Tatar tele: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

Кертелгән

1 дек 2004, 20:34 юрамасы

Tatar tele (Tatarça) dip Törki teleneñ İdel-Uralda töp söylämen atílar.

Tatar tele (Tatarça)
İllärdä:	Tatarstan, İdel-Ural, Räsäy, Törkiä, Qıtay, Finlândiä, Éstonia, Qazaqstan…
Töbäklär:	Urta Asía, Çığış Awrupa
Tulayım söyläşä:	8 million
Däräcä:	95
Tel ğäiläse:	Altay telläre (bäxäsle) Törki tele Tön-batış Ural Tatarça
Räsmi xälät
Räsmi tel sanala:	Tatarstan Cömhüriäte
Küzätüdä tora:	-
Tel kodları
ISO 639-1	tt
ISO 639-2	tat, crh
SIL	TTR

Qullanılu

Tatarça Tatarstanda ğına räsmi tel bulıp yöri. Törki teleneñ Qawqazda qullanıla torğan söyläme dä Tatarçağa bik yaqın, ul anda Qumıqça/Alança atala.

Tatar tele xalıqara qullanuda yöri torğan tel. Tatar telendä Tatarlar ğına tügel, İdel-Uralnıñ başqa xalıqlar da söyläşälär, alar arasında: Başqort, Çuaş, Udmurt, Çirmeş, Qazaq, Äzeri, Ärmän, Yähüd w.b. xalıqlar keşeläre. Urıslar arasında da Tatarça söyläşüçeläre bar, bik äz genä.

Töp cirle söylämnär

Tatar teleneñ şaqtí küp söyläşü törläre bar: Qumıqça, Qırımça, Başqortça, Seberçä wä başqalar. Bügönge fäni büleneş buyınça Qumıqça, Başqortça wä Qırımça söylämnäre ayırım tellär dip tä sanılar. Qazandağı söyläşü ädäbi bulıp sanala.

Älifba

Bügönge “Yañalif” dip yörtelä torğan Tatar älifbası 25 tartıqtan wä 10 suzıqtan tora.

Yaña yazu, kiläse biş mäsläklärgä nigezlänä:

Yañğıraw mäsläge: yazılışnı äyteleşkä häm awazdaşlawğa buysındıru.
Qiäfät mäsläge: alınma süzlärne çığanaq teldä sıman oxşaşraq yazarğa: Hamburg («Gamburg» tügel), harmoní («garmoniä» tügel), harmun («garmun» tügel).
Sarıf mäsläge: morfémnarnı üzgäreşsez yazarğa: «isän – isänme» («isämme» tügel), «yaz — yazsa» («yassa» tügel).
Ékonomí mäsläge: yarımäyteleşle awazlarnı yazuda kürsätmäskä: [u/ü] awazlardan soñ – [w], häm [í/i] awazlardan soñ kilgän [y] awazın: «kilü – kilüe» («kilü^w – kilü^we» tügel), «äbi – äbie» («äbi^y – äbi^ye» tügel), «abí – abíı» («abí^y – abí^yı» tügel).
Taríx mäsläge: süzlärne elekke Jañalif çordağıça yazası: [o/ö] awazları berençe icektä genä tügel, ikençe, öçençelärendä äytelsä dä, alarnı barı berençe icektä genä yazası, başqa urınnarda «e» yazası: «öçençe» («öçönçe» tügel), «öste» («östö» tügel), «tözelä» («tözölä» tügel)

Älifba taríxı

Başta Törki telendä yazu öçen berniçä älifba qullanılğaníı, alar arasında Törki xalıqlarnıñ üz “Orxon älifbası” da barí.

900. yıllarnıñ başında qullanuğa Ğäräpälifkä nigezlängän älifba kerä. Ozaq waqıtlar Ğäräp yazuı Tatarlar tarafınnan bernindi üzgärtüsez genä qullanılıp kilä. Farsílar, üz telläreneñ íxtíaclarınnan çığıp, Ğäräp älifbasına dürt xäref östilär (p, ç, j, g). Äkrenläp bu xäreklärne Urta Asía Törkiläre dä üzläşterä, soñraq alarnı Tatarlar da qabul itälär. Älifbalar taríxıbızda ul «İske ímla» yä isä «İske älif» iseme belän yörtelä. Läkin äle ul Tatar telenä, anıñ qanunnarına tulısınça cawap birä torğan älifba bulmí. Mäsälän, Tatar telendäge «g» İske ímla älifbasında Ğäräp teleneñ «k», Tatarnıñ «ç» Ğäräpneñ «c», wä «p» urınında «b», «ñ» Ğäräpneñ iske “nk” xärefläre arqılı belderelgän. Borınğı Tatar qulyazmalarında başqa xäreflär yärdämendä belderü oçraqları da bar.

