Җөплелек (физика): юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

Кертелгән

28 окт 2020, 04:19 юрамасы

Җөплелек- кайбер дискрет үзгәртүләрдә физик зурлыкның үз тамгасын саклау үзлеге (яки кире тамгасына үзгәртү үзлеге). Аның микъдары +1 һәм -1 була ала:

A′ = P·A,

биредә

A, A′ — инверсиягә кадәр һәм инверсиядән соң физик зурлык;
P — A зурлыкның җөплелеге.

Җөплелек квант физикасында әһәмиятле роль уйный, дулкынча функциянең төп сыйфатламаларының берсе була. Дулкынча функция тасвирлый торган кисәкчә (атом, төш) тиешле җөплелеккә ия.

Җөп зурлыклар уңай җөплелеккә ия, җөпсез зурлыклар - тискәре җөплелеккә ия.

Җөплелек - мультипликатив зурлык: хәрәкәтсез өлешләрдән торган системаның җөплелеге - өлешләренең җөплелеге тапкырчыгышына тигез.

Төрләр

Физикада кулланыла торган җөплелек төрләре:

Фәзаның җөплелеге P — фәзаның инверсиясенә туры килә:

P:{\begin{pmatrix}x\\y\\z\end{pmatrix}}\mapsto {\begin{pmatrix}-x\\-y\\-z\end{pmatrix}}

P-җөплелек көчле һәм ᴎᴫᴎкᴛepомагнит тәэсир итешүләрендә саклана, зәгыйфь тәэсир итешүдә сакланмый.

Вакытның җөплелеге T — вакытның инверсиясенә туры килә (вакытның агымы юнәлеше кире юнәлешкә үзгәрә):

T:t\mapsto -t.

Коргының җөплелеге C — коргының инверсиясенә туры килә (барлык кисәкчәләр атикисәкчәләргә алмашына). C-җөплелек зәгыйфь тәэсир итешүдә сакланмый.
Катнаш җөплелек CP — берьюлы коргы һәм фәзаның инверсиясенә туры килә. CP-җөплелек көчле һәм ᴎᴫᴎкᴛepомагнит тәэсир итешүләрендә саклана, зәгыйфь тәэсир итешүнең кайбер процессларында сакланмый. Шуның өчен Галәмебезнең башында матдә антиматдәне җиңгән (аннигиләциядән соң калган өлеш - Галәмебез булып тора)
G-җөплелек — нейтраль кисәкчәләрнең махсус параметры
R-җөплелек (суперҗөплелек) R — суперсимметрия инверсиясенә туры килә (фермионнар бозоннарга алмашына һәм киресенчә).
Эчке җөплелек — фәзаның иверсиясендә дукынча функцияснең тамгасы үзгәрә-үзгәрмәве күрсәткече.

Сылтамалар

Никитин Ю. П., Розенталь И. Л. Ядерная физика высоких энергий. — М.: Атомиздат, 1980. — 232 с.
Боголүбов Н.Н., Логунов А.А., Оксак А.И., Тодоров И.Т. Обшчие принципы квантовой теории полә. — Москва: Наука, 1987.

@@ Юл номеры - 15: / Юл номеры - 15: @@
 *[[Фәзаның җөплелеге]] P — [[фәза]]ның инверсиясенә туры килә:
 :<math>P: \begin{pmatrix}x\\y\\z\end{pmatrix} \mapsto \begin{pmatrix}-x\\-y\\-z\end{pmatrix}</math>
-'''P-җөплелек  [[Көчле тәэсир итешү|көчле]] һәм [[Электромагнетизм|электромагнит тәэсир итешү]]ләрендә саклана, [[зәгыйфь тәэсир итешү]]дә сакланмый.'''
+'''P-җөплелек  [[Көчле тәэсир итешү|көчле]] һәм [[ᴎᴫᴎкᴛepомагнетизм|ᴎᴫᴎкᴛepомагнит тәэсир итешү]]ләрендә саклана, [[зәгыйфь тәэсир итешү]]дә сакланмый.'''
 * [[Вакытның җөплелеге]] T — [[вакыт]]ның инверсиясенә туры килә (вакытның агымы юнәлеше кире юнәлешкә үзгәрә):
 : <math> T: t \mapsto -t.</math>
-* '''[[Электр корылмасы|Коргы]]ның җөплелеге''' C — коргының инверсиясенә туры килә (барлык кисәкчәләр атикисәкчәләргә алмашына). '''C-җөплелек  [[зәгыйфь тәэсир итешү]]дә сакланмый'''.
+* '''[[ᴎᴫᴎкᴛep корылмасы|Коргы]]ның җөплелеге''' C — коргының инверсиясенә туры килә (барлык кисәкчәләр атикисәкчәләргә алмашына). '''C-җөплелек  [[зәгыйфь тәэсир итешү]]дә сакланмый'''.
-* [[Катнаш җөплелек]] CP — берьюлы коргы һәм фәзаның инверсиясенә туры килә. '''CP-җөплелек  [[Көчле тәэсир итешү|көчле]] һәм [[Электромагнетизм|электромагнит тәэсир итешү]]ләрендә саклана, [[зәгыйфь тәэсир итешү]]нең кайбер процессларында сакланмый. Шуның өчен [[Галәм]]ебезнең башында матдә антиматдәне җиңгән (аннигиляциядән соң калган өлеш - Галәмебез булып тора)'''
+* [[Катнаш җөплелек]] CP — берьюлы коргы һәм фәзаның инверсиясенә туры килә. '''CP-җөплелек  [[Көчле тәэсир итешү|көчле]] һәм [[ᴎᴫᴎкᴛepомагнетизм|ᴎᴫᴎкᴛepомагнит тәэсир итешү]]ләрендә саклана, [[зәгыйфь тәэсир итешү]]нең кайбер процессларында сакланмый. Шуның өчен [[Галәм]]ебезнең башында матдә антиматдәне җиңгән (аннигиләциядән соң калган өлеш - Галәмебез булып тора)'''
 * [[G-җөплелек]] — нейтраль кисәкчәләрнең махсус параметры
 *[[R-җөплелек]] (суперҗөплелек) R —  суперсимметрия инверсиясенә  туры килә ([[фермион]]нар  [[бозон]]нарга алмашына һәм киресенчә).
@@ Юл номеры - 26: / Юл номеры - 26: @@
 == Сылтамалар ==
 *Никитин Ю. П., Розенталь И. Л. Ядерная физика высоких энергий. — М.: Атомиздат, 1980. — 232 с.
-*Боголюбов Н.Н., Логунов А.А., Оксак А.И., Тодоров И.Т. Общие принципы квантовой теории поля. — Москва: Наука, 1987.
+*Боголүбов Н.Н., Логунов А.А., Оксак А.И., Тодоров И.Т. Обшчие принципы квантовой теории полә. — Москва: Наука, 1987.
-[[Төркем:Квант механикасы]][[Төркем:Физика төшенчәләре]][[Төркем:Элементар кисәкчекләр]][[Төркем:Квант саннары]]
+[[Төркем:Квант механикасы]]
+[[Төркем:Физика төшенчәләре]]
+[[Төркем:Элементар кисәкчекләр]]
+[[Төркем:Квант саннары]]