İsmäğil Gasprinski

Ísmağíl bäy Ğaspıralı (yä ki Törek çığanaqlarındağıça İsmail bey Gaspıralı) 1851. (1267) yılnıñ 8. Martta Bahçesaray yağındağı Uçuköy awılında tua. Fatimä isemle änie mäşhür ğäilädän ide. Mustafa isemle atası da ber mäşhür ğäilädän bula, Qara diñgez yarındağı Gaspra awılında tua. Ísmağíl bäy üz näsel isemen ata awılınnan alğan (bu turında «Tercüman» jurnalınıñ 19. sanında äytelä).

1855. yılnı ata-ana belän bergä Aqyar şähärendä yäşäp çığıp, Bahçesarayğa kitä. Un yäştä ul Xäbibä isemle qıznı taba. Mäskäwdäge xärbi mäktäptän soñ Ísmağíl bäy Ístanbulğa kitä wä annarı Parisqa. Çitilllärdä torıp üz watanına Qırımğa qayta. 1874. yılda Yalta şähärendä Urıs tele uqıtuçısı bularaq eşli başlí. İke yıldan soñ Bahçesaraydağı «Zıncırlı» mädräsäsendä Urıs tele buyınça däreslärne birä başlí.

1883. (1300) yılnıñ 10. Äprilendä Tercüman jurnalı nıñ berençe sanı bastırıla.

1914. yılnıñ 12. Sentäberdä Ísmağíl bäy bu dönyanı qaldıra.

Xezmätlär

Waqıtlı basmalar

• Tercüman (Tärcemäçe). Bahçesaray, 1883-1918.
• Alem-i Nisvan (Xatın dönyası). Bahçesaray, 1906-1910.
• Alem-i Sibyan (Bala dönyası). Bahçesaray, 1906-1912?
• Al-Nahdah/The Renaissance. Qähirä, 1908
• Kha! Kha! Kha!. Bahçesaray, 1906-?

Kitaplar

• Russkoe Musulmanstvo. (Urıs Íslam). Simfereopol, 1881.
• Salname-i Türki. Bahçesaray, 1882.
• Mirat-ı Cedid (Yañarış Közgese). Bahçesaray, 1882.
• Hoca-ı Sibyan (Bala uqıtuçısı). Bahçesaray, 1884; 3.bas. 1892; 7. bas. 1898.
• Avrupa Medeniyetine Bir Nazar-ı Muvazene (Awrupı mädäniätenä ber nazar qaraş). Bahçesaray, 1885.
• Islamlara dair Nizamlar ve Imtiyazlar. Bahçesaray, 1885.
• Rusiye Cografyası (Räsäy Cäğräfiäse). Bahçesaray, 1885.
• İki Bahadır. Bahçesaray, 1886.
• Kıraat-i Türki (Törkiçä uqu). Bahçesaray, 1886; 2. bas. 1894.
• Maişet Muharebesi [Struggle for Livelihood]. Bahçesaray, 1886.
• Halera Vebası ve Onun Deva ve Darusu [The Cholera Plague, Remedies and Treatment]. Bahçesaray, 1887.
• Bahtiyar Nazım [Happy Regulator]. Bahçesaray, 1889.
• Atlaslı Cihanname [A World Atlas]. Bahçesaray, 1889.
• Medeniyet-i Islamiye [Islamic Civilization]. Bahçesaray, 1889.
• Garaib-i Adat-i Akvam [Strange Habits of People]. Bahçesaray, 1890.
• Arslan Kız [Brave Girl]. Bahçesaray, 1894.
• Mektep ve Usul-i Cedid Nedir? [What are the School and the New Method?]. Bahçesaray, 1894.
• Risale-i Terkib [Monograph on Compounds?]. Bahçesaray, 1894.
• Russko-vostochnoe Soglashenie (Urıs-Şäreq ara mönäsäbät). Bahçesaray, 1896.
• Hesab. Muhtasar Ilm-i Hesab ve Mesa'il-i Hesabiye (Xísap. Xísap ğilem wä xísap mäs'älälär buyınça qısqa kıtap). Bahçesaray, 1897.
• Her Gün Gerek Zakonlar. Bahçesaray, 1897.
• Rehber-i İslamiye (Íslam qullanması). Bahçesaray, 1898.
• Şara'it al-Islam [The Stipulations in Islam]. Bahçesaray, 1897.
• Rehber-i Mu'allimin, yani Mu'allimlere Yoldaş [A Guide or Companion for Teachers]. Bahçesaray, 1898.
• Türkistan Uleması. Bahçesaray, 1900
• Mevlud-i Cenâb-ı Hazret-i Ali ['Mevlud' of St. Ali]. Bahçesaray, 1900.
• Beden-i Insan (Keşe täne). Bahçesaray, 1901.
• Iran. Resimli Mecmua [Iran. An Illustrated Magazine]. Bahçesaray, 1901.
• Mebadi-yi Temeddün-i Islamiyan-i Rus [First Steps toward Civilizing the Russian Muslims].
• Meşhur Payitahtlar [Famous Capitals]. Bahçesaray, 1901.
• Usul-i Edeb. Şark ve Garb Kaideleri [Principles of Manners. The Rules of East and West]. Bahçesaray, 1901.
• Zoraki Tabib [Involuntary Physician]. Bahçesaray, 1901.
• Malumat-i Nafia (Faydalı mäğlümät). Bahçesaray, 1901.
• Tashih-i Akaidden [Corrections on 'Akait']. Bahçesaray, 1901.
• Temsilat-i Krilof [The Krilof Plays]. Bahçesaray, 1901.
• Asya'da Komşularımız (Asíadağı Kürşelärebez). Bahçesaray, 1903.
• Dâru-l Rahat Müslümanları [Muslims of Peaceful Abode]. Bahçesaray, 1906.
• Müslüman Kongresi. Bahçesaray, 1909.

Mäqälälär

• "Türk yurducularına" [To Turkic compatriots]. Türk Yurdu 1: 190-95, 1328 [1912]
• "Hind yolundan" [From the road to India]. Türk Yurdu 1: 307-10, 1328 [1912].
• "Hind'den dönerken" [Upon return from India]. Türk Yurdu 1: 369-71, 1328 [1912]
• "Muhaceret muntazama" [Orderly emigration]. Türk Yurdu 1: 706-13, 1328 [1913]

Monnan tış Ğaspıralı bäy mäqälälärne üzeneñ Tercüman jurnalında da küpläp bastırğan.

Päräwezdä

• Ísmağíl bäygä bağışlanğan İnglizçä mäqälälär
• Ísmağíl bäyneñ sürätläre
• İsmail Bey Gaspıralı: Törekçä
• Ğaspıralı eşläre