Җәүдәт Фәйзи: юрамалар арасында аерма

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Җәүдәт Фәйзи latin yazuında])
Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
CommonsDelinker (бәхәс | кертем)
3883 үзгәртергә
Removing Fayzi.jpg, it has been deleted from Commons by Gbawden because: per c:Commons:Deletion requests/File:Fayzi.jpg.
к яңа бүлек исеме өстәү: Хәтер
Юл номеры - 6: Юл номеры - 6:
| alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу-->
| alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу-->
| рәсем язуы =
| рәсем язуы =
| тулы исем = Җәүдәт Харис улы Фәйзи
| тулы исем = Җәүдәт Харис улы Фәйзуллин
| һөнәр = [[композитор]]
| һөнәр = [[композитор]]
| туу датасы = 4.01.1910
| туу датасы = 4.01.1910
| туу җире = {{туу җире|Ырынбур|Ырынбурда}}, {{туу җире|Совет Социалистик Республикалар Берлеге|ССРБда}}
| туу җире = {{туу җире|Ырынбур|Ырынбурда}}, [[Ырынбур губернасы]], [[РИ]]
| гражданлык = {{USSR}}
| гражданлык = {{USSR}}
| милләт = [[татар]]
| милләт = [[татар]]
| үлем датасы = 2.05.1973
| үлем датасы = 2.05.1973
| үлем җире = {{үлем җире|Казан|Казанда}}, [[ТАССР]], [[РСФСР]], [[ССРБ]]
| үлем җире =
| әти = [[Харис Фәйзи-Чистапули]]
| әти = [[Харис Фәйзи-Чистапули]] ([[Шыкмай|Шахмайдан]])
| әни = Әсма Әхмәтгәрәй кызы Сәетбатталова ([[Хуҗамәт|Хуҗамәттән]])
| әни =
| ир =
| ир =
| хатын = Мөсфирә (Бихуҗина, 1911—?), юрист
| хатын =
| балалар =
| балалар =
| бүләк һәм премияләр = {{Тукай бүләге}}[[Файл:NarodniArtistTatarstana.jpg|30px|ТАССР халык артисты - 1964]] [[Файл:NarodniArtistTatarstana.jpg|30px|ТАССР атказанган сәнгать эшлеклесе - 1944]][[Файл:Honoured Artist of RSFSR medal.jpg|30px|РСФСР атказанган сәнгать эшлеклесе - 1957]]
| бүләк һәм премияләр = {{Тукай бүләге}} лауреаты
| сайт =
| сайт =
| башка мәгълүмат =
| башка мәгълүмат =
Юл номеры - 26: Юл номеры - 26:
{{Башка мәгънәләр/фамилия|Фәйзи}}
{{Башка мәгънәләр/фамилия|Фәйзи}}
'''Җәүдәт Харис улы Фәйзи''' – күренекле татар композиторы, [[Тукай премиясе]] лауреаты.
'''Җәүдәт Харис улы Фәйзи''' – күренекле татар композиторы, [[Тукай премиясе]] лауреаты.

== Биография ==
== Биография ==
Җәүдәт Фәйзи [[1910 ел]]ның [[4 гыйнвар]]ында [[Ырынбур]] шәһәрендә укытучы гаиләсендә туган. Башлангыч музыкаль белемне шул ук шәһәрдә музыка мәктәбендә ала, кечкенә чакта олыларның халык җырларын җырлавын тыңларга ярата. 15 яшендә үзе дә «Яшьләр» дигән драма яза.
Җәүдәт Фәйзи [[1910 ел]]ның [[4 гыйнвар]]ында [[Ырынбур]] шәһәрендә укытучы гаиләсендә туган. Башлангыч музыкаль белемне Оренбург көнчыгыш музыка мәктәбендә ала ([[Хәлимә Булатова-Терегулова|Х. И. Булатова-Терегулова]] классы). 15 яшендә [[Оренбург дәүләт татар драма театры|Оренбургның татар театрында]] куелган «Күз яшьләре» драмасын иҗат итә, кечкенә чакта олыларның халык җырларын җырлавын тыңларга ярата.


