивизия}} командиры. Сталинград, Харьков хәрби операцияләрендә катнаша. [[1943 ел]]да Днепр елгасын кичкәндәге батырлыгы өчен [[Советлар Союзы Герое]] исеме бирелә. Шулай ук Яссы-Кишинев, Будапешт операцияләрендә катнаша. [[1945 ел]]дан — 57нче гвардия укчы корпусы командиры. [[1945 ел]]ның [[август]]ында корпус Япониягә каршы сугышта — Хинган-Мукден операциясендә катнаша. Гани Сафиуллин Казанның [[Арча зираты]]нда җирләнгән. Маршал [[Георгий Жуков]]ның истәлекләрендә Гани Сафиуллинның батырлыгын аерым билгеләп үтелә.

== Тәрҗемәи хәле ==
[[1905 ел]]ның [[1 июль|1 июлендә]] [[Казан губернасы]] (''хәзерге'' [[Арча районы]]) [[Иске Кишет]] авылында унөч балалы керәстиян гаиләсендә туган. Ганигә унөч яшь булганда — әниләре, унбиш яшьтә әтиләре үлә. [[1921 елгы ачлык]] вакытында Гани абыйсы Вәли белән [[Казакъстан]]га чыгып китә. Анда байларга ялланып, көтү көтә. [[1927 ел]]да [[Кызыл Гаскәр]]гә алына. Шуннан соңгы тормышы [[армия|хәрби хезмәт]] белән бәйле. [[1941 ел]]да Фрунзе исемендәге хәрби академияне тәмалаган.

== Бөек Ватан сугышы ==
⚫
Сугышның беренче көннәреннән үк Сафиуллин үзен яхшы командир итеп күрсәткән. Ул һәрвакыт солдатларның гомерен саклап калу өчен тырышкан. [[1941 ел]]да — 930нчы укчы полк командиры. Смоленск, Калинин хәрби операцияләрендә катнаша. [[1942 ел]]дан — {{Тәрҗемә ителмәгән 3|38нче укчы дивизия|38нче укчы дивизия|ru|38-я стрелковая дивизия}} командиры. [[Сталинград сугышы|Сталинград]], Харьков хәрби операцияләрендә катнаша. [[Сталинград сугышы]]нда фашистларның иң көчле һөҗүменә Гани Сафиуллин җитәкчелегендәге 38нче укчы дивизия каршы тора. [[1943 ел]]ның апреленнән 25нче укчы корпусына җитәкчелек итеп, [[Днепр]]ны кичүдә катнаша. Корпус, [[1943 ел]]ның 25 сентябренә каршы төндә Днепрны кичеп, дошманны тар-мар итүгә ирешә. Днепр елгасын кичкәндәге батырлыгы өчен [[Советлар Союзы Герое]] исеме бирелә, [[Ленин ордены]] белән бүләкләнә. Шулай ук Яссы-Кишинев, Будапешт операцияләрендә катнаша. [[1945 ел]]дан — 57нче гвардия укчы корпусы командиры. [[1945 ел]]ның [[август]]ында корпус Япониягә каршы сугышта — Хинган-Мукден операциясендә катнаша. Маршал [[Георгий Жуков]]ның истәлекләрендә Гани Сафиуллинның батырлыгын аерым билгеләп үтелә.

== Сугыштан соң ==
Сугыштан соң Ворошилов исемендәге Югары хәрби академияне тәмамлый. [[1947 ел]]да 38нче гвардия корпусы җитәкчесе итеп билгеләнә. [[1949 ел]]да, [[КПСС|партиягә]] каршы сүзләр әйтүдә гаепләп, вазифасыннан азат ителә. Шул ук елда 10нчы укчы гвардия дивизиясенә, [[1950 ел]]да 16нчы укчы корпусына, [[1956 ел]]да 112нче укчы корпусына командир урынбасары итеп билгеләнә. [[1957 ел]]ның июлендә, формаль сәбәп табып, отставкага җибәрәләр. Аңа хәрби киемен кияргә дә ярамаган. Соңгы елларында [[Адамюк урамы (Казан)|Казанның Адамюк урамы]], 4нче йортта яши. [[1973 ел]]ның 14 октябрендә Казванда вафат була. Гани Сафиуллин Казанның [[Арча зираты]]нда җирләнгән.