19. yözneñ axırlarında Ğäräp yazuın Tatar teleneñ tulıraq yaraqlaştıru kiräklege turında xäräkät başlana. Anı berençelärdän bulıp Qayum Nasírí (1825-1902) kütärep çığa. Bu mäsäläne ul 1985. yılda Qazanda basılıp çıqqan «Änmüzäc» kitabında şaqtí kiñ yaqtırta. Mäğrifätçe ğälim Tatar telendä un suzıq awaz buluın kürsätä, alarnı belderü öçen Tatar älifbasında östämä xäreflär kiräklegen äytep, ul xäreflärne täqdim itä. Läkin törle säbäplär arqasında ul üzeneñ bu täqdimnären ğämäli xäl itä almí qala.

Tatar ímlasın kamilläşterügä zur öleş kertkän ğälimnär arasında Ähmäthadí Maqsudíğa (1864-1941) ayırım tuqtalıp ütärgä bula. Ähmäthadí Maqsudínıñ 1892. yılda berençe tapqır dönya kürgän «Möğällime äwwäl» isemle älifbası ayıruça zur uñış qazana. Kitapnıñ utızdan artıq basması bar, ğömümi bastıru 1,200,000 dänädän artıp kitä. Ä.Maqsudínıñ bu älifbası buyınça Tatarlar ğına tügel, Üzbäklär, Qazaqlar, Qırğızlar, Qırım Tatarları wä başqa Törki xalıqlar da uqu-yazu nigezlären üzläştergännär.

Ähmäthadí Maqsudí ímla mäs'älälären tere tälqinçe bula, üzeneñ «Yoldız» gäcite bitlärendä ímla mäs'älälären yaqtırtqan mäqälälärgä kiñ urın birä, “‘ímlada işetelgänçä yazu tieşle’ digän mäşhür qağídanı Tatar dönyasına kertep, armí-talmí taratırğa tırışa” (Ğ.Íbrahímnıñ bäyälämäse). Ähmäthadí Maqsudí Ğäräp yazuındağı öç suzıq awaz xäreflärenä tağın ikene (qısqa waw häm hai räsmiä) östi häm däreslekläre, kitapları aşa şunı ğämälgä kertep cibärä.

20. yözneñ berençe yıllarında Ğäräp yazuı nigezendäge başqa Tatarça älifbalar dä mäydanğa kilä. Uqu öçen däresleklär, süzleklär basılıp çığa. Ğäräp yazulı bu Tatarça älifbalarnıñ, däresleklärneñ barısın da mökämmäl dip äytep bulmí, älbättä, läkin alar arasında uñışlı ğına tözelgännäre dä bar. Şundílardan X.Zäbirineñ «Räsemle älifba» (Qazan, 1910), Ğ.Nuğaybäkneñ «Başlanğıç» wä «Xösne xat» (1911, 1912), Ğ.Äxmärneñ «Xösne xat» (Qazan, 1911), Ğ.Alparnıñ «Xäref wä ímlamız» (Qazan, 1912) häm «Tatar älifbası» (Qazan, 1913), N.Dumawínıñ balalarnı “ber ayda uqırğa, yazarğa öyrätä torğan” «Möğällim» (Qazan, 1913), X.Ğälineñ «Döres yazu» (Qazan, 1913), Ğ.Íbrahímnıñ «Tatar sarıfı» häm «Tatar ímlası» (Qazan, 1911, 1914) isemle kitapların kürsätergä bulır ide.

Bu yıllarda Ğäräp yazuın tözäkländerü, Tatar telenä yaqınaytu yünäläşendä başqa omtılışlar da bula, xätta ayırım proéktlar da täqdim itelä, alar da ul çorda ğämälgä aşa almí qalalar.