[[1925 ел]]да Җ. Фәйзиләрнең гаиләләре [[Казан]]га күчеп килә. Н.Э. Бауман исемендәге 2нче урта мәктәпне (''элекке'' [[Икенче Казан ирләр гимназиясе]]) тәмамлагач, Җ. Фәйзи [[Нижгар]] якларындагы Ишә авылында укытучы булып эшли. 1929–1933 елларда [[Казан дәүләт университеты]]ның юридик факультетында укый. 1934 елда [[Мәскәү]] консерваториясе каршында Татар опера студиясе ачылгач, Фәйзи студиянең уку бүлеге мөдире итеп җибәрелә. Административ оештыру эшләре белән бергә, ул биредә Б. Шехтердан композиция классында дәресләр ала, шулай ук Г. Литинскийның консультацияләреннән файдалана. 1938 елда Җ. Фәйзи Казанга кайта. Биредә ул музыка һәм җәмәгать эшләрендә актив катнашып, [[Татарстан радиокомитеты|радиокомитетта]] музыка редакторы, [[Татар дәүләт академия театры]]нда музыка бүлеге мөдире, [[Татарстан филармониясе]]нең директоры һәм сәнгать җитәкчесе булып эшли.
[[1925 ел]]да Җ. Фәйзиләрнең гаиләләре [[Казан]]га күчеп килә. Н.Э. Бауман исемендәге 2нче урта мәктәпне (''элекке'' [[Икенче Казан ирләр гимназиясе]]) тәмамлагач, Җ. Фәйзи [[Нижгар]] якларындагы Ишә авылында укытучы булып эшли. 1929–1933 елларда [[Казан дәүләт университеты]]ның юридик факультетында укый. 1934 елда [[Мәскәү]] консерваториясе каршында Татар опера студиясе ачылгач, Фәйзи студиянең уку бүлеге мөдире итеп җибәрелә. Административ оештыру эшләре белән бергә, ул биредә Б. Шехтердан композиция классында дәресләр ала, шулай ук Г. Литинскийның консультацияләреннән файдалана. 1936 елда [[Муса Җәлил|М. Җәлил]] белән берлектә пионер җырлары альбомын төзи. 1938 елда Җ. Фәйзи Казанга кайта. Биредә ул музыка һәм җәмәгать эшләрендә актив катнашып, [[Татарстан радиокомитеты|радиокомитетта]] музыка редакторы, [[Татар дәүләт академия театры]]нда музыка бүлеге мөдире, [[Татарстан филармониясе]]нең директоры һәм сәнгать җитәкчесе булып эшли.


«Ташкыннар» (Т.Гыйззәт), «Шәмсекамәр» (М.Әблиев), «Хуҗа Насретдин» (Н.Исәнбәт) спектакльләренә язган көйләре тамашачылар тарафыннан җылы кабул ителә, иҗатының офыкларын киңәйтә.
«Ташкыннар» (Т.Гыйззәт), «Шәмсекамәр» (М.Әблиев), «Хуҗа Насретдин» (Н.Исәнбәт) спектакльләренә язган көйләре тамашачылар тарафыннан җылы кабул ителә, иҗатының офыкларын киңәйтә.
Юл номеры - 35: Юл номеры - 36:
Җ.Фәйзи музыкаль комедия жанрын үстерүгә күп көч куйган. Аның «[[Башмагым (спиктәкел, 1942)|Башмагым]]» музыкаль комедиясе илебезнең күп кенә сәхнәләрендә уйнала. Шулай ук «Акчарлаклар», «Идел буенда» драмаларына да көйләр язган, Г.Кутуйның «Тапшырылмаган хатлар» повесте буенча опера иҗат иткән.
Җ.Фәйзи музыкаль комедия жанрын үстерүгә күп көч куйган. Аның «[[Башмагым (спиктәкел, 1942)|Башмагым]]» музыкаль комедиясе илебезнең күп кенә сәхнәләрендә уйнала. Шулай ук «Акчарлаклар», «Идел буенда» драмаларына да көйләр язган, Г.Кутуйның «Тапшырылмаган хатлар» повесте буенча опера иҗат иткән.


Җ.Фәйзи иҗатының иң күренекле һәм үзенчәлекле өлкәсе – җырлар. Аларның саны ике йөзгә якын.
Җ.Фәйзи иҗатының иң күренекле һәм үзенчәлекле өлкәсе – җырлар. Аларның саны ике йөзгә якын.

Җ.Фәйзи бик еш авылларга, районнарга чыгып, халык җырларын, уеннарын язып йөри һәм шул җырларны, уеннарны бергә туплап 1971 елда китап итеп бастырып чыгара.
Җ.Фәйзи бик еш авылларга, районнарга чыгып, халык җырларын, уеннарын язып йөри һәм шул җырларны, уеннарны бергә туплап 1971 елда китап итеп бастырып чыгара.


