Гакыйдә

Бу мәкалә Ислам турында

Исламның 5 баганасы

Шәһадәт – Намаз – Зәкят – Ураза – Хаҗ

Кодси шәһәрләр

Мәккә – Мәдинә – Кодүс

Шәхесләр

Мөхәммәд – Әбү Бәкер – Гали Госман – Гомәр

Бәйрәмнәр

Һиҗри Яңа ел – Ислам тәкъвиме Ураза бәйрәме

Корбан – Гашура

Биналар

Мәчет – Манара

Михраб – Кәгъбә

Дин әһелләре

Имам – Мөәзин – Мулла – Мөфти

Коръән һәм башка дини чыганаклар

Коръән – Хәдис – Сөннәт

Фикһ – Фәтва – Шәригать

Мәзһәбләр

Сөнни мәзһәбләр: Хәнәфи, Хәнбәли, Мәлики, Шәфигый

Башка юнәлешләр

Шигыйчелек: Унике имамлык, Исмаилитлар, Зәйдиләр

Мөгътазилиләр – Хариҗилык

Юнәлешләр

Суфилык

Ваххабчылык – Сәләфилек

Җәдитчелек

Әхмәдия

Гакыйдә (гар. عقيدة) – ислам ышануы, иманны ачу төре. Сөнниләрнең гакыйдәсе иманның алты шартына нигезләнгән. Гакыйдәдә сөнниләрнең төп мәзхәбләре – Әбуль-Хәсән әл-Әшари һәм Әбу Мансур әл-Матуриди имамнар исемнәре белән аталган Әшарилек һәм Матуридилык дип санала.

Без, дөрес гакыйдәле кешеләрнең, бу имамнарга хәтле дә яшәгәннәрен аңларга тиешбез. Без гакыйдәбезне, бу имамнар аңа нигез салганга күрә генә, алар исеме белән атамыйбыз. Без белергә тиешбез: безнең ышануыбыз – Аллаһ тәгаләдән, һәм Мөхәммәд саләллаһу галәйхи үәсәлләм аны безгә тапшырды. Шулай итеп бу дөрес гакыйдә әлеге ике имамга килеп җитә. Әмма алар яшәгән чорларда ук, дөрес ышануны үзгәртүче, төрле агымнар барлыкка килә, шуда күрә әл-Әшари һәм әл-Матуриди хәзрәтләре дөрес гакыйдә буенча хезмәтләр язалар һәм төрле бәхәсләрдә катнашалар. Һәм, нәтиҗә буларак, сөнни гакыйдәне бу ике имам исеме белән атый башлыйлар. Шуңа күрә "ашари" яки "матуриди" диләр. Бу ике имам арасында бер-берсен адашкан дип әйтерлек аерымлыклар юк. Бу ике имам арасында аермалык – терминнарга төрле атамалар кушуда гына. Моның турында тулдырак мәгълүматны әс-Субкинең "Тәбәкат шәфигый" китабыннан алырга мөмкин.

Гакыйдәнең бер мисалы

«Әмәнтү би-ль-Ләхи вә мәләикәти-хи вә-кутуби-хи вә-русулихи вә-ль-йәүми-ль-ахири вә-би-ль-кадари хәйрихи вә-шзррихи мин Аллаһи тәгалә вә-ль-бә`су бә`да-ль-мәүти хаккун әшхәдү ән(л) ләә иләхә иллә-л-Лаху вә-әшхәдү әннә Мүхаммәдән габдү-Хү вә-расулү-Хү»

Тәрҗемәсе: - Иман китердем Аллаһка, аның Фәрештәләренә, Аның Китапларына, Аның Пәйгамбәрләренә, Кыямәт көненә, язмышның Аллаһ тәгаләдән икәнлегенә, яхшылыкның да яманлыкның да Аллаһтан килүенә, үлемнән соң кабат терелүнең дөреслегенә. Аллаһтан башка илаһ юклыгына һәм Мөхәммәд Аның рәсүле һәм колы икәнлегенә шәһадәтлек бирәм.

Сылтамалар

• Сөннәт әһеле гакыйдәсенә сылтама(урысча)