Ирландия: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

Кертелгән

23 дек 2011, 15:06 юрамасы

Байрак	Илтамга

Шигарь: юк

Ил көе: «Amhrán na bhFiann»'

Дәүләт төзелеше унитар дәүләт

Рәсми тел ирланд теле, инглиз теле

Башкала Дублин

Эре шәһәрләр Дублин

Президент Мэри Патрисия Макэлис

Премьер-министр Энда Кенни

Мәйдан
– Барлыгы
– % Су 70273 км²
2%

Халык саны
– Барлыгы (2007)
– Тыгызлык 4 339 000 кеше
60,3 кеше/км²

Акча Евро

Вакыт UTC +0

Пәрәвез домены .ie

Телефон коды +353

Ирландия (ирл. Éire, Poblacht na hÉireann; ингл. Ireland, Republic of Ireland) – Көнбатыш Аурупада урнашкан дәүләт. Ирландия утрауның күпчелегендә урын ала. Мәйданы – 70,2 мең км². Илнең исеме ирланд Éire сүзеннән килә. Башкала – Дублин шәһәре (1,4 млн. кеше яши). БМОга 1955 елдан керә.

Аурупа берлегенә керә.

Исем

1937нче елда кабул ителгән Конституциягә күрә дәүләтнең исеме Éire, инглизчә әйткәндә Ireland. 1949нчы елда Ирландия Җөмһүрияте исеме кабул ителде, бу исем бары тик Description of the State буларак, ягъни дәүләтне сурәтләү буларак кабул ителде. Исеме "Ирландия" булып калды. Бу бөтен утрауга претензия белән бәйле. Ләкин рәсми һәм рәсми булмаган сорауларда Ирландия Җөмһүрияте сүзе кулланыла.

Географик мәгълүмат

Ирландия Аурупа утраулары арасында мәйданы буенча өченче урында тора. 6° 20'–10° 20' көнбатыш озынлыгы һәм 51° 25'–55° 23' төньяк киңлеге арасында урнашкан. Көнбатыштан көнчыгышка озынлыгы 300 км, ә төньяктан көньякка исә 450 км.

Мәйдан – 70.280 км².

Бөекбритания белән чикләр озынлыгы – 360 км.

Сәясәт

Ирландия – парламент көчле булган җөмһүрият.

Хәзерге Конституция 1937нче елның 1 июлендә плебисцит нәтиҗәсендә кабул ителгән.

Президент халык тарафыннан җиде елга сайлана. Президентның парламентның аскы бүлмәсен чакыру һәм җибәрү хокукы бар, ул хәрби көчләрнең башлыгы, кануннарны җәмәгатьчелеккә президент чыгара. Президент шулай ук мәхкәмә башлыкларын һәм башка югары урындагы кешеләрне сайлый.

Премьер-министр – хөкүмәтнең башлыгы. Аны парламент тәкъдим итә һәм президент раслый.

Ирландия парламенты ике өлештән тора: сенат һәм вәкилләр палатасы.

Вәкилләр палатасында 160-170 кеше. Бу парламент өлешен бөтен халык сайлый. Сенат 60 кешедән тора. 11 кешене премьер-министр сайлый, 6 кеше Милли һәм Дублин университеты тарафыннан сайлана, 43 кеше махсус исемлек буенча сайлана. Ике палатаның эшләү вакыты – 7 елга кадәр.

Ирландиянең сәяси партияләре:

Лейбористлар партиясе – 1912нче елда барлыкка килгән.
Прогрессив Демократлар партиясе – 1985нче елда барлыкка килгән.
Фианна Фойл (Уңышлык солдатлары) – 1926нчы елда барлыкка килгән.
Финэ гэл (Бердәм Ирландия) – 1933нче елда барлыкка килгән.
Шинн фейн (Үзебез) – 1905нче елда барлыкка килгән.

Административ бүленү

Административ рәвештә Ирландия 4 провинциягә һәм 26 графлыкка бүленә.