Soñğı taríx

Latín xäreflär 13.—14. yözdän uq siräk qullanuda yöri başlí. Yazu-älifbanı üzgärtü xäräkäte 19. yözneñ axırında başlana. 1926. yılnıñ Febrälendä Baquda Törki xalıqlarnıñ Berençe Qorıltayı açıla. Şul uq 1926. yılnıñ Äprilendä Qazanda “Yaña Tatar älifbası” cämğiäte oyışa.

1927. yılnıñ 3. Yülendä Tatarstan xökümäteneñ maxsus qararı belän Jaŋalif - Tatar teleneñ räsmi älifba itep raslana, anı ğämälgä kertü turında ber-ber artlı qararlar qabul itelä. “Jaŋalif” 1940. yılnıñ Ğínwarına qädär qullanılıp kilä. Jaŋalif 25 tartıqtan wä 9 suzıqtan tora ide.

1926. yıldan 1939. yılğa tikle arada, yäğni 12-13 yıl eçendä näşriätlärdän 7 meñ tiräse kitap töre çığa.

Monnan soñ Tatarlarnı mäcbüri Urısälifkä küçertälär dä, 60 yıl arada kitap bastıru eşe 10 meñ törenän artmí.

1999. yıldan birle Latínälifkä nigezendä tözelgän Yañalifkä qaytu bara wä qabul itelgän qanun buyınça bu küçü 2011. yılğa tikle tämamlanırğa tieş.

