DART (проект)

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/DART (проект) latin yazuında])
Эксперимент анимациясе

DART (ингл. Double Asteroid Redirection Test[1] «икеле астероидның юнәлешен үзгәртү сынаулары») — ул пилотсыз идарә ителә торган космик аппаратны икеле җир тирәсендәге Дидим астероидына җибәрү һәм аның компоненты Диморф белән бәрелешү юлы белән башкарылган тарихта беренче уңышлы проект. Аны Джонс Хопкинсның Гамәли физика лабораториясе һәм НАСАның берничә үзәге эшләгән. Программа җирне планета һөҗүмнәреннән саклау проектын бәяләү өчен башкарылган.

Аппарат Falcon 9 ракета-ташучысы ярдәмендә Ванденберг космодромыннан 2021 елның 24 ноябренә каршы төндә очырыла[2][3]. Диморф астероиды белән бәрелеш 2022 елның 26 сентябрендә Гринвич буенча 23:14 сәгатьтә була[4].

Параметрлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

НАСАның астероидларны юнәлтү буенча Европа берлеге белән берлектә беренче миссиясе Джонс Хопкинсның Гамәли физика лабораториясе һәм НАСАның берничә үзәге: Годдардның космос очышлары үзәге, Джонсон космос үзәге, Гленн тикшеренү үзәге һәм Лэнгли тикшеренү үзәге тарафыннан эшләнгән. Куркыныч астероидларның җир белән бәрелешүен булдырмаслык технологияләрне тикшерү өчен инициатива бирелгән.

DART Аппараты астероидның орбитадан читкә тайпылуының «кинетик бәрелеш» техникасын тикшерү өчен билгеләнгән булган, шуңа күрә AIM, ЕКА проекты җитәкчесе Иан Карнелл аны "кинетик импактор"дип атаган[5]. Галимнәр гамәлгә ашырылган яки киләчәктә планлаштырылган[6] бәрелеш сценарийларының төрле ике һәм өч үлчәмле модельләрен төзегәннәр һәм анализлыйлар.

DART Аппараты автоном навигация өчен катлаулы программа тәэминаты ярдәмендә 6,6 км/с тизлектә дидим системасының икенче астероидына аңлы рәвештә бәрелә. Бәрелү моменты һәм кинетик тайпылыш DRACO борт камерасы белән уңышлы теркәлгән. Бәрелешү, көтелгәнчә, очу аппаратының юк ителүенә һәм космик җисемнең орбиталь периодының үзгәрүенә китергән. Аппарат җимерелгән берничә минут эчендә генә процесс барышында LICIACube[en] җиңел Итальян иярчене (ул аппараттан астероидлар сурәтләре алу өчен җибәрелгән[7]), җирдә телескоплар һәм радарлар ярдәмендә турыдан-туры күзәтүләр һәм төрле Параметрларны үлчәүләр үткәрү өчен җитәрлек булган[8]. DART LICIACube спутнигы якынча 1,2 × 1,3 × 1,3 метр зурлыктагы тартмадан гыйбарәт, аның составына башка конструкцияләр кертелгән. Ачылу нәтиҗәсендә спутникның зурлыгы якынча 1,8 метр киңлек, 1,9 метр озынлык һәм 2,6 метр биеклек тәшкил итә. Космос корабы Ике кояш батареясе белән җиһазландырылган булган; һәркайсының озынлыгы җәелгән хәлдә 8,5 метр тәшкил итә[9].

НАСА һәм ЕКА халыкара хезмәттәшлеге «астероидларның бәрелешен һәм тайпылышын бәяләү» (ингл. Asteroid Impact & Deflection Assessment, AIDA). AIDA проекты шулай ук миссиянең дүрт төп стратегиясен тикшерүне күздә тоткан[9]:

  • астероид белән бәрелешү куркынычын киметү;
  • атом шартлавына импульслы каршы тору;
  • якынрак зур космик корабның орбитасы әкренләп үзгәрә («гравитацион трактор» концепциясе);
  • «кинетик удар элементы» концепциясе.

Ике астероидтан торган икеләтә ай тирәсендәге астероид системасы Дидим A, диаметры 780 метр һәм Дидим B диаметры 160 метр (диморф) 2003 елдан бирле өйрәнелә. Беренче җисем составы элек очраган күп кенә астероидлар составына охшаш s — типтагы кыялы объект, диморф составы әлегә билгеле түгел[10].

Дидим икеләтә астероиды төзелеше буенча 1999 KW4 икеләтә астероидына охшаш, ул Кояш системасында урнашкан һәм 2019 елның 25 маенда җир яныннан 5,2 миллион километр ераклыкта очып үткән. Аның зурлыгы 1,3 км, тизлеге 70 000 км/сәг.планетадан айга кадәр ара 384 000 км тәшкил итә[11].

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ Кыскарту ыргыту өчен ук исеменең бэкронимы булып тора — ингл. dart.
  2. ↑ Чыганакка җибәрү хатасы: Неверный тег <ref>; для сносок a-59915425 не указан текст
  3. ↑ Double Asteroid Redirection Test (DART) Mission.
  4. ↑ Зонд-камикадзе DART врезался в астероид в рамках научного эксперимента. BBC (2022-09-27). әлеге чыганактан 2022-09-27 архивланды.
  5. ↑ НАСА и ЕКА собьют астероид с орбиты, миссия AIDA.
  6. ↑ Дмитрий Лялин. Зaчeм учeныe гoтoвят миccию пo cтoлкнoвeнию c acтepoидoм? Пpoeкт DART.
  7. ↑ DART Impactor Spacecraft.
  8. ↑ Святослав Иванов. Двойная защита: как устроена миссия по защите Земли от астероидов Dart от НАСА.
  9. ↑ 9,0 9,1 DART (Double Asteroid Redirection Test) Mission. әлеге чыганактан 2021-09-13 архивланды. 2024-05-03 тикшерелгән.
  10. ↑ Ольга Добровидова. Запуск зонда DART поручили SpaceX.
  11. ↑ Землю начали готовить к столкновению с астероидом Didymos.

Бу мәкалә тулысынча яки өлешчә төп нөсхәсе Рус Википедиясендәге «DART (проект)» мәкаләсе нигезендә ясалды.
Авторлар исемлеген төп мәкаләнең үзгәртүләр тарихы битеннән карый аласыз.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=DART_(проект)&oldid=4148923