Өкеләр: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

Кертелгән

13 ноя 2013, 12:11 юрамасы

Мәчебашлы ябалаклар яки байгышлар (Bubo) - ябалаклар гаиләлегеннән кошлар ыругы. 12 төре билгеле, Евразия, Америка һәм Төньяк Африкада таралганнар. Русиядә бер төре - гади мәчебашлы ябалак (B. bubo) очрый. Татарстан территориясендә сирәк очрый, утрак төр.

Биек кәүсәле урманнарда, урман үскән чокырларда яши. 80 см га кадәр озынлыкта, ана байгыш 3 кг, ата байгыш 2,5 кг чамасы авырлыкта, канат җәеме 180 см га җитә. Каурыйлары йомшак, кара тимгелләр һәм тар аркылы сызыклары булган җирәнрәк көрән төстә. Башында тырпаеп торган зур кара каурыйлары - «колаклары» бар. Йомры башлы, йөзе яхшы күренә. Зур күзләре алга карый. Аяклары көчле, тулысынча диярлек каурый белән капланган, бармаклары аска бөгелгән очлы тырнаклы. Томшыгы кыска, ыргаксыман кәкре. Башы 270 градуска борыла. Очуы салмак һәм тавышсыз. Март ахыры - апрельдә парлашу чорында үзенчәлекле тавышлары ишетелә. Җир өстендә аулак чокырда оялый. 2-3 ак йомырка сала. Төп азыгы - тычкансыман кимерүчеләр (йомран, әрлән, су тычканнары), бака, балыклар. Озак вакыт аучылык хуҗалыгына зыян китерә дип исәпләнә, кырып бетерелергә тиеш була, шуның нәтиҗәсендә бик сирәгәя. Мәчебашлы ябалакның 70 елга кадәр яшәү очраклары мәгълүм.

ТРның Кызыл китабына кертелгән.

Төрләр

Байгыш (Bubo bubo)
Виргиния байгышы (Bubo virginianus)
Магеллан байгышы (Bubo magellanicus)
Бенгалия байгышы (Bubo bengalensis)
Чүл байгышы (Bubo ascalaphus)
Кап байгышы (Bubo capensis)
Африка байгышы (Bubo africanus)
Соры байгышы (Bubo cinerascens)
Гвинея байгышы (Bubo poensis)
Узамбара байгышы (Bubo vosseleri)
Непал байгышы (Bubo nipalensis)
Малайя байгышы (Bubo sumatranus)
Буйлы байгышы (Bubo shelleyi)
Аксыл байгышы (Bubo lacteus)
Каралҗым байгышы (Bubo coromandus)
Көнбатыш Африка байгышы (Bubo leucostictus)
Филиппин байгышы (Bubo philippensis)
Ак ябалак (Bubo scandiacus, Nyctea scandiaca)
Балык байгышы (Bubo blakistoni, Ketupa blakistoni)

Галерея

Чыганаклар

ТР Фәннәр академиясенең Татар энциклопедиясе институты
[http://tatarile.org/maglumat/%D0%B1%D2%AF%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%87%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80-%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F/%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80 Татар энциклопедиясе.

