Makswell tigezlämäläre

Ceyms Klerk Makswell

Makswell tigezlämäläre - elektromagnit qırın häm elektrik qorğılar häm ağımnar belän anıñ bäylelegen taswirlawçı differentsial' häm integral' formasındağı tigezlämälär sisteması.

Elektr ağımı magnit induktsiäsen buldıra (Amper qanunı)

Lorents köçen taswirlıy torğan tigezlämä belän Makswell tigezlämäläre bergä klassik elektrodinamikasınıñ tigezlämäläre tulı sistemasın buldıralar, ul Makswell-Lorents tigezlämäläre dip atala.

XIX ğasırda tuplanğan täcribälär näticäläre nigezendä Ceyms Klerk Makswell şuşı möhim tigezlämälärne icat itä. Makswell tigezlämäläre teoretik fizikağa, şul isäptäm Maxsus çağıştırmalılıq teoriäsenä zur yoğıntı yasağan.

Makswell tigezlämäläre

Differentsial' küreneş

İzotrop, berişle, dispersiäsez moxitta Makswell tigezlämäläre:

SGS	Sİ
$\nabla \cdot \mathbf {E} =4\pi \,{\frac {\rho }{\varepsilon }}$ $\nabla \cdot \mathbf {B} =0$ $\nabla \times \mathbf {E} =-{\frac {1}{c}}{\frac {\partial \mathbf {B} }{\partial t}}$ $\nabla \times \mathbf {B} ={\frac {4\pi }{c}}\,\mu \,\mathbf {j} +{\frac {\varepsilon \mu }{c}}{\frac {\partial \mathbf {E} }{\partial t}}$	$\nabla \cdot \mathbf {E} ={\frac {\rho }{\varepsilon \varepsilon _{0}}}$ $\nabla \cdot \mathbf {B} =0$ $\nabla \times \mathbf {E} =-{\frac {\partial \mathbf {B} }{\partial t}}$ $\nabla \times \mathbf {B} ={\mu \mu _{0}}\mathbf {j} +{\frac {\varepsilon \mu }{c^{2}}}{\frac {\partial \mathbf {E} }{\partial t}}$

Turı kilüçe qanunnar:

İsem	SGS	Sİ	Taswir
Elektr induktsiäse öçen Gauss teoreması	$\nabla \cdot \mathbf {D} =4\pi \rho$	$\nabla \cdot \mathbf {D} =\rho$	Elektrik qorğı - elektrik induktsiäneñ çığanağı.
Magnit induktsiäse öçen Gauss teoreması	$\nabla \cdot \mathbf {B} =0$	$\nabla \cdot \mathbf {B} =0$	Tabiğättä magnit qorğısı bulmıy
Faradey qanunı	$\nabla \times \mathbf {E} =-{\frac {1}{c}}\,{\frac {\partial \mathbf {B} }{\partial t}}$	$\nabla \times \mathbf {E} =-{\frac {\partial \mathbf {B} }{\partial t}}$	Magnit induktsiäseneñ üzgäreşe öyermäle elektr qırın buldıra.
Magnit qırı tsirkulätsiäse	$\nabla \times \mathbf {H} ={\frac {4\pi }{c}}\mathbf {j} +{\frac {1}{c}}{\frac {\partial \mathbf {D} }{\partial t}}$	$\nabla \times \mathbf {H} =\mathbf {j} +{\frac {\partial \mathbf {D} }{\partial t}}$	Elektrik ağım häm elektr induktsiäseneñ üzgäreşe öyermäle magnit qırın buldıra

İntegral' küreneş

İsem	SGS	Sİ	Taswir
Elektr induktsiäse öçen Gauss teoreması	$\oint _{s}\mathbf {D} \cdot d\mathbf {s} =4\pi Q$	$\oint _{s}\mathbf {D} \cdot d\mathbf {s} =Q$	Elektrik induktsiäneñ (s-öslege aşa) ağımı v-külämendä tuplanğan irekle qorğı zurlığına proportsional'.
Magnit induktsiäse öçen Gauss teoreması	$\oint _{s}\mathbf {B} \cdot d\mathbf {s} =0$	$\oint _{s}\mathbf {B} \cdot d\mathbf {s} =0$	Yomıq öslek aşa Magnit induktsiäseneñ ağımı nul'gä tigez (magnit qorğısı yuq).
Faradey qanunı	$\oint _{l}\mathbf {E} \cdot d\mathbf {l} =$ $-{\frac {1}{c}}{\frac {d}{dt}}\int _{s}\mathbf {B} \cdot d\mathbf {s}$	$\oint _{l}\mathbf {E} \cdot d\mathbf {l} =$ $-{\frac {d}{dt}}\int _{s}\mathbf {B} \cdot d\mathbf {s}$	S-öslege aşa ütkärelä torğan magnit induktsiäse ağımınıñ üzgäreşe (tiskäre bilge belän) l-konturdağı elektrik qırnıñ tsirkulätsiäsenä proportsional'.
Magnit qırı tsirkulätsiäse	$\oint _{l}\mathbf {H} \cdot d\mathbf {l} =$ ${\frac {4\pi }{c}}I+{\frac {1}{c}}{\frac {d}{dt}}\int _{s}\mathbf {D} \cdot d\mathbf {s}$	$\oint _{l}\mathbf {H} \cdot d\mathbf {l} =$ $I+{\frac {d}{dt}}\int _{s}\mathbf {D} \cdot d\mathbf {s}$	İrekle qorğılar tulı ağımı häm elektrik induktsiä ağımınıñ üzgäreşe (yomıq bulmağan s-öslege aşa) l-konturdağı magnit qırınıñ tsirkulätsiäsenä proportsional'.

Ädäbiät

• Ампер А. М. Электродинамика. — М.: АН СССР, 1954. — 492 с. — 5000 экз.
• Максвелл Дж. К. Избранные сочинения по теории электромагнитного поля. — М.: ГИТТЛ, 1952. — 687 с. — 4000 экз.
• Максвелл Дж. К. Статьи и речи. — М.: Наука, 1968. — 423 с.
• Фарадей М. Экспериментальные исследования по электричеству. — М.: АН СССР, 1947—1959. — Т. I—III.
• Maxwell J. C. A dynamical theory of the electromagnetic field // Philosophical Transactions of the Royal Society of London. — 1865. — Т. 155. — С. 459—512.
• Maxwell J. C., A Treatise on Electricity And Magnetism — Volume 1 — 1873 — Posner Memorial Collection — Carnegie Mellon University
• Maxwell J. C., A Treatise on Electricity And Magnetism — Volume 2 — 1873 — Posner Memorial Collection — Carnegie Mellon University
• Maxwell J. C. On Physical Lines of Force // Philosophical Magazine : Ser. 4. — 1861,1862. — Т. 11,13. — С. 161—175, 281—291, 338—347; 12—23, 85—95.
• Maxwell J. C. On Faraday's Lines of Force // Transactions of the Cambridge Philosophical Society. — 1856. — Т. 10. — № 1. — С. 155—229.