Котлас

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Котлас latin yazuında])
Котлас
рус. Котлас
Байрак[d]
Нигезләнү датасы 1890
Сурәт
Дәүләт  Россия[1]
Нәрсәнең башкаласы Городской округ Котлас[d][1]
Административ-территориаль берәмлек Городской округ Котлас[d][1]
Сәгать поясы UTC+03:00
Халык саны 600 (1911)[2],
4000 (1926)[2],
5500 (1931)[2],
17 300 (1939)[2],
52 608 (1959)[3],
56 000 (1962)[2],
61 000 (1967)[2],
55 661 (1970)[4],
57 000 (1973)[2],
59 000 (1976)[2],
61 454 (1979)[5],
64 000 (1982)[6],
69 000 (1986)[2],
69 000 (1987)[7],
68 021 (1989)[8],
68 700 (1992)[2],
67 600 (1996)[2],
66 900 (1998)[2],
66 200 (2000)[2],
65 500 (2001)[2],
60 647 (2002)[9],
60 600 (2003)[2],
59 600 (2005)[2],
59 400 (2006)[2],
59 300 (2007)[2],
59 200 (2008)[10],
59 057 (2009)[11],
60 562 (2010)[12],
60 600 (2011)[2],
60 329 (2012)[13],
60 348 (2013)[14],
60 532 (2014)[15],
60 981 (2015)[16],
61 512 (2016)[17],
61 902 (2017)[18],
61 805 (2018)[19],
61 821 (2019)[20],
61 990 (2020)[21],
56 093 (2021)[22],
56 122 (2023)[23]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 80 метр
Кардәш шәһәр Северодвинск[24]
Мәйдан 68 км²
Почта индексы 165300–165313 һәм 165300
Рәсми веб-сайт kotlas29.gosuslugi.ru​(рус.)
Беренче язма телгә алу 1617
Җирле телефон коды 81837
Шәрәфле ватандашлар төркеме [d]
Монда җирләнгәннәр төркеме [d]
Карта
 Котлас Викиҗыентыкта

Котлас (рус. Котлас) — Архангельск өлкәсендә шәһәр, Котлас районының административ үзәге.

Халык саны — 60 562 кеше, буйсындырылган торак пунктлары белән — 73 516 кеше.[25]

География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Котлас Вычегданың Төньяк Двинага кушылу урынында, Архангельсктан 600 километр көньяк-көнчыгыштарак урнаша. Төньяк тимер юлының Котлас узел станциясе; «Котлас» аэропорты.

Шәһәр аша Р157 (Урень — Шарья — Никольск — Котлас), һәм Котлас — Сольвычегодск — Коряжма — Сыктывкар автоюллар баралар.

Котластан башка шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)
Архангельск ~ 585 км Воркута ~ 1185 км
(тимер юл буенча)
Сольвычегодск ~ 22 км
Вельск ~ 483 км
Петрозаводск ~ 1025 км
Җилләр розасы
Җилләр розасы
 Коряжма ~ 25 км
Сыктывкар ~ 326 км
Санкт-Петербург ~ 1175 км Бөек Устюг ~ 62 км
Түбән Новгород ~ 679 км		 Киров ~ 580 км

Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Уртача еллык температура — +2,0 °C
  • Уртача еллык җил тизлеге — 3,2 м/с
  • Уртача еллык һава дымлылыгы — 79%
Котлас климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Абсолют максимум, °C 5,5 4,3 14,5 26,9 31,7 33,9 35,5 35,2 28,7 21,6 10,6 5,5 35,5
Уртача максимум, °C −9,6 −7,6 −0,1 7,9 15,6 20,9 23,5 19,5 13,0 5,3 −3,1 −7,4 6,5
Уртача температура, °C −13 −11,4 −4,6 2,5 9,3 14,9 17,6 14,1 8,6 2,5 −5,6 −10,5 2,0
Уртача минимум, °C −16,8 −15,3 −8,9 −2,2 3,6 9,1 12,0 9,5 5,0 0,0 −8,3 −13,8 −2,2
Абсолют минимум, °C −47,1 −44,9 −36 −29,9 −12,8 −3 −0,8 −3,6 −7,1 −22,5 −36,8 −44,9 −47,1
Явым-төшем нормасы, мм 37 29 28 31 47 68 74 65 53 52 49 43 576
Чыганак: Һава торышы һәм климат

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Котлас бакалтае. XX гасыр башы.

