Rossiä imperiäse: юрамалар арасында аерма
Рашат Якупов (бәхәс | кертем) Русия империясе битенә юнәлтү |
к «Rəsəy İmperiyase» бите «Рәсәй Империясе» битенә күчерелде: History merging |
||
| Юл номеры - 1: | Юл номеры - 1: | ||
[[image:LocationRussianEmpire1914.png|right|250px]] |
|||
#REDIRECT [[Русия империясе]] |
|||
[[image:Peter der-Grosse 1838.jpg|thumb|160px|Петр І - беренче Рәсәй императоры]] |
|||
'''Rəsəy İmperiyase''' ([[Urısça]]: ''Российская Империя / Rossijskaja Impierija''), küpmillətle dəwlət ([[1721]].-[[1917]].). |
|||
[[Pyotr I]] fərmanı belən [[1721]]. yılda elekke patşalıq ''imperiya'' dip iğlan itelə. İke ğasır dəwerendə imperiya [[Qırım Xanlığın]], [[Baltiq buyı]] dəwlələren, [[Ukraina]]nıŋ [[Dniper]]dən Kɵnbatışta yatqan ɵleşen, [[Belarus]]nı, [[Polşa]]nıŋ Kɵnçığış ɵleşen, [[Bessarabia]]ne, [[Tɵnyaq Qawqaz]], [[19. yɵz]] dəwamında [[Kɵnyaq Qawqaz]] cirləren, [[Qazaqstan]], [[Urta Asiya]] cirləren, [[Finlyandiya]]ne h.b. il-dəwlətlərne "üzenə quşu"ğa ireşə. [[19. yɵz]] axırında Rəsəy İmperiyaseneŋ məydanı 21,8 mln. ''km<sup>2</sup>'', xalqı 128,2 mln. keşe ([[1897]]). 100dən artıq millətne berləşterə, şunıŋ 43% [[Urıslar]]. |
|||
[[1914]]. yılda Rəsəy İmperise 81 [[guberna]]ğa həm 20 [[ɵlkə]]gə bülenə; 931 şəhəre bula. |
|||
Dəwlət başında xoquqı çiklənbəgən (absolyut) monarx – imperator tora. Dəwləttə [[Xristian]] dine ɵstenlek itə. Rəsəy İmperiyasendə 20 yəştən usğan hər ir-at imperatorğa tuğrılıq antı birergə tieş bula. İmperi xalqı 4 tɵp sıynıfqa bülenə: ''dvoryannar (дворяне)'' - [[morza]]lar, ruxanıylar ''(духовенство)'', ''şəhər obıvatellər (городские обыватели)'' - şəhərdə toruçılar, krestyannər ''(крестьяне)''. Xakimlek itüçe qatlaw – dvoryannar. |
|||
[[İdel buyı]], [[Seber]], [[Urta Asiya]] Urıs bulmağan xalıqlar çikləngən, üz matbuğatı, dəwlət tə'minatındağı məğərife bulmağan "keçe xalıqlar" (''inorodetslar - инородцы'') isemlegendə yɵri. [[1917]]. yılğı [[Fevral' İnqilabı]] nəticəsendə monarxiya tərtibe yuqqa çığarıla, [[Waqıtlı Xɵkümət]] tɵzelə. [[1917]]. yılnıŋ [[1. Sentyabr'|1 (14) Sentyabrendə]] Waqıtlı Xɵkümət [[Rəsəy]]ne cɵmhüriət dip iğlan itə. |
|||
== Monı da qara == |
|||
* [[Rəsəy Federatsiyası]] |
|||
* [[Sovet Berlege]] |
|||
[[Төркем:Tarixıy dəwlət]] |
|||
[[Төркем:Rəsəy tarixı]] |
|||
[[Төркем:Империяләр]] |
|||
[[Төркем:Дөнья империяләре]] |
|||
[[af:Russiese Ryk]] |
|||
[[an:Imperio ruso]] |
|||
[[ar:الإمبراطورية الروسية]] |
|||
[[arz:الامبراطوريه الروسيه]] |
|||
[[ast:Imperiu Rusu]] |
|||
[[az:Rusiya İmperiyası]] |
|||
[[bat-smg:Rosėjės imperėjė]] |
|||
[[be:Расійская імперыя]] |
|||
[[be-x-old:Расейская імпэрыя]] |
|||
[[bg:Руска империя]] |
|||
[[ca:Imperi Rus]] |
|||
[[cs:Ruské impérium]] |
|||
[[cv:Раççей Империйĕ]] |
|||
[[da:Russiske Kejserrige]] |
|||
[[de:Russisches Reich]] |
|||
[[el:Ρωσική Αυτοκρατορία]] |
|||
[[en:Russian Empire]] |
|||
[[eo:Rusia Imperio]] |
|||
[[es:Imperio ruso]] |
|||
[[et:Venemaa Keisririik]] |