Monı da qara

Päräwezdä

@@ Юл номеры - 1: / Юл номеры - 1: @@
-'''Tatar tele''' (''Tatarça'') – [[Törki tellär]]neñ berse.
+'''Tatar tele''' (''Tatarça'') dip [[Törki tele]]neñ [[İdel-Ural]]da töp söylämen atílar.
-Tatarça haman da [[Tatarstan]]da ğına räsmi tel bulıp yöri. Tatarça (yäğni Tatarçağa bik oxşaş telendä) [[İdel-Ural]] belän [[Qawqaz]]da söyläşälär. [[Qazaqstan]]da da Tatarça söyläşüçelär citärlek. Qawqazda Tatar tele [[Qumıq]] tele bulıp atala.
 {{tel|isem=Tatar tele|üzisem=Tatarça
 |ğäilätöse=yellowgreen
@@ Юл номеры - 8: / Юл номеры - 6: @@
 |söyläşüçe=8 million|däräcä=95
 |ğäilä=[[Altay telläre]] (bäxäsle)
-:[[Törki tellär]]
+:[[Törki tele]]
 ::Tön-batış
 :::Ural
@@ Юл номеры - 17: / Юл номеры - 15: @@
 == Qullanılu ==
+Tatarça [[Tatarstan]]da ğına räsmi tel bulıp yöri. [[Törki tele]]neñ [[Qawqaz]]da qullanıla torğan söyläme dä Tatarçağa bik yaqın, ul anda [[Qumıqça]]/[[Alança]] atala.
-Tatar tele xalıqara qullanuda yöri torğan tel. Tatar telendä [[Tatarlar]] ğına tügel, [[İdel-Ural]]nıñ başqa [[xalıqlar]] da söyläşälär, alar arasında: [[Başqortlar]], [[Çuaşlar]], [[Udmurtlar]], [[Çirmeşlär]], [[Qazaqlar]] w.b. [[Urıslar]]da, [[Yähüdlär]]dä Tatarça söyläşäwçe dä bar, ämma bik az ğına.
+Tatar tele xalıqara qullanuda yöri torğan tel. Tatar telendä [[Tatarlar]] ğına tügel, [[İdel-Ural]]nıñ başqa [[xalıqlar]] da söyläşälär, alar arasında: [[Başqort]], [[Çuaş]], [[Udmurt]], [[Çirmeş]], [[Qazaq]], [[Äzeri]], [[Ärmän]], [[Yähüd]] w.b. xalıqlar keşeläre. [[Urıs]]lar arasında da Tatarça söyläşüçeläre bar, bik äz genä.
 == Töp cirle söylämnär ==
-Tatar teleneñ şaqtí küp söyläşü törläre bar: [[Qumıqça]], [[Qırımça]], [[Başqortça]], [[Seberçä]] w.b. Xäzerge fän buyınça [[Qumıqça]], [[Başqortça]] häm [[Qırımça]] söylämnär ayırım tellär bulıp sanalalar. [[Qazan]]dağı söyläşü ädäbi bulıp sanala.
+Tatar teleneñ şaqtí küp söyläşü törläre bar: [[Qumıqça]], [[Qırımça]], [[Başqortça]], [[Seberçä]] wä başqalar. Bügönge fäni büleneş buyınça [[Qumıqça]], [[Başqortça]] wä [[Qırımça]] söylämnäre ayırım tellär dip tä sanılar. [[Qazan]]dağı söyläşü ädäbi bulıp sanala.
 == Älifba ==
-[[Tatar älifbası|Yañalif]] 25 tartıqtan wä 10 suzıqtan tora.
+Bügönge “Yañalif” dip yörtelä torğan [[Tatar älifbası]] 25 tartıqtan wä 10 suzıqtan tora.
 Yaña yazu, kiläse biş mäsläklärgä nigezlänä:
 # '''Yañğıraw mäsläge''': yazılışnı äyteleşkä häm awazdaşlawğa buysındıru.
-# '''Qiäfät mäsläge'': alınma süzlärne çığanaq teldä sıman oxşaşraq yazarğa: ''Hamburg'' («''Gamburg''» tügel), ''harmoní'' («''garmoniä''» tügel), ''harmun'' («''garmun''» tügel).
+# '''Qiäfät mäsläge''': alınma süzlärne çığanaq teldä sıman oxşaşraq yazarğa: ''Hamburg'' («''Gamburg''» tügel), ''harmoní'' («''garmoniä''» tügel), ''harmun'' («''garmun''» tügel).
 # '''Sarıf mäsläge''': morfémnarnı üzgäreşsez yazarğa: «''isän – isänme''» («''isämme''» tügel), «''yaz — yazsa''» («''yassa''» tügel).
 # '''Ékonomí mäsläge''': yarımäyteleşle awazlarnı yazuda kürsätmäskä: [u/ü] awazlardan soñ – [w], häm [í/i] awazlardan soñ kilgän [y] awazın: «''kilü – kilüe''» («''kilü<sup>w</sup> – kilü<sup>w</sup>e''» tügel), «''äbi – äbie''» («''äbi<sup>y</sup> – äbi<sup>y</sup>e''» tügel), «''abí – abíı''» («''abí<sup>y</sup> – abí<sup>y</sup>ı''» tügel).
@@ Юл номеры - 43: / Юл номеры - 42: @@