@@ Юл номеры - 1: / Юл номеры - 1: @@
-[[Файл:Bubo virginianusDO1908P01CA.JPG|250px|thumb|right|Виргиния өкесе]]
+[[Файл:Bubo virginianusDO1908P01CA.JPG|200px|thumb|right|]]
-'''Өкеләр''' ({{lang-lat|Bubo}}) — [[ябалаклар]] гаиләлегеннән кошлар ыругы, 19 төрене эченә ала. [[Ауразия]], [[Америка]] һәм Төньяк [[Африка]]да таралганнар. [[Русия]]дә бер төре — өке (B. bubo) очрый. [[Татарстан]] территориясендә сирәк очрый, утрак төр.
+'''Мәчебашлы ябалаклар''' яки '''байгышлар''' (Bubo) - [[ябалаклар]] гаиләлегеннән кошлар ыругы. 12 төре билгеле, [[Евразия]], [[Америка]] һәм [[Төньяк Африка]]да таралганнар. [[Русия]]дә бер төре - гади мәчебашлы ябалак (B. bubo) очрый. [[Татарстан]] территориясендә сирәк очрый, утрак төр.
-Биек кәүсәле урманнарда, урман үскән чокырларда яши. 80 см га кадәр озынлыкта, ана байгыш 3 кг, ата байгыш 2,5 кг чамасы авырлыкта, канат җәеме 180 см га җитә. Каурыйлары йомшак, кара тимгелләр һәм тар аркылы сызыклары булган җирәнрәк көрән төстә. Башында тырпаеп торган зур кара каурыйлары — «колаклары» бар. Йомры башлы, йөзе яхшы күренә. Зур күзләре алга карый. Аяклары көчле, тулысынча диярлек каурый белән капланган, бармаклары аска бөгелгән очлы тырнаклы. Томшыгы кыска, ыргаксыман кәкре. Башы 270 градуска борыла. Очуы салмак һәм тавышсыз. Март ахыры - апрельдә парлашу чорында үзенчәлекле тавышлары ишетелә. Җир өстендә аулак чокырда оялый. 2–3 ак йомырка сала. Төп азыгы — тычкансыман кимерүчеләр ([[йомран]], [[әрлән]], су тычканнары), [[бакалар|бака]], балыклар. Озак вакыт аучылык хуҗалыгына зыян китерә дип исәпләнә, кырып бетерелергә тиеш була, шуның нәтиҗәсендә бик сирәгәя. Мәчебашлы ябалакның 70 елга кадәр яшәү очраклары мәгълүм.
+Биек кәүсәле урманнарда, урман үскән чокырларда яши. 80 см га кадәр озынлыкта, ана байгыш 3 кг, ата байгыш 2,5 кг чамасы авырлыкта, канат җәеме 180 см га җитә. Каурыйлары йомшак, кара тимгелләр һәм тар аркылы сызыклары булган җирәнрәк көрән төстә. Башында тырпаеп торган зур кара каурыйлары - «колаклары» бар. Йомры башлы, йөзе яхшы күренә. Зур күзләре алга карый. Аяклары көчле, тулысынча диярлек каурый белән капланган, бармаклары аска бөгелгән очлы тырнаклы. Томшыгы кыска, ыргаксыман кәкре. Башы 270 градуска борыла. Очуы салмак һәм тавышсыз. Март ахыры - апрельдә парлашу чорында үзенчәлекле тавышлары ишетелә. Җир өстендә аулак чокырда оялый. 2-3 ак йомырка сала. Төп азыгы - тычкансыман кимерүчеләр ([[йомран]], [[әрлән]], су тычканнары), [[бакалар|бака]], балыклар. Озак вакыт аучылык хуҗалыгына зыян китерә дип исәпләнә, кырып бетерелергә тиеш була, шуның нәтиҗәсендә бик сирәгәя. Мәчебашлы ябалакның 70 елга кадәр яшәү очраклары мәгълүм.
 ТРның Кызыл китабына кертелгән.
 == Төрләр ==
-* [[Өке]] (''Bubo bubo'')
+* [[Байгыш]] (''Bubo bubo'')
-* [[Виргиния өкесе]] (''Bubo virginianus'')
+* [[Виргиния байгышы]] (''Bubo virginianus'')
-* [[Магеллан өкесе]] (''Bubo magellanicus'')
+* [[Магеллан байгышы]] (''Bubo magellanicus'')
-* [[Бенгалия өкесе]] (''Bubo bengalensis'')