== Хәтер ==
== Хәтер ==
* [[1974 ел|1974]] — Казанның Идел буе районындагы [[Сафиуллин урамы (Казан)|урамга]] исеме бирелгән.
* [[1974 ел|1974]] — Казанның Идел буе районындагы [[Сафиуллин урамы (Казан)|урамга]] исеме бирелгән.
* [[Идел буе федераль округы]]ның Татарстан кадет корпусына (''[[Түбән Кама]]'') исеме бирелгән.
* [[Идел буе федераль округы]]ның Татарстан кадет корпусына (''[[Түбән Кама]]'') исеме бирелгән.
* [[2015 ел|2015]] — Туган авылы [[Иске Кишет]]тә [[Гани Сафиуллин музей-утары (Иске Кишет)|музее]] ачылган.
* [[2015 ел|2015]] — туган авылы [[Иске Кишет]]тә [[Гани Сафиуллин музей-утары (Иске Кишет)|музее]] ачылган.
* Гани Сафиуллин турында документаль фильм төшерелгән (''режиссеры'' полковник Рөстәм Гомәров).

== Гаиләсе ==
Өч мәртәбә өйләнгән. [[1929 ел]]да [[армия|хәрби хезмәттән]] [[Иске Кишет]]кә кайтып, Зөлхәбирә исемле кызга өйләнгән. Улы Искәндәр.<br/>
[[Мәскәү]]дә Нинель (1934), [[Казан]]да Эмилия (1947) исемле кызлары туган.


== Галерея ==
== Галерея ==
Юл номеры - 41: Юл номеры - 55:
|
|
}}
}}

== Әдәбият ==
# ''Энҗе Габдуллина''. Гани Сафиуллин — хаксызга онытылган генерал. [[Татар-информ|«Атна вакыйгалары»]], 2020 ел, № 20 (327), 22-28 май, 4нче бит.
== Сылтамалар ==
== Сылтамалар ==
* [http://mitrjaj.narod.ru/k0113.htm Сафиуллин Гани Биккенә улы]
* [http://mitrjaj.narod.ru/k0113.htm Сафиуллин Гани Биккенә улы]
Юл номеры - 47: Юл номеры - 65:
*[http://tatfrontu.ru/tt/person/safiullin-gani-bikken-uly-1905-1973-gg Милли музей сайтында мәгълүмат]
*[http://tatfrontu.ru/tt/person/safiullin-gani-bikken-uly-1905-1973-gg Милли музей сайтында мәгълүмат]


== Искәрмәләр ==
<small>{{искәрмәләр}}</small>
{{DEFAULTSORT:Сафиуллин, Гани}}
{{DEFAULTSORT:Сафиуллин, Гани}}
[[Төркем:Татарстан Советлар Берлеге Каһарманнары]]
[[Төркем:Татарстан Советлар Берлеге Каһарманнары]]
Юл номеры - 52: Юл номеры - 72:
[[Төркем:Корпус командирлары]]
[[Төркем:Корпус командирлары]]
[[Төркем:Гани Сафиуллин]]
[[Төркем:Гани Сафиуллин]]
[[Төркем:Фрунзе исемендәге Хәрби академияне тәмамлаучылар]]
[[Төркем:РФ генштабы хәрби академиясен тәмамлаучылар]]

31 май 2020, 18:02 юрамасы

Гани Сафиуллин
Туган телдә исем Сафиуллин Гани Биккенә улы
Туган 1 июль 1905(1905-07-01)
Иске Кишет (хәзерге Арча районы, Татарстан), Русия империясе
Үлгән 14 октябрь 1973(1973-10-14) (68 яшь)
Казан, Татарстан
Күмү урыны Арча зираты
Яшәгән урын Адамүк урамы[1]
Милләт татар
Әлма-матер М. В. Фрунзе исемендәге хәрби академия[d]
Һөнәре генерал-лейтенант
Сәяси фирка Советлар Берлеге коммунистик фиркасе
Балалар улы Искәндәр,
кызлары Нинель, Эмилия
Катнашкан сугышлар/алышлар Алман-совет сугышы
Бүләк һәм премияләре Совет Берлеге Каһарманы (1943)

Ленин ордены II дәрәҗә Суворов ордены II дәрәҗә Кутузов ордены Кызыл Йолдыз ордены
Хәрби дәрәҗә Совет гвардиясе һәм генерал-лейтенант

 Гани Сафиуллин Викиҗыентыкта

Википедиядә Сафиуллин фамилияле башка кешеләр турында мәкаләләр дә бар. Гани Биккенә (Биккенәй) улы Сафиуллин (1.7.1905 — 14.10.1973) — Советлар Берлеге Каһарманы (1943), генерал-лейтенант (1944). Зур дәрәҗәләргә ирешкән татар хәрбиләренең берсе.

