Ядернә

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Ядернә latin yazuında])
Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Ядернә (мәгънәләр) битенә күчегез.
Ядернә
чуаш. Етĕрне
Илтамга
Нигезләнү датасы 1590
Сурәт
Рәсми исем Етĕрне, Ядырна һәм Йӓдӹрнӓ
Рәсми тел чуаш теле һәм рус теле
Дәүләт  Россия
Нәрсәнең башкаласы Ядринское городское поселение[d][1], Ядернә районы һәм Ядернә өязе
Административ-территориаль берәмлек Ядринское городское поселение[d]
Сәгать поясы UTC+03:00
Халык саны 2400 (1856)[2],
2500 (1897)[2],
5500 (1913)[2],
3100 (1931)[2],
5400 (1939)[2],
6273 (1959)[3],
6821 (1970)[4],
7304 (1979)[5],
10 149 (1989)[6],
10 700 (1992)[7],
10 700 (1993)[8],
11 000 (1996)[2],
11 000 (1997)[8],
11 000 (2001)[8],
10 573 (2002)[9],
10 600 (2003)[2],
10 200 (2005)[10],
10 100 (2006)[2],
10 100 (2007)[2],
9767 (2009)[11],
9614 (2010)[12],
9600 (2011)[2],
9220 (2012)[13],
8983 (2013)[14],
8766 (2014)[15],
8691 (2015)[16],
8585 (2016)[17],
8451 (2017)[18],
8387 (2018)[19],
8252 (2019)[20],
8170 (2020)[21],
7918 (2021)[22]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 70 метр
Мәйдан 55 км²
Почта индексы 429060
Рәсми веб-сайт ядрин.рф
Җирле телефон коды 83547
Карта
 Ядернә Викиҗыентыкта

Ядернә — (рус. Ядрин, тау мари телендә Йӓдӹрнӓ, болын мари телендә Ядырна, чуаш. Етĕрне) — Чуашиянең төньяк-көнбатышында урнашкан шәһәр (1781 елдан), Ядернә районының административ үзәге.

Халык саны — 9 614 кеше (2010).[23]

География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шәһәр Сыры елганың ярында, Чабаксардан 77 километр ераклыкта урнаша. Шәһәр янында М7 «Идел» (Мәскәү — Уфа) мәгистрәле уза. Иң якындагы тимер юл станциясе — Шөмерлә (59 км).

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ядернә 1590 елда ниегзләнә.

Халык этимология буенча, «Ядрин» исеме «ядро» (ядрә) сүзеннән чыккан, ләкин бу версия дөрес түгел. Хәзерге этимология шәһәрнең исемне Етĕрне/Едьрне (шәһәр барлыкка килгән җирнең хуҗасы) исеменнән чыккан, яки Етерне чуаш авылы белән (бигрәк ихтимал версиясе) бәйли.

Ядернәнең беренче яшәүчеләр тупчылар, укчылар һәм башка хәрби хезмәткәрләре булган.

1781 елда Ядернә бер үк исемдәге өязенең үзәге була һәм шәһәр статусын ала.

1791 елда кече (1804 елдан — өяз училищесы) халык училищесы ачыла, 1817 елда училище каршында китапханә ачыла.

1927 елдан — Ядернә районының административ үзәге.

Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1840[24] 1897[25] 1959[26] 1970[27] 1979[28] 1989[29] 2002[30] 2010[23]
1 989 2 454 6 273 6 821 7 304 10 149 10 573 9 614

Милли состав: чуашлар — 66,6%, руслар — 31,2%.[31]

Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Акционерлар җәмгыятьләре:"Ядринский промкомбинат", "Ядринский пищекомбинат", "Ядринмолоко". Спирт заводы, ит эшкәртү предприятиесе, машзавод.

Ядернә янында Чуаш ат заводы урнаша.

Балчык чыганаклары бар.

Шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ ОКТМО
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Народная энциклопедия «Мой город». Ядрин. 2013-11-11 тикшерелгән.
  3. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. 2013-09-25 тикшерелгән.
  4. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. 2013-09-25 тикшерелгән.
  5. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. 2013-09-25 тикшерелгән.
  6. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
  7. ↑ Численность населения в городских поселениях Чувашии (1992 и 2001 года) (погрешность 50 человек). 2015-03-03 тикшерелгән.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Численность населения по районам и городам Чувашии (погрешность 50 человек). 2015-02-26 тикшерелгән.
  9. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более.
  10. ↑ Численность населения по районам и городам Чувашской Республики на 1 января 2005 года (погрешность 50 человек). 2015-03-03 тикшерелгән.
  11. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. 2014-01-02 тикшерелгән.
  12. ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, населённых пунктов Чувашской Республики. 2015-03-23 тикшерелгән.
  13. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. 2014-05-31 тикшерелгән.
  14. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). 2013-11-16 тикшерелгән.
  15. ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. 2014-08-02 тикшерелгән.
  16. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. 2015-08-06 тикшерелгән.
  17. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (2018-10-05). әлеге чыганактан 2021-05-08 архивланды. 2021-05-15 тикшерелгән.
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (2017-07-31). әлеге чыганактан 2017-07-31 архивланды. 2017-07-31 тикшерелгән.
  19. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. әлеге чыганактан 2018-07-26 архивланды. 2018-07-25 тикшерелгән.
  20. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года.
  21. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года.
  22. ↑ Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более (XLSX). 2022-09-01 тикшерелгән.
  23. ↑ 23,0 23,1 архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-03-05 
  24. ↑ Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
  25. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=488
  26. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php
  27. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg2.php
  28. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php
  29. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php
  30. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php
  31. ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2013-05-13 

Тышкы сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Ядернә&oldid=3520994