 [[19. yöz]]neñ axırlarında Ğäräp yazuın Tatar teleneñ tulıraq yaraqlaştıru kiräklege turında xäräkät başlana. Anı berençelärdän bulıp [[Qayum Nasírí]] ([[1825]]-[[1902]]) kütärep çığa. Bu mäsäläne ul [[1985]]. yılda [[Qazan]]da basılıp çıqqan «''Änmüzäc''» kitabında şaqtí kiñ yaqtırta. Mäğrifätçe ğälim Tatar telendä un suzıq awaz buluın kürsätä, alarnı belderü öçen [[Tatar älifbası]]nda östämä xäreflär kiräklegen äytep, ul xäreflärne täqdim itä. Läkin törle säbäplär arqasında ul üzeneñ bu täqdimnären ğämäli xäl itä almí qala.
-Tatar ímlasın kamilläşterügä zur öleş kertkän ğälimnär arasında [[Ähmäthadí Maqsudí]]ğa ([[1864]]-[[1941]]) ayırım tuqtalıp ütärgä kiräk. Anıñ [[1892]]. yılda berençe tapqır dönya kürgän “''Möğällime äwwäl''” isemle älifbası ayıruça zur uñış qazana. Kitapnıñ utızdan artıq basması bar, ğömümi basqı sanı ber million ike yöz meñnän artıp kitä. Ä. Maqsudínıñ bu älifbası buyınça [[Tatar]]lar ğına tügel, başqa [[Törki xalıqlar]] da – [[Üzbäk]]lär, [[Qazaq]]lar, [[Qırğız]]lar, [[Qırım tatarları]] wä başqalar da uqu-yazu nigezlären üzläştergännär.
+Tatar ímlasın kamilläşterügä zur öleş kertkän ğälimnär arasında [[Ähmäthadí Maqsudí]]ğa ([[1864]]-[[1941]]) ayırım tuqtalıp ütärgä bula. Ähmäthadí Maqsudínıñ [[1892]]. yılda berençe tapqır dönya kürgän «''Möğällime äwwäl''» isemle älifbası ayıruça zur uñış qazana. Kitapnıñ utızdan artıq basması bar, ğömümi bastıru 1,200,000 dänädän artıp kitä. [[Ä.Maqsudí]]nıñ bu älifbası buyınça [[Tatar]]lar ğına tügel, [[Üzbäk]]lär, [[Qazaq]]lar, [[Qırğız]]lar, [[Qırım Tatarları]] wä başqa [[Törki xalıqlar]] da uqu-yazu nigezlären üzläştergännär.
-[[Ähmäthadí Maqsudí]] orfografí mäsälälären aktíf tälqinçe bula, üzeneñ [[«Yoldız» gäcite]] bitlärendä ímla mäs'älälären yaqtırtqan mäqälälärgä kiñ urın birä, “ímlada işetelgänçä yazu tieşle” digän mäşhür qağídanı Tatar dönyasına kertep, armí-talmí taratırğa tırışa” ([[Ğ.Íbrahím]]nıñ bäyälämäse). [[Ähmäthadí Maqsudí]] [[Ğäräp älifbası|Ğäräp yazuı]]ndağı öç suzıq awaz xäreflärenä tağın ikene (qısqa ''waw'' häm ''hai räsmiä'') östi häm däreslekläre, kitapları aşa şunı ğämälgä kertep cibärä.
+[[Ähmäthadí Maqsudí]] ímla mäs'älälären tere tälqinçe bula, üzeneñ [[«Yoldız» gäcite]] bitlärendä ímla mäs'älälären yaqtırtqan mäqälälärgä kiñ urın birä, “''‘ímlada işetelgänçä yazu tieşle’ digän mäşhür qağídanı Tatar dönyasına kertep, armí-talmí taratırğa tırışa''” ([[Ğ.Íbrahím]]nıñ bäyälämäse). [[Ähmäthadí Maqsudí]] [[Ğäräp yazuı]]ndağı öç suzıq awaz xäreflärenä tağın ikene (qısqa ''waw'' häm ''hai räsmiä'') östi häm däreslekläre, kitapları aşa şunı ğämälgä kertep cibärä.
 [[20. yöz]]neñ berençe yıllarında Ğäräp yazuı nigezendäge başqa Tatarça [[älifba]]lar dä mäydanğa kilä. Uqu öçen däresleklär, süzleklär basılıp çığa. Ğäräp yazulı bu Tatarça älifbalarnıñ, däresleklärneñ barısın da mökämmäl dip äytep bulmí, älbättä, läkin alar arasında uñışlı ğına tözelgännäre dä bar. Şundílardan [[X.Zäbiri]]neñ «''Räsemle älifba''» ([[Qazan]], [[1910]]), [[Ğ.Nuğaybäk]]neñ «''Başlanğıç''» wä «''Xösne xat''» ([[1911]], [[1912]]), [[Ğ.Äxmär]]neñ «''Xösne xat''» ([[Qazan]], [[1911]]), [[Ğ.Alpar]]nıñ «''Xäref wä ímlamız''» ([[Qazan]], [[1912]]) häm «''Tatar älifbası''» ([[Qazan]], [[1913]]), [[N.Dumawí]]nıñ balalarnı “ber ayda uqırğa, yazarğa öyrätä torğan”  «''Möğällim''» ([[Qazan]], [[1913]]), [[X.Ğäli]]neñ «''Döres yazu''» ([[Qazan]], [[1913]]), [[Ğ.Íbrahím]]nıñ «''Tatar sarıfı''» häm «''Tatar ímlası''» ([[Qazan]], [[1911]], [[1914]]) isemle kitapların kürsätergä bulır ide.