|||
[[eu:Errusiar Inperioa]] |
|||
[[fa:امپراتوری روسیه]] |
|||
[[fi:Venäjän keisarikunta]] |
|||
[[fiu-vro:Vinne Keisririik]] |
|||
[[fr:Empire russe]] |
|||
[[ga:Impireacht na Rúise]] |
|||
[[gl:Imperio Ruso]] |
|||
[[he:האימפריה הרוסית]] |
|||
[[hr:Rusko Carstvo]] |
|||
[[hu:Orosz Birodalom]] |
|||
[[id:Kekaisaran Rusia]] |
|||
[[io:Rusiana Imperio]] |
|||
[[it:Impero russo]] |
|||
[[ja:ロシア帝国]] |
|||
[[ka:რუსეთის იმპერია]] |
|||
[[kk:Ресей империясы]] |
|||
[[km:ចក្រភព រុស្ស៊ី]] |
|||
[[ko:러시아 제국]] |
|||
[[krc:Россия империя]] |
|||
[[ky:Орусия империясы]] |
|||
[[la:Imperium Russicum]] |
|||
[[lt:Rusijos imperija]] |
|||
[[lv:Krievijas impērija]] |
|||
[[mk:Руска империја]] |
|||
[[mn:Оросын Эзэнт Улс]] |
|||
[[mr:रशियन साम्राज्य]] |
|||
[[ms:Empayar Rusia]] |
|||
[[nl:Keizerrijk Rusland]] |
|||
[[nn:Det russiske imperiet]] |
|||
[[no:Det russiske keiserdømmet]] |
|||
[[oc:Empèri Rus]] |
|||
[[os:Уæрæсейы импери]] |
|||
[[pl:Imperium Rosyjskie]] |
|||
[[pt:Império Russo]] |
|||
[[ro:Imperiul Rus]] |
|||
[[ru:Российская империя]] |
|||
[[sh:Rusko Carstvo]] |
|||
[[simple:Russian Empire]] |
|||
[[sk:Ruská ríša]] |
|||
[[sl:Ruski imperij]] |
|||
[[sr:Руска Империја]] |
|||
[[sv:Tsarryssland]] |
|||
[[th:จักรวรรดิรัสเซีย]] |
|||
[[tr:Rusya İmparatorluğu]] |
|||
[[uk:Російська імперія]] |
|||
[[ur:سلطنت روس]] |
|||
[[vi:Đế quốc Nga]] |
|||
[[yo:Ilẹ̀ọbalúayé Rọ́ṣíà]] |
|||
[[zh:俄罗斯帝国]] |
|||
7 ноя 2010, 19:30 юрамасы
Rəsəy İmperiyase (Urısça: Российская Империя / Rossijskaja Impierija), küpmillətle dəwlət (1721.-1917.).
Pyotr I fərmanı belən 1721. yılda elekke patşalıq imperiya dip iğlan itelə. İke ğasır dəwerendə imperiya Qırım Xanlığın, Baltiq buyı dəwlələren, Ukrainanıŋ Dniperdən Kɵnbatışta yatqan ɵleşen, Belarusnı, Polşanıŋ Kɵnçığış ɵleşen, Bessarabiane, Tɵnyaq Qawqaz, 19. yɵz dəwamında Kɵnyaq Qawqaz cirləren, Qazaqstan, Urta Asiya cirləren, Finlyandiyane h.b. il-dəwlətlərne "üzenə quşu"ğa ireşə. 19. yɵz axırında Rəsəy İmperiyaseneŋ məydanı 21,8 mln. km2, xalqı 128,2 mln. keşe (1897). 100dən artıq millətne berləşterə, şunıŋ 43% Urıslar.
1914. yılda Rəsəy İmperise 81 gubernağa həm 20 ɵlkəgə bülenə; 931 şəhəre bula.
Dəwlət başında xoquqı çiklənbəgən (absolyut) monarx – imperator tora. Dəwləttə Xristian dine ɵstenlek itə. Rəsəy İmperiyasendə 20 yəştən usğan hər ir-at imperatorğa tuğrılıq antı birergə tieş bula. İmperi xalqı 4 tɵp sıynıfqa bülenə: dvoryannar (дворяне) - morzalar, ruxanıylar (духовенство), şəhər obıvatellər (городские обыватели) - şəhərdə toruçılar, krestyannər (крестьяне). Xakimlek itüçe qatlaw – dvoryannar.
İdel buyı, Seber, Urta Asiya Urıs bulmağan xalıqlar çikləngən, üz matbuğatı, dəwlət tə'minatındağı məğərife bulmağan "keçe xalıqlar" (inorodetslar - инородцы) isemlegendə yɵri. 1917. yılğı Fevral' İnqilabı nəticəsendə monarxiya tərtibe yuqqa çığarıla, Waqıtlı Xɵkümət tɵzelə. 1917. yılnıŋ 1 (14) Sentyabrendə Waqıtlı Xɵkümət Rəsəyne cɵmhüriət dip iğlan itə.