Баш бит
Дөньяви бәйрәмнәр һәм истәлекле вакыйгалар
Халыкара ак аю көне.
Аргентина — Аргентина байрагы беренче тапкыр кулланылган көн.
Доминикан Җөмһүрияте — Бәйсезлек игълан итү көне.
Көнбатыш Сахра — Бәйсезлек көне.
Эквадор — Ватандаш патриотлыгы көне.
Вакыйгалар
- 425 — Константинопольдә университет нигезләнә.
- 1884 — татар язучысы Шәриф Камал дөньяга килә.
- 1919 — җәлилче, Идел-Урал легионында яшерен оешма җитәкчесе Гайнан Кормаш туа.
- 1932 — Джеймс Чедвик нейтроннарны ача.
- 1933 — Берлинда Рейхстаг янгыны.
- 1936 — Иван Павлов, рус физиологы, Нобель премиясе лауреаты вафат.
- 1943 — Шакирҗан Мөхәммәтҗанов һәлак була.
- 1961 — Түбән Кама шәһәре нигезләнә.
- 1985 — татар футболчысы Динияр Биләлетдинов туа (рәсемдә).
- 2015 — Борис Немцов, оппозициядәге сәясәтче үтерелә.
Һинд дине тарафдарлары Пакистан халкының якынча 2%-ын тәшкил итә. Һинд дине, 1998 елгы халык саны алу мәгълүматы буенча, Пакистанда Исламнан кала икенче иң зур дин.
Pew Research буенча Һинду халкы 5,6 миллион булачак һәм Һиндулар 2050 елга Пакистан халкының 2%-ын тәшкил итәчәк. Пакистан 1947 елның 14 августта Британия Һиндстаныннан бәйсезлеккә ирешкәч, Көнбатыш Пакистанның 4,7 миллион Һинд дине тарафдарлары һәм Сикхлар Һиндстанга күчкән, шул ук вакытта 6,5 миллион Мөселманнар Һиндстаннан Көнбатыш Пакистанга яшәргә күчкән. 1998 ел халык санын алу буенча Һинду халкы 2 443 614 булган. Һиндулар Пакистанның барлык провинцияләрендә күп, ләкин бигрәк тә Синдхта концентрацияләнгән. Алар төрле телләрдә сөйләшәләр, мәсәлән, синдхи, сераики, аер, дхатки, гера, гоариа, гургула, джандвара, кабутра, коли, лоарки, марвари, санси, вагхри һәм гуҗарати.
Иң борынгы Һинд дине тексты, Риг Веда, Инд елгасы буенда безнең эрага кадәр 1500 ел элек хәзерге Пакистан (һәм Һиндстан) төбәгендә төзелгән булган. өрле археологик табучылар, мәсәлән, свастика символы, Йога позицияләре мәсәлән "Пашупати" сурәтендә Мохенджо-дарода, Синдхта халыкның мөһерләрендә Һинд динен формалаштырган төрле тәэсирләргә күрсәтә. Инд Үзәне Цивилизациясе кешеләре фольклоры һәм дини ышанулары Һинду диненең төп өлеше булып Көньяк Азиянең бу өлешендә эволюцияләнгән. Синдх патшалыгы һәм аның хөкемдарлары МахабхаратаҺинд эпик тарихында әһәмиятле роль уйнаган. Өстәвенә, Һинд риваятеньдә Пакистанның Лахор шәһәрен беренче мәртәбә Лава тарафыннан нигезләнгән булган, ә Касурны аның игезәге Куша нигезләгән, аларның икесе дә Рамаянада Раманың уллары булган. Гандхара төньяк-көнбатышында риваять Гандхара кешеләре шулай ук Махабхарата һәм Рамаяна кебек Һинду әдәбиятның төп өлеше булган.

Сез беләсезме?
- Казакъ ханының ССРБда беренче язу машинасын ясаган оныкчыгы 30 ел гомерен сөргендә үткәрә.
- Көрәш буенча дөнья чемпионы күп санлы сабантуйларда баш батыр калып, 50 автомобиль яулый.
- Ишкәкаяклыларның иң якын «туганнары» булып аюсыманнар һәм сусарлар санала.
- 11 дисктан торучы татар халык һәм һөнәри музыка тупланмасы татар музыкасының бар тарихын колачлауга дәгъва итә.
- Сарманда туган генералның Чернобыль афәтен бетерүдәге хезмәте ике орден белән бәяләнгән.
- «Көнчыгыш Элизабет Тейлоры» Россиядә «Чалы кошы» фильмындагы Фәридә роле буенча билгеле.
- 1828 елгы Россия һәм Иран арасындагы килешү Каспий диңгезендә Россияга гына хәрби флот ачарга хокук биргән.
- Тыва Яңа елында махсус тергезелгән учакка артыш ботаклары, аннары ак ризык салына.
- Сахаларның җәйге торагында эссе көннәрдә һәрчак салкынча, һавасы саф һәм чиста саклана.
- Татар артистларын «Аршин мал алан»ны уйнарга өйрәткән азәрбайҗан актеры үз өендә атып үтерелгән.
- Татарстанның бер авылында гына уздырылучы ирзә бәйрәмендә «аю тәпие» белән сыйланырга була.
- 35 ил белгечләрен берләштерүче халыкара оешма сайтында Казанда узачак конгрессы турында татар телендә хәбәр итә.
- Беренчесе Сталинга тапшырылган югары бүләкнең соңгысы казакъ җырчысына бирелгәннең икенче көнендә ил таркала.
- Риваять буенча, каен себеркесе тулы бер ил халкының яңа дин кабул итүенә этәргеч булган.
- Басклар Иленең Бискайя төбәге хөкүмәт башлыклары тарихи имән агачы янына басып ант бирә.

