Кырым татарлары: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Төзәтмә аңлатмасы юк |
Redirecting to Qırım Tatarları |
||
| Юл номеры - 1: | Юл номеры - 1: | ||
| ⚫ | |||
'''Qırım Tatarları''' (üzataması: Qırımlılar, Qırımtörekler, Qırımtatarlar), [[Törki]] xalıq. |
|||
[[1989]]. yıldağı xalıq sanın isäpkä alu waqıtında 270.000nän artıq keşe terkälgän. [[Ukraina]]da ([[Qırım]] yarımutırawında, [[Xerson]] ölkäsendä), [[Räsäy]]dä (nigezdä [[Krasnodar]] häm [[Stavropol]] kraylarında) häm [[Üzbäkstan]] (başlıça [[Toshkent]] (Taşkent) belän [[Farg'ona]] (Färğänä) ölkälärendä) yäşilär. |
|||
== Törkemnär == |
|||
Dala yaq ([[Noğay]] Tatarlar), Taw Aldı ([[Tatlar]]) häm Könyaq yar buyı ([[Yalıböylüler]]) Tatarları subetnik törkemnärenä bülenälär. |
|||
== Tel häm yazu == |
|||
[[Qırımça|Qırımtatar tele]]ndä söyläşälär. Yazuda [[1926]]. yılğa qädär [[Ğäräp älifbası]]n, [[1940]]. yılğa qädär [[Latín älifbası]]n ([[Jañalif]]kä oxşaş), [[1940]] [[Urıs älifbası]]n (östämä xäreflärsez, digraflarnı qullanıp), [[1990. yıllar]]dan qabat [[Latín älifbasın]] ([[Törek älifbası]] nigezenä [[Q]] häm [[Ñ]] quşqaç) qullanalar. |
|||
== Din == |
|||
[[Möselman]]-[[Sönnilär]]. [[Íslam]]nı [[Altın Urda]] däwerendä qabul itkän, dip uylanıla. [[Íslam]]ğa qädär Qırımtaralarnıñ babaları öleşçä [[Xristian]] yäki [[Yähüd dine]] totuçıları bulğan. |
|||
== Atalar == |
|||
Qırımtatarlar etnogenezendä [[Xäzär]], [[Qıpçaq]], [[Nuğay]], şulay uq cirle qäbilälärdän [[Tawır]], [[Kimmeri]], [[Törki]] [[Alan]] häm başqa qatnaşqan. [[Hunnar]]nıñ häm [[Skíflar]]nıñ yoğıntısı da bar. berböten xalıq bularaq formalaşuları [[Altın Urda]] häm ul tarqalğanda [[Qırım Xamlığı]] däwerendä turı kilä. |
|||
== Tarıx == |
|||
Räsäy [[Qırım Xanlığı]]n basıp alğaç, Qırımtatarlar [[1850. yıllar]]dan [[Törkiä]]gä küçä başlílar. |
|||
== Zamança taríx == |
|||
[[1918]]-[[1920]]. yıllarda yarım möstäqil [[Qırım Cömhüriäte]], [[1921]]. yılda [[RSFSR]]da [[Qırım ASSR]] oyıştırıla; [[1945]].tä autonomí yuqqa çığarıla. |
|||
[[İkençe Bötendönya Suğışı]] barışında Qırım okkupasí waqıtında ([[1941]]-[[1943]]) Nazi propaganda säbäple küp Qırımtatarlar Almannar tarafında [[Sovet]] xökümäte häm [[Bolşevik]] partizannarı qarşı suğışalar, etnik çıstartularda ([[Yähüdlär]] häm [[Urıslar]]ğa qarşı) qatnaşalar. |
|||
=== Deportasí === |
|||
[[1944]]. yılnıñ Mayında Qırımtatarlar (238,5 meñ keşe) [[Qırım]]nan möcbüri räweştä [[Seber]], [[Urta Asía]] häm Urta [[İdel]] byuylarına sörelä. Ayawsız qırıs şartlarda ütkärelgän küçerü barışında häm sürgendäge berençe aylarda Qırımtatarlarnıñ çama belä yartısı ülä. |
|||
=== Reabilitasí === |
|||
[[1967]]. yılda Qırımtatarlarnıñ konstitution xoquqı çiklängän räweştä torğızılsa da, [[1980. yıllar]]nıñ axırlarına qädär alarğa üz watannarına qaytu röxsät itelmi. Üz illärenä qaytaqn Qırımtatarlarnıñ ber öleşetorğızu öçen köräşä. [[1992]]. yılda Qırımğa ''cömhüriät'' xäläte birelä. |
|||
[[1990. yıllar]]dağı [[Üzbäkstan]]da etnik çıstratular säbäple Färğänä üzenendä yäşäğät Qırımtatarlar Awrupağa küçtä. |
|||
[[Category:Ukraina]] |
|||
[[Category:Tatarstan]] |
|||
[[Category:Üzbäkstan]] |
|||
[[ca:Tàtars de Crimea]] |
|||
[[crh:Qırımtatarlar]] |
|||
[[cs:Krymští Tataři]] |
|||
[[de:Krimtataren]] |
|||
[[en:Crimean Tatars]] |
|||
[[eo:Krime-tataroj]] |
|||
[[es:Tártaros de Crimea]] |
|||
[[fi:Krimin tataarit]] |
|||
[[fr:Tatars de Crimée]] |
|||
[[hr:Krimski Tatari]] |
|||
[[it:Tatari di Crimea]] |
|||
[[ja:クリミア・タタール人]] |
|||
[[lt:Krymo totoriai]] |
|||
[[mk:Кримски Татари]] |
|||
[[nl:Krim-Tataren]] |
|||
[[pt:Tártaros da Criméia]] |
|||
[[ro:Tătarii crimeeni]] |
|||
[[ru:Крымские татары]] |
|||
[[sv:Krimtatarer]] |
|||
| ⚫ | |||
[[uk:Кримські татари]] |
|||
1 авг 2008, 13:56 юрамасы
- yünältü Qırım Tatarları