@@ Юл номеры - 52: / Юл номеры - 51: @@
 ==== Soñğı taríx ====
+Latín xäreflär [[13. yöz|13.]]—[[14. yöz]]dän uq siräk qullanuda yöri başlí. Yazu-älifbanı üzgärtü xäräkäte [[19. yöz]]neñ axırında başlana. [[1926]]. yılnıñ Febrälendä [[Baqu]]da [[Törki xalıqlarnıñ Berençe Qorıltayı]] açıla. Şul uq [[1926]]. yılnıñ Äprilendä [[Qazan]]da “Yaña Tatar älifbası” cämğiäte oyışa.
+[[1927]]. yılnıñ [[3. Yül]]endä Tatarstan xökümäteneñ maxsus qararı belän [[Jaŋalif]] - Tatar teleneñ räsmi älifba itep raslana, anı ğämälgä kertü turında ber-ber artlı qararlar qabul itelä. “[[Jaŋalif]]” [[1940]]. yılnıñ Ğínwarına qädär qullanılıp kilä. [[Jaŋalif]] 25 tartıqtan wä 9 suzıqtan tora ide.
-Latín xäreflär [[13. yöz|13.]]—[[14. yöz]]dän uq siräk qullanuda yöri başlí. Yazu-älifbanı üzgärtü xäräkäte [[19. yöz]]neñ axırında başlana. [[1926]]. yılnıñ Febrälendä [[Baqu]]da [[Törki xalıqlarnıñ Berençe Qorıltayı]] açıla. Şul uq [[1926]]. yılnıñ Äprilendä [[Qazan]]da “Yaña tatar älifbası” cämğiäte oyışa.
+[[1926]]. yıldan [[1939]]. yılğa tikle arada, yäğni 12-13 yıl eçendä [[Tatarstan näşriätläre|näşriät]]lärdän 7 meñ tiräse kitap töre çığa.
-[[1927]]. yılnıñ [[3. Yül]]endä Tatarstan xökümäteneñ maxsus qararı belän [[Jañalif]] - Tatar teleneñ räsmi älifba itep raslana, anı ğämälgä kertü turında ber-ber artlı qararlar qabul itelä. “[[Jañalif]]” [[1940]]. yılnıñ Ğínwarına qädär däwam itä. [[Jañalif]] 25 tartıqtan wä 9 suzıqtan tora ide.
+Monnan soñ [[Tatar]]larnı mäcbüri Urısälifkä küçertälär dä, 60 yıl arada kitap bastıru eşe 10 meñ törenän artmí.
-[[1926]]. yıldan [[1939]]. yılğa tikle arada, yäğni 12-13 yıl eçendä [[näşriät]]lärdän 7 meñ tiräse kitap töre çığa.
-Monnan soñ [[Tatar]]larnı mäcbüri Urısälifkä küçertälär dä, 60 yıl arada kitap basılu 10 meñ törenän artmí.
 [[1999]]. yıldan birle [[Latínälif]]kä nigezendä tözelgän [[Tatar älifbası|Yañalif]]kä qaytu bara wä qabul itelgän [http://tugan-tel.at.tt/belem/imla qanun] buyınça bu küçü [[2011]]. yılğa tikle tämamlanırğa tieş.
 == Monı da qara ==
-* [[«Fän häm Tel» jurnalı]]
-* [[Tatar xalqı]]
 * [[Tatar älifbası]]
-* [[Törki tellär]]
+* [[Törki tele]]
-* [[Tel beleme]]
 * [[Sanaqnı tatarlaştıru]]
+* [[Tatar xalqı]]
+* [[«Fän häm Tel» jurnalı]]
-== Tışqı läñkerlär ==
+== Päräwezdä ==
+* [http://tugan-tel.at.tt/ «İ tuğan tel» – Tatar telenä bağışlanğan säxifä]
-* [http://tugan-tel.at.tt/ Tatar telenä bağışlanğan «İ tuğan tel» säxifäse]
+* [http://dmoz.org/World/Tatar%c3%a7a/F%c3%a4nn%c3%a4r/%c3%8dct%c3%adma%c4%9f%c3%ad_F%c3%a4nn%c3%a4r/Tel_w%c3%a4_Tel_beleme/Tatar%c3%a7a/ DMoz.org: Tatar telenä bağışlanğan bitlär cíıntığı]
+[[Category:Tatar tele]]
-* [http://dmoz.org/World/Tatar%c3%a7a/F%c3%a4nn%c3%a4r/%c3%8dct%c3%adma%c4%9f%c3%ad_F%c3%a4nn%c3%a4r/Tel_w%c3%a4_Tel_beleme/Tatar%c3%a7a/ DMoz.org: Tatar telenä bağışlanğan läñkerlär]
 [[Category:Tellär]]
 [[Category:Törki tellär]]
 [[Category:İdel-Ural telläre]]
-[[Category:Tatar tele]]
 [[ast:Tártaru]]