Көн үзәге темалары
COVID-19 коронавирус авыруы пандемиясе
Бөек Ватан сугышында җиңүнең 75 еллыгы:
Референдум нәтиҗәсендә РФ Конституциясенә
Президент Владимир Путин тәкъдим иткән үзгәртүләр кабул ителә.
Татарстан Республикасы Президенты каршындагы татар телен саклау һәм үстерү мәсьәләләре комиссиясе
Беларусь президентын сайлаулар (2020)
Оппозиционер Алексей Навальный агулануы тирәсендә шау-шу
2020-2025 елгы
Татарстан президентлыгына сайлауларда
Бердәм Русия фиркасе намзәте Рөстәм Миңнеханов җиңә
Берләшкән Милләтләр Оешмасының нигезләнүенә 75 ел тула
2021-2025 елгы
АКШ президентлыгына сайлауларда
Демократик фиркасе намзәте Джозеф Байден җиңә
Астронавтларны ташучы беренче шәхси галәми аппарат (SpaceX'ның Dragon)
Халыкара галәми станциягә барып тоташа.
20px XI нче Бөтендөнья «Белем җәүһәрләре» һәм XIII Дөньякүләм «Әдәби марафон» финалистлары
Казанда бүләкләнде.
Казан руханилар семинариясе, Казан православие руханилары семинариясе (рус. Каза́нская духо́вная семина́рия, Казанская православная духовная семинария) — Рус православие чиркәвенең Казан епархиясе югары дини уку йорты. 1723 елда нигезләнгән, 1921 елда ябылган. 1998 елның 17 июлендә яңадан торгызылган.
1723 елда Казанда әрхәрәй мәктәбе ачыла. Күпчелек башка дин кешеләре яшәгән Казан епархиясенең урнашу үзенчәлеге митрополит Тихонны дини мәктәпкә күптән түгел генә православие диненә күчкән башка диндәге гаиләләрнең балаларын җәлеп итүгә этәргән. Алар, уку йортын тәмамлаганнан соң, үзләренең әле православие динен кабул итмәгән милләттәшләре арасында агарту эшенә хезмәт итәргә тиеш була. 1733 елда славян-латин мәктәбе, Казан архиепискобы Иларион (Рогалевский) эшчәнлеге нәтиҗәсендә, бирегә беренче укытучыларны да җибәргән Киев руханилар академиясе үрнәге буенча семинария итеп үзгәртелә. Семинариядә риторика, фәлсәфә һәм дин белеме, ә XVIII гасыр ахырында — тарих, география, математика һәм яңа телләр укытыла. 1797 елда семинария ул чор рухында югары дини курслы академия итеп үзгәртелә; җирле ихтыяҗ булу сәбәпле монда татар теле дә укытыла. Александр I патшалык иткәндә Казан архиепискобы Амвросий (Подобедов) катнашында семинариягә халык училищелары өчен хупланган яңа укыту методикасы кертелә. Мәгарифне үзгәртеп кору нәтиҗәсендә, 1818 елның 21 сентябрендә Казан руханилар академиясе ябылган, Казанда бары тик Санкт-Петербург руханилар академиясе алдында җаваплы булган семинарияне генә калдыру күздә тотыла.

Сайланган мультимедиа

Таныш булыйк
Википедия — Бөтендөнья пәрәвезе киңлекләрендә Вики механизмы ярдәмендә универсаль энциклопедия үстерү проекты.
Дөньяның 300 телендә бүлекләре булган Википедиянең максаты — теләсә нинди кеше үзгәртүләр кертеп яхшырта алган, ирекле килеш кулланыла алырлык объектив һәм тикшеренә алырлык эчтәлек тәкъдим итү. Тел-ара координацияләү эшендә лингва-франка буларак инглиз теле кулланыла.
Проект табигате нигез принциплар белән билгеләнә. Эчтәлеге Creative Commons CC BY-SA хокуки лицензиясе буенча булдырыла һәм кулланыла.

