Юпитер иярченнәре

Юпитерның Галилей иярченнәре. Юпитердан ераклашу тәртибендә сулдан уңга: Ио, Аурупа, Ганимед, Каллисто

Юпитер һәм аның иң зур дүрт иярчене телескоп аша (25 см)

Юпитер иярченнәре — Юпитер планетасының табигый иярченнәре. Бүгенгесе көнгә галимнәргә планетаның 63 иярчене мәгълүм; Кояш системасы планеталары арасында бу иң зур күрсәткеч. Моннан тыш, Юпитерның боҗралар системасы да бар.

Басылып чыккан хезмәтләрдә иярченнәрне шулай ук Юпитер айлары дип тә атыйлар.

1610 елда Галилео Галилей, Юпитерны телескоп аша күзәткән вакытта, иң зур дүрт иярченне — Ио, Аурупа, Ганимед һәм Каллистоны ача. Аларны хәзер «Галилей иярченнәре» дип атыйлар. Алар якты һәм планетадан шактый ерак орбиталар буенча әйләнәләр, шуңа күрә аларны кыр бинокле аша да күрергә була. Ачышта беренчелекне шулай ук соңрак иярченнәргә грек мифларындагы исемнәрене бирүче алман астрономы Симон Мариус та дәгъвалаган.

Юпитер системасын җир өстеннән күзәтүләр сәбәпле, 1970 еллар ахырында 13 иярчен мәгълүм була. 1979 елда «Вояҗер-1» галәми аппараты, Юпитер тирәсендә очып үтү вакытында, тагын өч иярченне таба.

1999 елдан башлап, яңа буын җир өсте телескоплары аша Юпитерның тагын 47 иярчене ачыла, аларның күпчелеге 2–4 км диаметрлы.

