Борынгы татар үлчәү берәмлекләре

Борынгы татар үлчәү берәмлекләре – борынгы Болгар заманнарыннан татар халкы арасында озынлыкны, ераклыкны, авырлыкны үлчәү өчен кулланылышта булган, бүген дә тарихи әһәмиятен югалтмаган терминнар (сүзлекчә). Мәсәлән, түтәрәм – нәрсәнең дә булса чиреге (1/4), мисалга, бер түтәрәм ипи - бер бөтен икмәкнең чиреге. Болардан башка чиләк, капчык, пөдәүкә (подаука), коштабак һ.б. лар белән үлчәү дә кулланылган.

Чыганак

Мәхмүт Галиев, А. Тимергалин. Русча-татарча физика терминнары сүзлеге. 3 нче кушымча. Казан, 1981.

Үлчәү берәмлекләре (рус.)

Озынлык һәм ераклыкны үлчәү берәмлекләре	Нәрсәне аңлаткан	Башка үлчәү берәмлегенә тәңгәллеге
Чакрым	Кеше тавышын ишетеп була торган ара, (каз. ҡышҡырым)	1 км чамасы
Күз күреме	Тигез урында күреп була торган ара	3-4 чакрым
Өрмәк	Эт өргән тавышны ишетеп була торган ара	2-3 чакрым
Мөгрәмәк	Сыер мөгрәвен ишетеп була торган ара	½ чакрым
Ук атымы	Җәядән атылган укның очу ераклыгы	0,6 чакрым
Колач	Кул җитәрлек җәем	1,7-1,8 м
Терсәк		75 см
Аршын		71 см чамасы
Адым		70 см чамасы
Табан		30,5 см чамасы
Тотам	Кул яссуы, дүрт илле	7,5-8,5 см
Бер илле	Бармак юанлыгы	1,5 см
Сөям	Кече карыш – имән һәм баш бармаклар арасы	16 см
Карыш	Имән һәм чәнчә бармаклар арасы	18 см

Авырлык үлчәү берәмлекләре	Башка үлчәү берәмлегенә тәңгәллеге
Пот	16 кг
Батман	4 пот чамасы
Кадак (гөрәңкә)	409,5 г чамасы
Мыскал	1/96 кадак, 4,5 г чамасы