Җаек казаклары: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу

← Алдагы төзәтмә Киләсе төзәтмә →

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

КүрсәтмәлеВики-текст

Кертелгән

31 окт 2020, 16:45 юрамасы

Җаек казаклары (Ура́льские каза́ки (ура́льцы) яки Ура́льское каза́чье во́йско (1775 елга һәтле һәм 1917 елдан соң) — Русия империясенең казакларың бер төркөмө. Урал өлкәсенең көнбатышында (хәзерге Казакъстанның төньяҡ-көнбатыш өлкәләрендә, һәм Ырымбур өлкәсенең көньяҡ-көнбатыш өлөшө), Урал (1775 елга тиклем Җаек) йылгасының урта һәм түбәнге агымы буйлап урынлашҡан.

Символикасы

Җаек казакларының полк байрактарының бересе (1883 елгы) ал кызыл һәм Архистратиг Михаил сурәте төшөрөлгән ҡуйы күк төстәге туҡыманан гыйбарәт^[3].

Тарихы

Боронгы тарихы

1584 елда бер ничә йөз Тын һәм Идел буйы казаклары Җаек елгасы буйынан Нугай Урдасының җирләрен басып алалар. Җитәкчеләр арасында Матвей Мещеряк һәм атаман Барабош исемләре телгә алына. Башҡа бер версия буйенча җаеҡ казактарының тарихы йөз ел элек башланган һәм ул Тын һәм атаман Гугня белән бәйле^[4].

XVI гасырда бояр һәм воеводаларның җәберенә һәм ачлык-ялангачлыкка түзә алмаган кыю һәм тәвәккәл крестьяннар Рус дәүләтенең үзәк өлкәләреннән көньяк чикләренә күпләп качып китә башлаганнар. Анда алар, кире кайтарырга теләгән хөкүмәт гаскәрләренә каршылык күрсәтеп һәм вакыт-вакыт юлбасарлык кылудан да тартынмыйча, хөр яшәргә омтылганнар. Тора-бара Себергә һәм Җаек буйларына да качаклар агыла башлый. Биредә алар, нугай, казах кебек җирле халыкларны кысрыклап, җайлы урыннарга урнашалар да, Җаек суыннан балык тотып, аучылык белән шөгыльләнеп көн итә башлыйлар.

Ибраһим Нуруллин

Берзаман патша һәм хөкүмәт кешеләренең башына уй төшкән: бу качакларның, әлбәттә, авызына бармагыңмы тыкма, әмма аларны, йон уңаена сыпырып, дәүләткә файдага эшләтеп булмасмы?

Ибраһим Нуруллин

^[5]

Пугачёв күтәрелеше

Шулай ук карагыз: 1773-1775 еллардагы крәстияннәр сугышы.

Яңы тәртип белән ризасызлыҡ 1772 елгы Җаек казак ихтилалының кабыныуына һәм соңрак Җаек казакларының 1773—1775 елгы Крәстияннәр сугышына катнашыуына сәбәпче бола.

1772 елда Җаек казак восстаниесе һәм 1773-1775 елларда крестьян сугышында яицк казакларның катнашуы яңа тәртипләрдән канәгатьсезлек уятты.

1773 елның көзендә Җаек казаклары арасында үзен Петр I патшаның оныгы — Петр III дип таныткан бер кеше килеп чыга. Чынлыкта исә ул Дон казагы Емельян Пугачев була. Ул халыкны көрәшкә чакыра. «Мин сезгә җирләрегезне, суыгызны, урман-болыннарыгызны кайтарып бирермен, барыгыз да иреккә чыгарсыз», дип манифестлар, өндәмә хатлар язып, авылларга тарата.

Урал һәм Идел буенда яшәгән хезмәт иясе халкы: руслар, татарлар, башкортлар, чирмешләр, чуашлар, арлар, төркем-төркем булып, Пугачев армиясенә агыла. Җаек елгасыннан алып Ырынбур крепостена кадәр булган җирләрдә крестьяннар сугышы башлана. Баш күтәрүчеләр Ырынбур һәм Җаек крепостьларын камап алалар. Урал заводларының крепостной эшчеләре дә фетнәчеләр ягына чыга. Алар Пугачев армиясен туплар һәм мылтыклар белән тәэмин итеп торалар.

Искәрмәләр

Сылтамалар

[1] Калып:Китап:Перемены в обмундировании

[2] Калып:Китап:Иллюстрированное описание

[3] Полковое знамя Уральских казачьих полков

[4] Яицкие (уральские) казаки

[5] Ибраһим Нуруллин Моңлы саз чыңнары (Г.Тукайның тормыш һәм иҗат юлына багышланган документаль роман) | Габдулла Тукай

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Юл номеры - 23: / Юл номеры - 23: @@
 {{seealso|1773-1775 еллардагы крәстияннәр сугышы}}
 Яңы тәртип белән ризасызлыҡ [[1772 ел]]гы Җаек казак ихтилалының кабыныуына һәм соңрак Җаек казакларының [[1773-1775 еллардагы крәстияннәр сугышы|1773—1775 елгы Крәстияннәр сугышы]]на катнашыуына сәбәпче бола.
+елда Җаек казак восстаниесе һәм 1773-1775 елларда крестьян сугышында яицк казакларның катнашуы яңа тәртипләрдән канәгатьсезлек уятты.
 [[1773 ел]]ның көзендә Җаек казаклары арасында үзен Петр I патшаның оныгы — Петр III дип таныткан бер кеше килеп чыга. Чынлыкта исә ул Дон казагы Емельян Пугачев була. Ул халыкны көрәшкә чакыра. «Мин сезгә җирләрегезне, суыгызны, урман-болыннарыгызны кайтарып бирермен, барыгыз да иреккә чыгарсыз», дип манифестлар, өндәмә хатлар язып, авылларга тарата.