Адыгея: юрамалар арасында аерма

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Адыгея latin yazuında])
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
MerlIwBot (бәхәс | кертем)
к робот өстәде: hi:आदिगेया
Addbot (бәхәс | кертем)
к Bot: Migrating 83 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q3734 (translate me)
Юл номеры - 199: Юл номеры - 199:
[[Төркем:Адыгея]]
[[Төркем:Адыгея]]
[[Төркем:Русия субъектлары]]
[[Төркем:Русия субъектлары]]

[[ace:Republik Adygea]]
[[af:Adigea]]
[[an:Adiguesia]]
[[ar:أديغيا]]
[[az:Adıgey]]
[[be:Адыгея]]
[[be-x-old:Адыгея]]
[[bg:Адигея]]
[[bs:Adigeja]]
[[bxr:Адыг Республика]]
[[ca:Adiguèsia]]
[[cs:Adygejsko]]
[[cv:Адыгей]]
[[cy:Adygea]]
[[da:Adygejien]]
[[de:Adygeja]]
[[el:Δημοκρατία της Αντιγκέα]]
[[en:Adygea]]
[[eo:Adigeio]]
[[es:Adigueya]]
[[et:Adõgee]]
[[eu:Adigea]]
[[fa:آدیغیه]]
[[fi:Adygeia]]
[[fr:Adyguée]]
[[ga:Adygea]]
[[gag:Adige Respublikası]]
[[got:𐌰𐌳𐌹𐌲𐌴𐌾𐌰]]
[[he:אדיגיה]]
[[hi:आदिगेया]]
[[hr:Adigejska]]
[[hu:Adigeföld]]
[[hy:Ադիգեա]]
[[id:Adygea]]
[[is:Adigea]]
[[it:Adighezia]]
[[ja:アディゲ共和国]]
[[ka:ადიღე]]
[[kbd:Адыгэ Республикэ]]
[[kk:Адыгея]]
[[ko:아디게야 공화국]]
[[kv:Адыгея]]
[[la:Adygeia]]
[[lb:Adygien]]
[[lt:Adygėja]]
[[lv:Adigeja]]
[[mk:Адигеја]]
[[mn:Адыгей]]
[[mr:अदिगेया]]
[[ms:Adygea]]
[[myv:Адыгея Республикась]]
[[nds:Adygien]]
[[nl:Adygea]]
[[nn:Adygeja]]
[[no:Adygia]]
[[os:Адыгей]]
[[pam:Adygea]]
[[pl:Adygeja]]
[[pnb:ادیجیا]]
[[pt:Adiguésia]]
[[ro:Adîgheia]]
[[ru:Адыгея]]
[[sah:Адыгея]]
[[sco:Adygea]]
[[se:Adygeia]]
[[sh:Adigeja]]
[[sk:Adygejsko]]
[[sl:Adigeja]]
[[sq:Adigjeja]]
[[sr:Адигеја]]
[[su:Adygea]]
[[sv:Adygeiska republiken]]
[[ta:அடிகேயா]]
[[tl:Adygea]]
[[tr:Adıge Cumhuriyeti]]
[[udm:Адыгея]]
[[ug:ئادىگېيە]]
[[uk:Адигея]]
[[vep:Adigejan Tazovaldkund]]
[[vi:Adygea]]
[[war:Republika han Adygea]]
[[xal:Адъгудин таңһч]]
[[zh:阿迪格共和国]]

8 мар 2013, 17:52 юрамасы

Адыгея Республикасы
адыг. Адыгэ Республик
рус. Республика Адыгея
Адыгея
Байрак Илтамга
Адыгея байрагы Адыгея гербы
Ил көе: Адыгея Республикасы Дәүләт гимны
Адыгея урнашуы
Дәүләт төзелеше республика
Рәсми тел рус, адыг
Башкала Майкоп
Эре шәһәрләр Адыгейск
Президент Аслан Тхакушинов
Премьер-министр Мурат Кумпилов
Дәүләт Хасэ-Советы башлыгы Мухамед Ашев
Мәйдан
– Барлыгы
– % Су

7 792 км²
6,9%
Халык саны
– Барлыгы (2011)
– Тыгызлык

440 327 кеше
56,5 кеше/км²
Акча рубль
Вакыт UTC UTC+4
Пәрәвез домены юк
Телефон коды +7


Адыге́я Республикасы́ (Адыгея, адыг. Адыгэ Республик, рус. Республика Адыгея) — Русия Федерациясе эчендәге республика [1], Русия Федерациясенең субъекты, Көньяк федератив округына керә.

1922 елда Адыгея автономияле өлкәсе кебек нигезләнгән.

Башкаласы — Майкоп шәһәре.