Юл номеры - 42: Юл номеры - 42:


Җәүдәт Фәйзи [[1973 ел]]ның [[2 май|2 маенда]] вафат булды.
Җәүдәт Фәйзи [[1973 ел]]ның [[2 май|2 маенда]] вафат булды.
== Хәтер ==
* [[Оренбург]]та Җ. Фәйзи туган Иванов тыкрыгы, 22нче йорт диварына аның хөрмәтенә мемориаль такта куелган<ref>''Дмитрий Урбанович''. [http://oren-wiki.com/arxiv-person.html/2016/03/18/fajzi,-dzhaudat-xarisovich/ Файзи Джаудат Харисович.] Оренбургская википедия{{ref-ru}}</ref>.
* [[Казанның Совет районы]]нда (Азино-1 торак комплексы) урамга Казан шәһәре администрация башлыгының 26.04.2000 № 796 карары белән [[Җәүдәт Фәйзи урамы]] исеме бирелгән<ref>[http://docs.cntd.ru/document/432885985 О РЕЕСТРЕ НАЗВАНИЙ УЛИЦ ГОРОДА КАЗАНИ (с изменениями на: 15.02.2017)]</ref>.


== Китабы ==
# Җәүдәт Фәйзи. Халык җәүһәрләре. Казан: [[ТКН]], 1971.
# Җәүдәт Фәйзи. Халык җәүһәрләре. Күңелем кыллары. Татар халык көйләре. Истәлекләр. Казан: ТКН, 1987.
== Сылтамалар ==
== Сылтамалар ==
* [http://tashlar.narod.ru/photo/tatarlar/fayzi-javdet.htm Җ.Фәйзинең кабере]
* [http://tashlar.narod.ru/photo/tatarlar/fayzi-javdet.htm Җ.Фәйзинең кабере]
Юл номеры - 48: Юл номеры - 54:
* [http://www.music-college.ru/left/publikaczii/%C2%ABbashmagyimnyi%D2%A3%C2%BB-ya%D2%A3a-%D3%99%D2%BB%D3%99%D2%A3n%D3%99re «[[Башмагым (спиктәкел, 1942)|Башмагым]]ның» яңа аһәңнәре]
* [http://www.music-college.ru/left/publikaczii/%C2%ABbashmagyimnyi%D2%A3%C2%BB-ya%D2%A3a-%D3%99%D2%BB%D3%99%D2%A3n%D3%99re «[[Башмагым (спиктәкел, 1942)|Башмагым]]ның» яңа аһәңнәре]
{{Портал|Шәхесләр|Музыка}}
{{Портал|Шәхесләр|Музыка}}
== Искәрмәләр ==

<small>{{искәрмәләр}}</small>
{{Тукай премиясе лауреатлары 1950-1960}}
{{Тукай премиясе лауреатлары 1950-1960}}


Юл номеры - 56: Юл номеры - 63:
[[Төркем:Тукай премиясе лауреатлары]]
[[Төркем:Тукай премиясе лауреатлары]]
[[Төркем:ССРБ композиторлары]]
[[Төркем:ССРБ композиторлары]]
[[Төркем:Казан дәүләт университетын тәмамлаучылар]]
[[Төркем:Шәхесләр:Татар дәүләт филармониясе]]
[[Төркем:Татарстанның халык артистлары]]
[[Төркем:ТАССР атказанган сәнгать эшлеклеләре]]
[[Төркем:РСФСР атказанган сәнгать эшлеклеләре]]

14 июл 2020, 13:03 юрамасы

Bu mäqäläneñ latin älifbasındağı igezäge bar.
Җәүдәт Фәйзи
Туган телдә исем Җәүдәт Харис улы Фәйзуллин
Туган 4 гыйнвар 1910(1910-01-04)
Ырынбур, Ырынбур губернасы, РИ
Үлгән 2 май 1973(1973-05-02) (63 яшь)
Казан, ТАССР, РСФСР, ССРБ
Күмү урыны Яңа бистә зираты
Яшәгән урын Карл Маркс урамы, 48/11[1]
Милләт татар
Ватандашлыгы ССБР байрагы ССРБ
Һөнәре композитор
Җефет Мөсфирә (Бихуҗина, 1911—?), юрист
Ата-ана
Бүләк һәм премияләре Габдулла Тукай исемендәге дәүләт премиясеТАССР халык артисты - 1964 ТАССР атказанган сәнгать эшлеклесе - 1944РСФСР атказанган сәнгать эшлеклесе - 1957

 Җәүдәт Фәйзи Викиҗыентыкта

Википедиядә Фәйзуллин фамилияле башка кешеләр турында мәкаләләр дә бар. Википедиядә Фәйзи фамилияле башка кешеләр турында мәкаләләр дә бар. Җәүдәт Харис улы Фәйзи – күренекле татар композиторы, Тукай премиясе лауреаты.

