Ветерок һәм Уголёк
| Ветерок һәм Уголёк | |
.jpg) | |
 Ветерок һәм Уголёк Викиҗыентыкта |
Ветерок һәм Уголёк — космоска Байконур космодромының 31 нче мәйданчыгыннан (СССР) Мәскәү вакыты белән 23:09 сәгатьтә (20:09 UTC) 1966 елның 22 февралендә Космос — 110 биоспутнигында очырылган нәселсез ата этләр. Алар тарафыннан тере затлар өчен космоска очу озынлыгы буенча куелган рекорд (22 көн) биш елдан соң гына, уңышсыз Союз-11 миссиясен үтәгәндә, совет космонавтлары Салют станциясендә һәм Союз космик корабында 24 көн диярлек үткәргәндә, җиңелә. Әлегә кадәр Ветерок һәм Уголёк очышы этләр өчен рекордлы озынлыкта кала.
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Этләр салынган контейнерлар корабка стартка алты сәгать кала урнаштырылган. Стартка кадәр Уголекның исеме Снежок булган; ул Уголек дип үзгәртелгән, чөнки ул кара төстә булган.
Биоспутникның орбитасы аның өске (Апогей) өлеше Җирнең эчке радиация билбавы аша үтү өчен проектланган. Бортта булган биообъектлар, шул исәптән этләр тарафыннан алынган ионлаштыручы нурланышның гомуми йотылган дозасы 12 рад тәшкил итә, уртача доза куәте тәүлегенә 500 мрад тирәсе[1].
Спутник 16 мартта Мәскәү вакыты белән 17:09 сәгатьтә, Саратовтан көньяк-көнчыгышка таба 210 километр ераклыкта, исәпләнгән ноктадан 60 километр ераклыкта җиргә төшә. 30-40 минуттан соң төшү аппаратының радиомаякка ике самолет (Ан-12 һәм Ил-14) чыга, алардан десант белән төшкән җиде парашютчы корабның һәм этләрнең хәле нормаль дип хәбәр итә[2].
Кичке сәгать җидедә этләр СССР сәламәтлек саклау министрлыгының медицина-биология проблемалары институтында булалар һәм космоска очыруга әзерләнәләр. Этләрдән капрон тоткарлау һәм ассенизация костюмнарын төшергәч, аларның йоннары тузган һәм кисәкләр булып чыккан, күп урыннарда бары тик ялангач тире, корылык һәм пролежнялар гына. Этләр аякта тормаганнар һәм бик зәгыйфь булганнар, икесе дә көчле йөрәк тибешенә һәм даими сусауга ия булганнар. Этләрне дезинфекция эремәләре белән җентекләп юганнар һәм бәйләгәннәр, аннары шул ук кичне, 22:00 сәгатьтә, аларны туры эфирда күрсәткәннәр. Берничә көннән соң этләрнең ашказаны фистулаларын алып ташлыйлар һәм алар үзләре ашый башлыйлар, бер айдан соң кан тамырларыннан катетерлар чыгаралар. Берникадәр вакыттан соң алар институт территориясендә гади йорт этләре кебек йөгерәләр.[3] Соңыннан алар сәламәт нәсел бирәләр һәм гомерләренең ахырына кадәр вивариядә яшиләр.[4]
Ветерок эте картлыктан үлә, очудан соң 12 ел яши[5][6].
Космос-110 биоспутнигындагы Эксперимент СССРда кешенең космоска беренче озын (18 тәүлеккә якын) очышын әзерләү өчен күп мәгълүмат биргән. Бу А. Г. Николаев һәм В. И. Севастьяновның «Союз-9» корабында очышы була.[7]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Antipov V. V., Delone N. L., Nikitin M. D., Parfyonov G. P., Saxonov P. P. {{{башлык}}}(ингл.) // Life sciences and space research. — Т. 7. — С. 207—208.
- ↑ Каманин Н. П. Скрытый космос: 2 книга. — М.: Инфортекст-ИФ, 1997. — 448 с. 4 декабрь 2020 елда.архивланган
- ↑ Ишков С. Четвероногие герои. 2018 елның 14 июнь көнендә архивланган. — Московская правда. 22.02.2018.
- ↑ Федорова Н. Л. {{{башлык}}}(рус.) // Космическая биология и медицина. — Т. 1. — С. 28—31.
- ↑ Животные штурмуют космос.
- ↑ Советская Сибирь (Новосибирск), 09.06.2005
- ↑ Последний «Восход». Комплект рассекреченных документов о подготовке и реализации миссии «Космос-110» 2021 елның 16 март көнендә архивланган.. — Сайт roscosmos.ru, 16 марта 2021.
Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Уголёк и Ветерок — герои космоса
- Герд М. А. Реакции и поведение собак в экстремальных условиях. — М.: Наука, 1976. — 136 с.
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- «Они проложили дорогу в космос» Телестудия Роскосмоса
- Ветерок и Уголёк через несколько дней после приземления
- «Космос-110»: старт и посадка. Установка контейнеров с животными в спускаемый аппарат перед стартом, их извлечение после посадки
- Собаке Уголёк впервые после полёта на корабле 3КВ № 5 (спутнике «Космос-110») помогают встать на лапы. 1966. Фото М. Л. Ерофеева. Из фондов РГАНТД
- Демонстрация собаки Уголёк на вторые сутки после полёта на спутнике «Космос-110». 1966. Фото А. С. Богданова. Из фондов РГАНТД
- Проверка работы датчика давления и сосудистого катетера у собаки Ветерок после приземления «Космоса-110». 1966. Фото Ю. В. Афонина. Из фондов РГАНТД
- Собаки Уголёк и Ветерок на вторые сутки после приземления «Космоса-110». 1966. Фото Ю. В. Афонина. Из фондов РГАНТД
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Шашков B.C., Антипов В. В., Раушенбах М. О. и др. Влияние факторов космического полета на уровень серотонина в крови животных // Проблемы космической биологии. — М.: АН СССР, 1962. — Т. 1. — С. 258—264.
- Яздовский В. И. На тропах Вселенной. — Москва ГНИИИА и КМ, 1990. — Рукопись p.
- Уманский Семён Петрович (под редакцией Ю. Н. Коптева). Геофизические ракеты. Космодром Капустин Яр // Ракеты-носители. Космодромы. — М.: Рестарт+, 2001. — С. 34, 122. — ISBN 5-94141-002-6.
- Герд М. А. Реакции и поведение собак в экстремальных условиях. — М.: Наука, 1976. — 136 с.