Географиясе

Адыгеяның физик харитасы

Республиканың төньяк өлеше тигезле, көньякта — Зур кавказ таулары торалар. Адыгея территориясын 40 % чамасы урманнар алалар. Республиканың климат җылы дип карала, урта температура −2 °С гыйнварда, ә июльдә +28 °С белән санлана. Адыгеяның иң зур елгалары: Кубань, Лаба, Белая.

Тарих

Адыгея территориясе электән урнашкан иде. Майкоп районында Абадзех палеолитик туктау урнашкан, күп археологик бронза һәм тимер гасырларның һәйкәлләре бар. Адыглар төрле вакытларда ирек халык булып яшәгәннәр, әмма Кавказ сугышы нәтиҗәсендә, 1859—1864 елларда адыгларның күбесе Госман империясенә киткәннәр, калганнарны Кубаньнең сул якка күчкәннәр.

1922 елның 27 июлендә Чиркәс (Адыгей) автоном өлкә кебек, Краснодарда үзәк белән барлыкка килде, аннары соң Адыгей автоном өлкә белән булды. 1936 елның 10 апрелендә үзәк Майкопка күчерелде. 1990 елның 5 октябрендә Адыгей АССРы игълан ителде, ә 1992 елның 24 мартынан Адыгея Республикасы ясалган иде.

2007 елдан бирле республиканың президенты — Аслан Тхакушинов.

Халык

Халык — 440 327 кеше (2011), шәһәрдә яшәүчеләре — 52,6 % (2006). Халыкның тыгызлыгы — 56,5 кеше/Км² (2011).

Халык 1979 елдагы сан
мең (*)
2002 елдагы сан
мең (*)
2010 елдагы сан
мең[2]
Руслар 285,6 (70,6 %) 288,3 (64,5 %) 270,7 (63,6 %)
Адыгэлар 86,4 (21,4 %) 108,1 (24,2 %) 107 (25,2 %)
Әрмәннар 6,4 (1,6 %) 15,3 (3,4 %) 15,6 (3,7 %)
Украиннар 12,1 (3,0 %) 9,1 (2,0 %) 5,9 (1,4 %)
Курдлар 3,6 4,5 (1,1 %)
Черкеслар 2,7 (0,6 %)
Татарлар 2,4 2,9 2,6 (0,6 %)
Цыганнар 1,1 1,8 2,4 (0,5 %)
Белоруслар 2,2 1,9
Греклар 1,0 1,7
Әзериләр 1,4
Алманнар 1,4 1,2
Чеченнар 1,1

Татарлар Адыгеядә Киров авылында (Шовгенов районы), Политотдел, Отрадный авылларында (Кошехабль районы), Афипсип авылында (Тахтамукай районы), Майкоп шәһәрендә торалар.

Административ-территориаль бүленеш

Республикада 2 шәһәр округы — Майкоп һәм Адыгейск, 7 муниципаль район, 5 шәһәр поселениесе — шәһәрсыман поселогы, 43 авыл поселениесе, 225 авыл торак пункты (2006).

Шәһәр округлары:

  • Адыгейск шәһәре
  • Майкоп шәһәре

Муниципаль районнар:

  • Гиагинская районы
  • Кошехабль районы
  • Красногвардейское районы
  • Майкоп районы
  • Тахтамукай районы
  • Теучеж районы
  • Шовгенов районы

Торак пунктлар

Торак пункты 2010 елдагы испәбе буенча халык саны
мең[3]
Майкоп 166,5
Яблоновский 26,8
Энем 18,0
Гиагинская 15,0 (2008)
Адыгейск 14,7
Ханская 11,1 (2008)
Тульский 10,7
Красногвардейское 9,0 (2008)
Кошехабль 7,7 (2008)
Каменномостский 7,2
Дондуковская 6,5 (2008)
Тлюстенхабль 5,5
Тахтамукай 5,2

Дин

Майкоп җәмигъ мәчете

Адыгеяда яшәүчеләр төрле дин вәкилләре булып торалар. Адыгларның күпчелеге мөселман. Анда яшәгән татарлар да нигездә мөселманнар.

Адыгеяда яшәүче руслар, украиннар һәм беларуслар христиан диненә ышаналар.

Халыкның берничә өлеше атеист, яки бер дин тарафдары да түгел.

Хәзерге вакытта Адыгеядә чиркәү тергезелә, ләкин мөселман гыйбәдәт урыннары бик аз. 2000 елның 2 ноябрендә Майкоп җәмигъ мәчете ачылды, бөтен республиканың мөселманнарына бу вакыйга бик зур бәйрәм белән булды.

Искәрмәләр

  1. Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2
  2. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
  3. Росстат. Информационные материалы о предварительных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года. Численность населения районов и городских населённых пунктов субъектов Российской Федерации

Чыганаклар

Сылтамалар