1379 елда хәзерге Котлас тирәсендә Стефан Пермский комилар арасында христиан динен таратырга башлаган.

Котлас 1899 елда Пырас коми авылы урынында Вятка—Котлас тимер юлының соңгы станция янындагы бистә буларак нигезләнә.

1917 елда станция янындагы бистә һәм якындашы өч авыл берләштерү юлы белән шәһәр статусын ала.

1920-1950-елларда — репрессияләнгәннәр һәм раскулаченныйлар өчен озату пункты.

1941 елда Коноша — Котлас — Воркута (Печора тимер юлы) тимер юлы эксплуатациягә бирелә.

1943 елда ГУЛаг системасына кергән Котлас хезмәт белән төзәтү лагере (Котласлаг) оештырыла.[26]

1950-елларда Котлас составына Лименда шәһәр тибындагы бистәсе кертелә.

Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1911[27] 1926[27] 1931[27] 1939[27] 1959[28] 1970[29] 1979[30] 1989[31] 2002[32] 2010[25]
~600 ~4 000 ~5 500 ~17 300 52 608 55 661 61 454 68 021 60 647 60 562

Милли состав[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Милләт 2002[33] 2010[34]
руслар 96,4% 97,4%

Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Суднолар төзү һәм суднолар ремонтлау заводы, агач эшкәртү комбинаты.

Электромеханика, силикат кирпеч, эре панельлы йортлар салу заводлары; ашлык продуктлары комбинаты.

Төньяк елга пароходчылыгының филиалы.

Югары уку йортлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Санкт-Петербург дәүләт су элемтәләр университетының филиалы

Кардәш шәһәрләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 ОКТМО. 185/2016. Северо-Западный ФО
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 Народная энциклопедия «Мой город». Котлас. 2013-10-08 тикшерелгән.
  3. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. 2013-09-25 тикшерелгән.
  4. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. 2013-09-25 тикшерелгән.
  5. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. 2013-09-25 тикшерелгән.
  6. ↑ Народное хозяйство СССР. 1922—1982 : [арх. 16 февраль 2018] : юбилейный статистический ежегодник / ЦСУ СССР. — Москва : Финансы и статистика, 1982. — 624 с.
  7. ↑ Народное хозяйство СССР за 70 лет : [арх. 28 июнь 2016] : юбилейный статистический ежегодник / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766 с.
  8. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
  9. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более.
  10. ↑ Города Архангельской области (число жителей - оценка на 1 января 2008 года, тысяч человек). 2016-06-11 тикшерелгән.
  11. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. 2014-01-02 тикшерелгән.
  12. ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность по муниципальным образованиям и населенным пунктам Архангельской области
  13. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. әлеге чыганактан 2013-05-16 архивланды. 2014-05-31 тикшерелгән.
  14. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Федеральная служба государственной статистики Росстат (2013).
  15. ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. 2014-08-02 тикшерелгән.
  16. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. 2015-08-06 тикшерелгән.
  17. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (2018-10-05). әлеге чыганактан 2021-05-08 архивланды. 2021-05-15 тикшерелгән.
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (2017-07-31). әлеге чыганактан 2017-07-31 архивланды. 2017-07-31 тикшерелгән.
  19. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. әлеге чыганактан 2018-07-26 архивланды. 2018-07-25 тикшерелгән.
  20. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года.
  21. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года.
  22. ↑ Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более (XLSX). 2022-09-01 тикшерелгән.
  23. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.) (2023-08-18). 2023-08-23 тикшерелгән.
  24. ↑ https://www.severodvinsk.info/?idmenu=237
  25. ↑ 25,0 25,1 архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-12-15 
  26. ↑ http://www.memo.ru/history/NKVD/GULAG/r3/r3-207.htm
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 http://www.mojgorod.ru/arhangel_obl/kotlas/
  28. ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  29. ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  30. ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  31. ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  32. ↑ 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  33. ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2014-01-17 
  34. ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2014-01-17 

Тышкы сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Котлас&oldid=3520207