Ленстер провинциясе (Leinster/Cúige Laighean):
- Карлоу (Carlow/Contae Cheatharlach)
- Дублин (Dublin/Contae Átha Cliath)
- Килдэйр (Kildare/Contae Chill Dara)
- Килкенни (Kilkenny/Contae Chill Chainnigh)
- Лиишь (Laois/Contae Laoise)
- Лонгфорд (Longford/An Longphort)
- Лаут (Louth/Contae Lú)
- Мит (Meath/Contae na Mí)
- Оффали (Offaly/Contae Uíbh Fhailí)
- Уэстмит (Westmeath/Contae na hIarmhí)
- Уэксфорд (Wexford/Contae Loch Garman)
- Уиклоу (Wicklow/Contae Chill Mhantáin)
Манстер провинциясе (Munster/Cúige Mumhan):
- Клэр (Clare/Contae an Chláir)
- Корк (Cork/Contae Chorcaí)
- Кэрри (Kerry/Contae Chiarraí)
- Лимерик (Limerick/Contae Luimnigh)
- Типперэри (Tipperary/Contae Thiobraid Árainn)
- Уотерфорд (Waterford/Contae Phort Láirge).
Коннахт провинциясе (Connacht/Cúige Chonnacht):
- Голуэй (Galway/Contae na Gaillimhe)
- Литрим (Leitrim/Contae Liatroma)
- Майо (Mayo/Contae Mhaigh Eo)
- Роскоммон (Roscommon/Contae Ros Comáin)
- Слайго (Sligo/Contae Shligigh).
Ольстер провинциясе (Ulster/Cúige Uladh):
- Каван (Cavan/Contae an Chabháin)
- Донегол (Donegal/Contae Dhún na nGall)
- Монахан (Monaghan/Contae Mhuineacháin).

Ирландия

Төньяк Ирландия

Халык

Ирландия халкы – кельтлар. 2006нчы елның җанисәбе буенча Ирландия халкы саны 4,24 млн кеше. 10 процент – башка дәүләтләрдән милләтләр.

Халкының 58 % шәһәрләрдә яши.

Телләр

Ирландия хөкүмәте инглиз теленнән ирланд теленә күчү эшен алып бара.

2005нче елның апрелендә кабул ителгән канун буенча урамдагы топографик исемнәр ирланд телендә булырга тиеш. Теле- һәм радио-тапшыруларда ирланд теле кулланыла. Ләкин ирланд теле бик үк популяр түгел: 2002нче елда узган сораштору нәтиҗәсендә 1,57 млн кеше ирландча сөйләшә ала.

Тарих

Беренче кешеләр Ирландиядә мезолит вакытында яшәделәр.

432нче елда Патрик Әүлия ирландлар арасында христианлык таратты.

1801нче елда Ирландия Бөекбритания өлеше булды.

Икътисад

Тулаем милли продукт – $177,2 млрд.
ТМП кеше башына – $43 600.
Акча беремлеге – Евро.

Тулаем милли продуктның үсеше бик зур (1996 – 2000 елларда – 9%).

Кыйммәтлек буенча Ирландия башкаласы – Дублин 2006 елда 16нчы урын алды.

Мәдәният

Ирландидә безнең эра алдыннан яшәгән кешеләрдән (мезолит, неолит чорлары) шушы чор мәдәнияте һәйкәлләре калды. Бу таш һәйкәлләр һәм таштан эшләнгән фортлар. Тимер чоры вакытында кельтлар килүе белән, мәдәният яңарышны кичерә. Vнче гасырда Патрик әүлия ярдәме белән Ирландия христиан динен кабул итте.

Бәйрәмнәр

Төп мәкалә: Ирландия бәйрәмнәре.

Ирландиянең иң мөһим милли бәйрәме – Патрик әүлия көне.

Спорт

Ирландларның милли спорт арасында кёрлинг һәм гэл футболы исемле уеннар.

Музыка

Ирландия музыкантлары Аурупада инде XIIнче гасырда мәгълүм булганнар. Алар арасында иң данлыклысы арфада уйнаучы сукыр Турлаф O’Каролан (Turlough O`Carolan). Аның музыкасын хәзер дә бөтен дөньяда уйныйлар. Ә 18нче гасырда Фейш фестивале барлыкка килә. Фестивальнең максаты – флейтада уйнауны саклау.

Китапханәләр һәм музейлар

Моны да карагыз

Сылтамалар

Дәүләт

Сәяси төркемнәр

ММЧ

Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link GA

@@ Юл номеры - 275: / Юл номеры - 275: @@
 [[haw:ʻIlelani]]
 [[he:אירלנד]]
-[[hi:आयरलैण्ड]]
+[[hi:आयरलैण्ड गणतंत्र]]
 [[hif:Republic of Ireland]]
 [[hr:Irska]]