Номер	Исем		Сурәт	Зурлык (км)	Масса (кг)	Зур ярымкүчәр (км)(3)	Йолдыз елы (көн)(3)(4)	Авышлык (°)(5)	Эксцентриситет	Ачу елы	Төркем
1	XVI	Метида		60×40×34	~3,6×1016	127 690(1)	+7h 4m 29s(2)	0,06°	0,00002	1980	Амальтея
2	XV	Адрастея		20×16×14	~2×1015	128 690(1)	+7h 9m 30s(2)	0,03°	0,0015	1979
3	V	Амальтея		250×146×128	2,08×1018	181 366(1)	+11h 57m 22,67s(2)	0,374°	0,0032	1892
4	XIV	Фива		116×98×84	~4,3E×1017	221 889(1)	+16h 11m 17s(2)	1,076°	0,0175	1980
5	I	Ио		3660,0×3637,4×3630,6	8,9×1022	421 700(1)	+1,769137786(2)	0,050°	0,0041	1610	Галилей иярченнәре
6	II	Аурупа		3121,6	4,8×1022	671 034(1)	+3,551181041(2)	0,471°	0,0094	1610
7	III	Ганимед		5262,4	1,5E×1023	1 070 412(1)	+7,15455296(2)	0,204°	0,0011	1610
8	IV	Каллисто		4820,6	1,1×1023	1 882 709(1)	+16,6890184(2)	0,205°	0,0074	1610
9	XVIII	Фемисто		8	6,9×1014	7 393 216	+129,87	45,762°	0,2115	1975/2000	Фемисто
10	XIII	Леда		10	1,1×1016	11 187 781	+241,75	27,562°	0,1673	1974	Гималия
11	VI	Гималия		170	6,7×1018	11 451 971	+250,37	30,486°	0,1513	1904
12	X	Лиситея		36	6,3×1016	11 740 560	+259,89	27,006°	0,1322	1938
13	VII	Элара		86	8,7×1017	11 778 034	+261,14	29,691°	0,1948	1905
14		S/2000 J 11		4	9,0×1013	12 570 424	+287,93	27,584°	0,2058	2001
15	XLVI	Карпо		3	4,5×1013	17 144 873	+458,62	56,001°	0,2735	2003	Карпо
16		S/2003 J 12		1	1,5×1012	17 739 539	−482,69	142,680°	0,4449	2003	?
17	XXXIV	Эвпорие		2	1,5×1013	19 088 434	−538,78	144,694°	0,0960	2002	Ананке
18		S/2003 J 3		2	1,5×1013	19 621 780	−561,52	146,363°	0,2507	2003
19		S/2003 J 18		2	1,5×1013	19 812 577	−569,73	147,401°	0,1569	2003
20	XLII	Тельксиное		2	1,5×1013	20 453 753	−597,61	151,292°	0,2684	2004
21	XXXIII	Эванте		3	4,5×1013	20 464 854	−598,09	143,409°	0,2000	2002
22	XLV	Гелике		4	9,0×1013	20 540 266	−601,40	154,586°	0,1374	2003
23	XXXV	Ортозие		2	1,5×1013	20 567 971	−602,62	142,366°	0,2433	2002
24	XXIV	Иокасте		5	1,9×1014	20 722 566	−609,43	147,248°	0,2874	2001
25		S/2003 J 16		2	1,5×1013	20 743 779	−610,36	150,769°	0,3184	2003
26	XXVII	Праксидике		7	4,3×1014	20 823 948	−613,90	144,205°	0,1840	2001
27	XXII	Гарпалике		4	1,2×1014	21 063 814	−624,54	147,223°	0,2440	2001
28	XL	Мнеме		2	1,5×1013	21 129 786	−627,48	149,732°	0,3169	2003
29	XXX	Гермиппе		4	9,0×1013	21 182 086	−629,81	151,242°	0,2290	2002	Ананке?
30	XXIX	Тионе		4	9,0×1013	21 405 570	−639,80	147,276°	0,2525	2002	Ананке
31	XII	Ананке		28	3,0×1016	21 454 952	−642,02	151,564°	0,3445	1951
32		S/2003 J 17		2	1,5×1013	22 134 306	−672,75	162,490°	0,2379	2003	Карме
33	XXXI	Этне		3	4,5×1013	22 285 161	−679,64	165,562°	0,3927	2002
34	XXXVII	Кале		2	1,5×1013	22 409 207	−685,32	165,378°	0,2011	2002
35	XX	Тайгете		5	1,6×1014	22 438 648	−686,67	164,890°	0,3678	2001
36		S/2003 J 19		2	1,5×1013	22 709 061	−699,12	164,727°	0,1961	2003
37	XXI	Халдене		4	7,5×1013	22 713 444	−699,33	167,070°	0,2916	2001
38		S/2003 J 15		2	1,5×1013	22 720 999	−699,68	141,812°	0,0932	2003	Ананке?
39		S/2003 J 10		2	1,5×1013	22 730 813	−700,13	163,813°	0,3438	2003	Карме?
40		S/2003 J 23		2	1,5×1013	22 739 654	−700,54	148,849°	0,3930	2004	Пасифе
41	XXV	Эриноме		3	4,5×1013	22 986 266	−711,96	163,737°	0,2552	2001	Карме
42	XLI	Аойде		4	9,0×1013	23 044 175	−714,66	160,482°	0,6011	2003	Пасифе
43	XLIV	Каллихоре		2	1,5×1013	23 111 823	−717,81	164,605°	0,2041	2003	Карме?
44	XXIII	Калике		5	1,9×1014	23 180 773	−721,02	165,505°	0,2139	2001	Карме
45	XI	Карме		46	1,3×1017	23 197 992	−721,82	165,047°	0,2342	1938
46	XVII	Каллирое		9	8,7×1014	23 214 986	−722,62	139,849°	0,2582	2000	Пасифе
47	XXXII	Эвридоме		3	4,5×1013	23 230 858	−723,36	149,324°	0,3769	2002	Пасифе?
48	XXXVIII	Пазите		2	1,5×1013	23 307 318	−726,93	165,759°	0,3288	2002	Карме
49	XLVIII	Киллене		2	1,5×1013	23 396 269	−731,10	140,148°	0,4115	2003	Пасифе
50	XLVII	Эвкеладе		4	9,0×1013	23 483 694	−735,20	163,996°	0,2828	2003	Карме
51		S/2003 J 4		2	1,5×1013	23 570 790	−739,29	147,175°	0,3003	2003	Пасифе
52	VIII	Пасифе		60	3,0×1017	23 609 042	−741,09	141,803°	0,3743	1908
53	XXXIX	Гегемоне		3	4,5×1013	23 702 511	−745,50	152,506°	0,4077	2003
54	XLIII	Архе		3	4,5×1013	23 717 051	−746,19	164,587°	0,1492	2002	Карме
55	XXVI	Исоное		4	7,5×1013	23 800 647	−750,13	165,127°	0,1775	2001
56		S/2003 J 9		1	1,5×1012	23 857 808	−752,84	164,980°	0,2761	2003
57		S/2003 J 5		4	9,0×1013	23 973 926	−758,34	165,549°	0,3070	2003
58	IX	Синопе		38	7,5×1016	24 057 865	−762,33	153,778°	0,2750	1914	Пасифе
59	XXXVI	Спонде		2	1,5×1013	24 252 627	−771,60	154,372°	0,4431	2002
60	XXVIII	Автоное		4	9,0×1013	24 264 445	−772,17	151,058°	0,3690	2002
61	XLIX	Коре		2	1,5×1013	23 345 093	−776,02	137,371°	0,1951	2003
62	XIX	Мегаклите		5	2,1×1014	24 687 239	−792,44	150,398°	0,3077	2001
63		S/2003 J 2		2	1,5×1013	30 290 846	−1077,02	153,521°	0,1882	2003	?