+* [[Бенгалия байгышы]] (''Bubo bengalensis'')
-* [[Чүл өкесе]] (''Bubo ascalaphus'')
+* [[Чүл байгышы]] (''Bubo ascalaphus'')
-* [[Кап өкесе]] (''Bubo capensis'')
+* [[Кап байгышы]] (''Bubo capensis'')
-* [[Африка өкесе]] (''Bubo africanus'')
+* [[Африка байгышы]] (''Bubo africanus'')
-* [[Соры өкесе]] (''Bubo cinerascens'')
+* [[Соры байгышы]] (''Bubo cinerascens'')
-* [[Гвинея өкесе]] (''Bubo poensis'')
+* [[Гвинея байгышы]] (''Bubo poensis'')
-* [[Узамбара өкесе]] (''Bubo vosseleri'')
+* [[Узамбара байгышы]] (''Bubo vosseleri'')
-* [[Непал өкесе]] (''Bubo nipalensis'')
+* [[Непал байгышы]] (''Bubo nipalensis'')
-* [[Малайя өкесе]] (''Bubo sumatranus'')
+* [[Малайя байгышы]] (''Bubo sumatranus'')
-* [[Буйлы өкесе]] (''Bubo shelleyi'')
+* [[Буйлы байгышы]] (''Bubo shelleyi'')
-* [[Аксыл өкесе]] (''Bubo lacteus'')
+* [[Аксыл байгышы]] (''Bubo lacteus'')
-* [[Каралҗым өкесе]] (''Bubo coromandus'')
+* [[Каралҗым байгышы]] (''Bubo coromandus'')
-* [[Көнбатыш Африка өкесе]] (''Bubo leucostictus'')
+* [[Көнбатыш Африка байгышы]] (''Bubo leucostictus'')
-* [[Филиппин өкесе]] (''Bubo philippensis'')
+* [[Филиппин байгышы]] (''Bubo philippensis'')
 * [[Ак ябалак]] (''Bubo scandiacus'', ''Nyctea scandiaca'')
-* [[Балык өкесе]] (''Bubo blakistoni'', ''Ketupa blakistoni'')
+* [[Балык байгышы]] (''Bubo blakistoni'', ''Ketupa blakistoni'')
 == Галерея ==
 <gallery>
 File:Bubo bubo winter 1.jpg|[[Өке]]
-File:Bubo virginianusPCCA20031019-0367B.jpg|[[Виргиния өкесе]]
+File:Bubo virginianusPCCA20031019-0367B.jpg|[[Виргиния байгышы]]
-File:SpottedEagleOwl2546MG2.jpg|[[Африка өкесе]]
+File:SpottedEagleOwl2546MG2.jpg|[[Африка байгышы]]
-File:Bubo ascalaphus -Kakegawa Kacho-en, Kakegawa, Shizuoka, Japan-8a.jpg|[[Чүл өкесе]]
+File:Bubo ascalaphus -Kakegawa Kacho-en, Kakegawa, Shizuoka, Japan-8a.jpg|[[Чүл байгышы]]
-File:Bubo sumatranus -Kuala Lumpur Bird Park-8a-2cp.jpg|[[Малайя өкесе]]
+File:Bubo sumatranus -Kuala Lumpur Bird Park-8a-2cp.jpg|[[Малайя байгышы]]
 File:Bubo cinerascens.jpg|[[Соры өке]]
-File:Bubo capensis mackenderi.jpg|[[Кап өкесе]]
+File:Bubo capensis mackenderi.jpg|[[Кап байгышы]]
-File:Bubo philippensis.jpg|[[Филиппин өкесе]]
+File:Bubo philippensis.jpg|[[Филиппин байгышы]]
 File:Dusky eagle owl Bubo coromandus (2154437883).jpg|[[Каралҗым өке]]
-File:Bengalese Eagle Owl.jpg|[[Бенгалия өкесе]]
+File:Bengalese Eagle Owl.jpg|[[Бенгалия байгышы]]
 File:Snowy Owl Barrow Alaska.jpg|[[Ак ябалак]]
-File:Blakiston`s fish owl1.jpg|[[Балык өкесе]]
+File:Blakiston`s fish owl1.jpg|[[Балык байгышы]]
 </gallery>
+== Чыганаклар ==
+* ТР Фәннәр академиясенең Татар энциклопедиясе институты
+* [http://tatarile.org/maglumat/%D0%B1%D2%AF%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%87%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80-%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F/%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80 Татар энциклопедиясе.
 [[Төркем:Ябалаклар]]
-[[Төркем:Өкеләр| ]]
+[[Төркем:Байгышлар]]