Тәрҗемәи хәле

1905 елның 1 июлендә Казан губернасы (хәзерге Арча районы) Иске Кишет авылында унөч балалы керәстиян гаиләсендә туган. Ганигә унөч яшь булганда — әниләре, унбиш яшьтә әтиләре үлә. 1921 елгы ачлык вакытында Гани абыйсы Вәли белән Казакъстанга чыгып китә. Анда байларга ялланып, көтү көтә. 1927 елда Кызыл Гаскәргә алына. Шуннан соңгы тормышы хәрби хезмәт белән бәйле. 1941 елда Фрунзе исемендәге хәрби академияне тәмалаган.

Бөек Ватан сугышы

Сугышның беренче көннәреннән үк Сафиуллин үзен яхшы командир итеп күрсәткән. Ул һәрвакыт солдатларның гомерен саклап калу өчен тырышкан. 1941 елда — 930нчы укчы полк командиры. Смоленск, Калинин хәрби операцияләрендә катнаша. 1942 елдан — 38нче укчы дивизия(рус.)татар. командиры. Сталинград, Харьков хәрби операцияләрендә катнаша. Сталинград сугышында фашистларның иң көчле һөҗүменә Гани Сафиуллин җитәкчелегендәге 38нче укчы дивизия каршы тора. 1943 елның апреленнән 25нче укчы корпусына җитәкчелек итеп, Днепрны кичүдә катнаша. Корпус, 1943 елның 25 сентябренә каршы төндә Днепрны кичеп, дошманны тар-мар итүгә ирешә. Днепр елгасын кичкәндәге батырлыгы өчен Советлар Союзы Герое исеме бирелә, Ленин ордены белән бүләкләнә. Шулай ук Яссы-Кишинев, Будапешт операцияләрендә катнаша. 1945 елдан — 57нче гвардия укчы корпусы командиры. 1945 елның августында корпус Япониягә каршы сугышта — Хинган-Мукден операциясендә катнаша. Маршал Георгий Жуковның истәлекләрендә Гани Сафиуллинның батырлыгын аерым билгеләп үтелә.

Сугыштан соң

Сугыштан соң Ворошилов исемендәге Югары хәрби академияне тәмамлый. 1947 елда 38нче гвардия корпусы җитәкчесе итеп билгеләнә. 1949 елда, партиягә каршы сүзләр әйтүдә гаепләп, вазифасыннан азат ителә. Шул ук елда 10нчы укчы гвардия дивизиясенә, 1950 елда 16нчы укчы корпусына, 1956 елда 112нче укчы корпусына командир урынбасары итеп билгеләнә. 1957 елның июлендә, формаль сәбәп табып, отставкага җибәрәләр. Аңа хәрби киемен кияргә дә ярамаган. Соңгы елларында Казанның Адамюк урамы, 4нче йортта яши. 1973 елның 14 октябрендә Казванда вафат була. Гани Сафиуллин Казанның Арча зиратында җирләнгән.

Хәтер

Гаиләсе

Өч мәртәбә өйләнгән. 1929 елда хәрби хезмәттән Иске Кишеткә кайтып, Зөлхәбирә исемле кызга өйләнгән. Улы Искәндәр.
Мәскәүдә Нинель (1934), Казанда Эмилия (1947) исемле кызлары туган.

Галерея

Гани Сафиуллин
Иске Кишет музее
Иске Кишет музее  
Иске Кишет музее каршындагы бюсты
Иске Кишет музее каршындагы бюсты  

Әдәбият

  1. Энҗе Габдуллина. Гани Сафиуллин — хаксызга онытылган генерал. «Атна вакыйгалары», 2020 ел, № 20 (327), 22-28 май, 4нче бит.

Сылтамалар

Искәрмәләр

  1. ↑ https://intertat.tatar/news/story_/09-05-2020/tatar-generaly-gani-safiullin-turynda-ul-laeksyzga-onytylgan-geroy-5740984
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Гани_Сафиуллин&oldid=2440554