Yel universitetı

Файл:Official Yale Shield2.png

Yale universitetı

Yale universitetı (Йельский университет). AQŞnıñ Connecticut ştatınıñ New Haven şähärendä urnaşqan xosusıy universitet, Ürmäle göl ligası äğzası.

Yäş buença Yale universitetı AQŞnıñ öçençe universitetı. Aeruça. Baqalawriat mäktäbe, Yale College häm Yale xoquq mäktäbe kiñ tanılu alğan. Sonğısın berniçä däwlät citäkçeläre, presidentlar tämamlağän. 1861 elda Yale Xoquq Mäk‏täbr AQŞta berençe tapkır Ph.D. däräcäsen birgän uqu yortı.

Universitetnıñ aktivları 20 milliard dollar endowmentan tora (küläme buença AQŞta ikençe). Kitappxänälardä 12.1 millionğa yakın kitap saklana. Baqalawriat studentları kübesençä irekle sänğat’ ölkäsen saylıy.

Yale belän Harvard universitetı ozaq ellar däwamında köndäş uqu yortları bulıp sanala.

Yale universitetınıñ kuşamatları – ‘Elis’ häm ‘Yalies’.

Tarix

1701.nçe elnıñ 9.çı oqtyabrneñdä ‘An Act for Liberty to Erecet a Collegiate School’ kanunı raslanğannan soñ, James Pierpont citäkçelegendä bertörkem keşelär üzläreneñ şäxsi kitaplarin Yale universitetına berençe kitapxänägä tapşırıla.

1718 elda universitet New Haven sähärenä küçä.

Egermençe ğasır başında Yale, başqa Ürmäle göl ligası uqu yortları belän berrättän, aq tänle bay amerikan studentların cälep itügä ünälderelgän säyäsatne qabul itä. Bu säyäsät 1970 elda ğına tuqtatıla.

Yale universitetınıñ dewizı אורים ותמים (Yähüdi, Urim V'Tumim – Yaqtliq häm xaqlıq)

Binalar

Файл:Yale Harkness Tower2.jpg

Harkness Tower

Yale universitı zur külämdä college gotiq binalar koollektsiyäsenä iyä buluı belän bilgele. Şular arasınnan Louis Kahn Yale Art Gallery häm Center for British Art, Eero Saarinennıñ Ingalls Rink, Ezra Stiles häm Morse College, Paul Rudolphnıñ Art & Architecture Binası. Yalenıñ küp kena binaları 1917-1931 ellarda neo-Gotika stilendä icat itelgän. Campustağı iñ borınğj binalarnıñ berse – Connecticut Hall Georgian stilendä eşlängän.

Campus

Yale 12 toraq collegedan tora. Bu sistema Oxford häm Cambridge universitetlarınnan ürnäk alğan. Härber collegenıñ üzenä xas arxitektur üzençälekläre bar. Baqalawrlar, nindi collegda ukularına karamastan, Yaledäge ike meñgä yakın kurslarnıñ teläsä kaysısın saylap ala. Toraq binalar mäşhür şäheslär isemnären yörtä.

1. Berkley College, Yalenıñ berençe ximayaçısı
2. Branford College, universitet urnaşkan berençe şähär
3. Calhoun College, AQŞnıñ vice-presidentı iseme
4. Davenport College, New Haven şähären başlap cibärgän keşe
5. Eara Stiles College, Yale Presidentı
6. Jonathan Edwards College, Princeton universitetınıñ oeştıruçılarınıñ berse
7. Morse College, morse codın uylap tabuçı
8. Saybrook College, Yale oeştırılğan şähär
9. Silliman College, Yale professorı Benjamin Silliman iseme
10. Timothy Dwight College, Yalenıñ berjulı ike presidentı iseme belän atalğan
11. Trumbull College, Connecticutnın governorı iseme

Keşelär

Presidentlar

1. Timothy Dwight V (1887–1899)
2. Arthur Twining Hadley (1899–1921)
3. James Rowland Angell (1921–1937)
4. Charles Seymour (1937–1951)
5. Alfred Whitney Griswold (1951–1963)
6. Kingman Brewster, Jr. (1963–1977)
7. Hanna Holborn Gray (1977–1978)
8. A. Bartlett Giamatti (1978–1986)
9. Benno C. Schmidt, Jr. (1986–1992)
10. Howard R. Lamar (1992–1993))
11. Richard C. Levin (1993–)

Tanilğan taliblär

AQŞları presidentları

1. George H. W. Bush,
2. Bill Clinton,
3. George W. Bush,
4. Vice-president Dick Cheney
5. William Howard Taft
6. Gerald Ford.

Nobel büläge laureatları=

1. George Akerlof
2. Raymond Davis Jr.
3. John F. Enders
4. John F. Enders (B.A. 1920).[3] Physiology or Medicine, 1954.
5. John Fenn (Ph.D. 1940).[4][5] Chemistry, 2002.
6. Murray Gell-Mann (B.S. 1948).[6] Physics, 1969.
7. Alfred G. Gilman (B.S. 1962).[7] Physiology or Medicine, 1994.
8. Ernest Lawrence (Ph.D. 1925).[8] Physics, 1939. Lawrence Livermore National Laboratory Lawrence Berkeley National Laboratory are named for him.[9]
9. Joshua Lederberg (Ph.D. 1948).[10] Physiology or Medicine, 1958.
10. David Lee (Ph.D. 1959).[11] Physics, 1996.
11. Sinclair Lewis (B.A. 1908).[12] Literature, 1930.
12. Lars Onsager (Ph.D. 1935).[13] Chemistry, 1968.
13. Edmund Phelps (Ph.D. 1959). Economics, 2006.
14. Dickinson W. Richards (B.A. 1917).[14] Physiology or Medicine, 1956.
15. William Vickrey (B.S. 1935).[15] Economics, 1996.
16. George Whipple (A.B. 1900).[16] Physiology or Medicine, 1934.
17. Eric Wieschaus (Ph.D. 1974).[17] Physiology or Medicine, 1995.

Sıltamalar

Yale universitetıniñ räsmi bite