Җаваплылыктан баш тарту
Википедиянең Интернетта яшәвенә ярдәм итүче


Катнашу
- Катнашырга: Нигез тәртипләр һәм башка кагыйдә-киңәшләр белән танышып алыгыз, һәм вики-этикетны хөрмәт итегез; теркәлү киңәш ителә, әмма мәҗбүри түгел.
- Ярдәм кирәк: Ярдәм битләрне карап чыгыгыз, анда хәл ителмәгән сорауларны исә булышу үзәгебездә сорагыз; теркәлгән катнашучылар ярдәм күрсәтергә әзерлеген белдергәннәре арасыннан актив волонтёрларга мөрәҗәгать итеп, остаз булулары турында сорый алалар.
- Көчләрегезне тикшерергә: Өйрәнү урынында үзгәртүләр кертеп карагыз яки мәкаләләрне язу / төзәтү киңәшләре белән танышыгыз.
- Акча белән ярдәм итү: Википедия укучылары ясаган иганәләре аркасында энциклопедиябез тулысынча бушлай һәм рекламадан азат. Иганәгез аны үстерергә һәм ирекле буларак сакларга ярдәм итә ала.
- Википедия турында фикерләр: Нәрсә уйлаганыгызны белдерегез - Facebook / VK.com / Telegram.
Русия Федерациясе буенча илкүләм Викимедиа оешмасы
ВМРУ (мета) һәм аның коллегалары уздыра торган онлайн һәм офлайн вакыйгалары
Бөтендөнья Викимедиа җәмгыятьләренең күптелле хезмәттәшлекләрендә вәкилебез
"Татар телле викимедиачылары" төркеме (мета) оештыра торган вакыйгаларда катнашу.

Җәмгыять
Җәмгыятебез мәкаләләргә үз өлешен тематик проектлар кысаларында һәм бит эчтәлеге турында аралашу урыннары ярдәмендә уртак хезмәттәшлеген башкарган катнашучылардан оеша.
Уртак идеалыбыз — "һәрбер кеше бар булган гыйлемгә ирекле килеш ирешә алган бер дөньяны барлыкка китерү".
Википедиянең татар телле бүлеге җәмгыяте 36 726 теркәлгән катнашучыдан тора, алардан 174 соңгы ай дәвамында кимендә бер үзгәртү кертте. Проектыбызның тотрыклы үсүе өчен 6 катнашучыбыз хезмәт функцияләрен башкаруга сайланган.
Проектыбыз кече, автохтон, Россия һәм Төрки халыклар телләрендәге Википедияләр төркемнәренә керә һәм дөньяның төрле илләрдәге күптеллелекнең әһәмиятен аңлаганнарның ярдәмен күреп яши.

Вики-кырларыбыз
- Хәзерге вакыйгалар
- Көн тәртибендәге мәсьәләләр
- Соңгы яңалыклар
- Статистика
- Вазыйфалар
- Стратегия
- Эшчәнлек планы
- Тиешле мәкаләләр исемлекләре:
- 1 000 • 10 000 • 50 000
- Татар теле: мәкалә - портал - татВП проекты (ВМРУ проекты) - тематик агач
- Татарнамә: мәкалә - портал - проект (бүлекләре) - тематик агач - күптелле исемлек
- Татарстан: мәкалә - портал - проект - тематик агач - күптелле исемлек
- Ай хезмәттәшлеге темасы
- Сайланган эчтәлек
- Соңгы үзгәртүләр
- Яңа битләр

Тирә якта
Тәкъдим ителгән мәкалә: Q1564911 — ингл. Acids in wine / фр. Acides du vin / кыт. 葡萄酒中的酸 — тат. Шәраб кислоталары
![]() |
Татарның язылмаган законнары, фәлсәфи кануннары – мәкальләре... | ![]() |
![]() |
Кем яраткан? Кем чыгарган? И «гөнаһ» ләфзы, сине; Мәгънәсезсең, сеңдералмый саф гакыл һәзмы сине! ↪ Дәвамы... |
![]() |

Тугандаш проектлар
Викиверситет — белем бирү аланы
Викиҗыентык — медиафайллар саклагычы
Викикитап — дәреслекләр һәм белешмәлекләр
Викимәгълүмат — фактик мәгълүмат-белем базасы
Викиөзек — өземтәләр җыентыгы
Викисәфәр — юл күрсәткече
Викисүзлек — сүзлек һәм тезаурус
Викитөрләр — биологик төрләр
Викиханә — оригиналь текстлар
Викихәбәрләр — хәбәрләр агентлыгы
Мета-Вики — проектара хезмәттәшлек аланы
Викимедиа инкубаторы — яңа тел бүлекләре
MediaWiki — «MediaWiki» буенча белешмә
Phabricator — технологик платформаны үстерү