Биография

Җәүдәт Фәйзи 1910 елның 4 гыйнварында Ырынбур шәһәрендә укытучы гаиләсендә туган. Башлангыч музыкаль белемне Оренбург көнчыгыш музыка мәктәбендә ала (Х. И. Булатова-Терегулова классы). 15 яшендә Оренбургның татар театрында куелган «Күз яшьләре» драмасын иҗат итә, кечкенә чакта олыларның халык җырларын җырлавын тыңларга ярата.

1925 елда Җ. Фәйзиләрнең гаиләләре Казанга күчеп килә. Н.Э. Бауман исемендәге 2нче урта мәктәпне (элекке Икенче Казан ирләр гимназиясе) тәмамлагач, Җ. Фәйзи Нижгар якларындагы Ишә авылында укытучы булып эшли. 1929–1933 елларда Казан дәүләт университетының юридик факультетында укый. 1934 елда Мәскәү консерваториясе каршында Татар опера студиясе ачылгач, Фәйзи студиянең уку бүлеге мөдире итеп җибәрелә. Административ оештыру эшләре белән бергә, ул биредә Б. Шехтердан композиция классында дәресләр ала, шулай ук Г. Литинскийның консультацияләреннән файдалана. 1936 елда М. Җәлил белән берлектә пионер җырлары альбомын төзи. 1938 елда Җ. Фәйзи Казанга кайта. Биредә ул музыка һәм җәмәгать эшләрендә актив катнашып, радиокомитетта музыка редакторы, Татар дәүләт академия театрында музыка бүлеге мөдире, Татарстан филармониясенең директоры һәм сәнгать җитәкчесе булып эшли.

«Ташкыннар» (Т.Гыйззәт), «Шәмсекамәр» (М.Әблиев), «Хуҗа Насретдин» (Н.Исәнбәт) спектакльләренә язган көйләре тамашачылар тарафыннан җылы кабул ителә, иҗатының офыкларын киңәйтә.

Җ.Фәйзи музыкаль комедия жанрын үстерүгә күп көч куйган. Аның «Башмагым» музыкаль комедиясе илебезнең күп кенә сәхнәләрендә уйнала. Шулай ук «Акчарлаклар», «Идел буенда» драмаларына да көйләр язган, Г.Кутуйның «Тапшырылмаган хатлар» повесте буенча опера иҗат иткән.

Җ.Фәйзи иҗатының иң күренекле һәм үзенчәлекле өлкәсе – җырлар. Аларның саны ике йөзгә якын. Җ.Фәйзи бик еш авылларга, районнарга чыгып, халык җырларын, уеннарын язып йөри һәм шул җырларны, уеннарны бергә туплап 1971 елда китап итеп бастырып чыгара.

Композиторның музыкаль сәнгать өлкәсендәге эшчәнлеген хөкүмәтебез югары бәяли. Ул Татарстанның һәм Русиянең атказанган сәнгать эшлеклесе, Татарстанның халык артисты дигән исемнәргә, шулай ук Республикабызның Г.Тукай исемендәге Дәүләт бүләгенә лаек була.

Җәүдәт Фәйзи 1973 елның 2 маенда вафат булды.

Хәтер

Китабы

  1. Җәүдәт Фәйзи. Халык җәүһәрләре. Казан: ТКН, 1971.
  2. Җәүдәт Фәйзи. Халык җәүһәрләре. Күңелем кыллары. Татар халык көйләре. Истәлекләр. Казан: ТКН, 1987.

Сылтамалар

Portal icon Шәхесләр порталы
Portal icon Музыка порталы

Искәрмәләр

  1. ↑ http://uag.kzn.ru/docs/OPAiKN/pdf/214.pdf
  2. ↑ Дмитрий Урбанович. Файзи Джаудат Харисович. Оренбургская википедия(рус.)
  3. ↑ О РЕЕСТРЕ НАЗВАНИЙ УЛИЦ ГОРОДА КАЗАНИ (с изменениями на: 15.02.2017)
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Җәүдәт_Фәйзи&oldid=2495893