Karl Raimund Popper

Файл:00p-Karl Popper.jpg

Ser Karl Raimund Popper

Sir Karl Raimund Popper (Сэр Карл Раймунд Поппер, 28. Yül, 1902 – 17. Sentäber, 1994) – mäşhür Austria häm Böyek Britaniä fälsäfäçese, London School of Economics’nıñ professorı. XX yözneñ iñ möhim fän fälsäfäçese bulıp sanala. Şulay uq küpsanlı cämğiäwi ham säyäsi fälsäfä äsärläre avtorı. Popper küplär öçen klassik fälsäfägä qarağan induktiv fänni metodnı tänqitläwçe häm falsifikatsiä metodın alğa sörüçe ğälim bularaq bilgele.

Tormış yulı

Karl Popper 1902 yılda Vienna şähärendä dönyağa kilä. Ata-anası – katolik dinenä küçkän yähüdilär bula. Popper Vienna universitetında belem ala. Popper 1928 yılda fälsäfä fäne buyınça PhD däräcäsenä layıq bula.

1934nçe yılda berençe kitabı – ‘’Logik der Forschung’’ (Fänni açış mantıyği) – psixologizm, naturalizm, induktsionizm häm mantıyqi positivizmnı tänqitli häm falsifikatsiä printsibin fänne fän bulmağan töşençädän ayıruçı bularaq iğlan itä.

1937. yılda Nazism qurqınıçı astında Yaña Zellandiägä küçä. Şunnan soñ Popper berniçä ilne alıştırıp, soñğı könnaren Böyek Britaniädä ütkärä. 1965. yılda anı Elizabeth II patşabikäse Sir isemenä layıq dip taba.

Fälsäfä

Popper kritik ratsionalizm töşençäsen üzeneke itä. Bu töşençagä nigezlänep, ul klassik empirizm häm induktivizm başlanğıçların inkyar itä. Popper fänni teoriäläreneñ abstrakt buluların, häm şuña kürä alarnıñ näticäläre yärdämendä genä tikşerep buluları turında yaza. Ul fänni teoriäneñ bilgele tarixi häm mädäni şartlarda tuğan problemlarğa cavap ezläw öcen barlıqqa kilä dip sanıy.

Mantıyq yağınnan qarağanada, fänni teoriäne küpsanlı testlar döres dip tabarğa mömkin, läkin ber negativ näticä anı tulısınça inkyar itargä citä. Bu nätica Popper’nı falsifikatsiä printsibın qullanırğa inandıra.

Popper şulay uq ‘’xaqlıq’’ töşençasen añlatu östendä dä eşli. Anıñ fikere buyınçä, bilgele ber teoriä yäki fanni näticäneñ xaqlığın töşençaneñ “döres eçtälek” häm “yalğan eçtälek”lären çağıştırudan soñ bilgeläp bula.

Säyäsi fikerlär

‘’Açıq cämğiät häm anıñ doşmannarı’’ (The Open Society and Its Enemies) häm ‘’Tarixçilıqnın yarlılıgı’’ kitaplarında Popper tarixçılıq töşençäsen tänqitli häm liberal demokratiä qimmätlären alğa sörä. Tarixçılıq teoriäse nigezendä tarixnıñ bilgele ber qanunnar buyınça aldan belengän axıra baruı raslana. Popper isä monın küp oçraqta avtoritarizm häm totalitarizm sistemlarına iltüena işäräli. Ul tarixçılıqnıñ yalğış näticälärgä bäylänüen dälilli.

Äsärlär

• ‘’Ğilem teoriäseneñ ike fundamental probleması ‘’ (Die beiden Grundprobleme der Erkenntnistheorie
• ‘’Fänni açış mantıyğı’’ (Logik der Forschung)
• ‘’Tarixçılıq yarlılığı’’(The Poverty of Historicism)
• ‘’Açıq cämğiät häm anıñ doşmannarı’’ (The Open Society and Its Enemies)
• ‘’Fänni ğilemneñ üseşe’’( The Growth of Scientific Knowledge)
• ‘’Obyektiv ğilem: evoltsion qaraş’’ (Objective Knowledge: An Evolutionary Approach)
• ‘’Açıq ğäläm: indeterminizm argumentı’’ (The Open Universe: An Argument for Indeterminism)
• ‘’Realizm häm fän maqsatı’’ (Realism and the Aim of Science)
• ‘’Yaxşıraq cihan ezlägändä’’ (In Search of a Better World)
• ‘’Kiläçäk açıq’’ (Die Zukunft ist Offen)
• ‘’Böten tormış – mäs'älälär cişü’’ (All life is Problem Solving)
• ‘’Açıq cämğiättän soñ’’(After the Open Society)

Sıltamalar

• Karl Popper Päräweze