1991 ел исемле битнең чыганагын карау

{{alsonumber|1991}}
{{Ел өчен навигация|1991}}
{{Гасыр өчен навигация|20}}
{{Ел башка тәкъвимнәрдә|1991|КТ=15&nbsp;февраль}}
{{Башлана торган ел|1991}}

* [[Салкын сугыш]] тәмамлану, [[СССР|ССРБ]] таркалу елы.

== Вакыйгалар ==
* [[20 гыйнвар]] — [[Кырым]] халкы референдумда утрауларына автономия статусын кайтаруны яклап чыга.
* [[20 гыйнвар]] — [[Латвия]] башкаласы [[Рига]] каласында баррикадалар ясала.
* [[3 март]] — Референдумда [[Латвия]]нең {{сан|74|%}}-ты һәм [[Эстония]]нең {{сан|83|%}}-ты [[ССРБ]]дан бәйсезлек өчен тавыш бирәләр.
* [[17 март]] — [[СССР|ССРБ]]-ны саклау турында референдум уза. 6&nbsp;республика аны үткәрүдән баш тарта.
* [[9 апрель]] — [[Гөрҗистан]] Югары Шурасы илнең дәүләт суверенлыгын һәм [[СССР|ССРБ]]-дан бәйсезлекне игълан итә.
* [[19 апрель]] — [[Татарстан]]ның [[Апас районы]]нан [[Кайбыч районы]] бүленеп чыга.
* [[14 май]] ― Татарстан Югары Шурасы [[Татарстан Президенты]] вазифасын гамәлгә куя.
* [[12 июнь]] — [[Минтимер Шәймиев]] [[Татарстан Республикасы]]ның беренче Президенты итеп сайлана.
* [[25 июнь]] — [[Словения]] һәм [[Хорватия]] [[Югославия]]дән бәйсезлекне игълан итә.
* [[27 июнь]] — [[Югославия]] халык армиясе [[Словения]]гә бәреп керә.
* [[30 июнь]] — [[Кырым татарлары]] милли мәҗлесе суверенитны игълан итә, милли гимны һәм байракны раслый.
* [[5 июль]] — [[Татарстан ССР]] Югары Шурасы сессиясендә [[Мөхәммәт Сабиров]] республиканың [[Татарстан хөкүмәте рәисләре|Премьер-министры]] итеп раслана.
* [[29 июль]] — [[РСФСР]] [[Литва]] бәйсезлеген таный.
* [[16 август]] — [[Татарстан]] һәм [[Башкортстан]] арасында дуслык һәм хезмәттәшлек турында Шартнамә төзелә.
* [[19 август]] — [[ССРБ]]да [[ГКЧП]] оештырыла.
* [[20 август]] — [[Эстония]] бәйсезлеге игълан ителә.
* [[21 август]] — [[Латвия]] үз бәйсезлеген торгызуы турында игълан итә.
* [[21 август]] — [[ГКЧП]] таркала.
* [[4 сентябрь]] — [[Кырым]] дәүләт суверенитеты турында декларация кабул ителә.
* [[6 сентябрь]] — [[ССРБ]] [[Эстония]], [[Латвия]], [[Литва]] дәүләтләренең бәйсезлеген таный.
* [[6 сентябрь]] — Ленинградка тарихи [[Санкт-Петербург]] атамасы кайтарыла.
* [[8 сентябрь]] — [[Македония]] бәйсезлекне яулый.
* [[17 сентябрь]] — [[Латвия]], [[Литва]], [[Эстония]], [[Төньяк Корея|Төньяк]] һәм [[Көньяк Корея]] илләре БМО-га керделәр.
* [[21 сентябрь]] — Референдумда [[Әрмәнстан]]ның бәйсезлеген {{сан|99|%}} хуплаган.
* [[22 сентябрь]] — [[Таҗикстан]]да Компартия тыелды.
* [[23 сентябрь]] — [[Әрмәнстан]] үз бәйсезлеген игълан итә.
* [[30 сентябрь]] — [[Татарстан]] президентының [[Татарстан Фәннәр академиясе]]н оештыру турында боерыгы чыга.
* [[15 октябрь]] — милли хәрәкәт вәкилләре, [[Татарстан]] суверенитетын закон белән ныгытуны таләп итәр өчен, [[Татарстан Дәүләт Советы|Югары Совет]] утырышы барган бинага бәреп керү омтылышын ясыйлар.
* [[24 октябрь]] — «Татарстан Республикасының дәүләт бәйсезлеге акты турында» карар кабул ителә.
* [[26 октябрь]] — [[Төрекмәнстан]]да узган референдумда халыкның күпчелеге ил бәйсезлеге өчен тавыш биргән.
* [[16 декабрь]] — [[БМО]] үзенең [[1975&nbsp;ел]]да кабул ителгән [[сионизм]] [[расизм]]га тиңләгән карарны кире кага.
* [[25 декабрь]] — [[Михаил Горбачев]] [[ССРБ]] президенты постыннан китә. РСФСР исеме Россия Федерациясенә үзгәртелә.
* [[26 декабрь]] — [[ССРБ]] таркалуы, [[Бәйсез Дәүләтләр Берлеге]] оешмасы төзелә.

== Туулар ==
{{Шулай ук карагыз|:Төркем:1991 елда туганнар}}
* [[25 март]] — [[Динә Гарипова]], [[Татарстан]] җырчысы, [[Первый канал (Россия)|Беренче канал]] оештырган җыр бәйгесе җиңүчесе ([[2012 ел|2012]]).
* [[7 май]] — [[Дания Нәгыйм]], шагыйрә.
* [[23 май]] — [[Лена Майер-Ландрут]], [[Алмания|алман]] җырчысы, [[Осло]]да узган халыкара [[Евровидение 2010]] җыр бәйгесе җиңүчесе.
* [[10 июль]] — [[Айдар Җаббаров]], театр режиссеры. 
* [[21 август]] — [[Артур Шайдуллин]], драма актеры.
* [[28 сентябрь]] — [[Ринат Фәхретдинов (1991)]], катнаш көрәш (MMA) белән һөнәри шөгыльләнүче спортчы.

== Вафатлар ==
{{Шулай ук карагыз|:Төркем:1991 елда вафатлар}}
* [[Җәмил Гыйльманов]], [[татар]] галиме, тарихчы.
* [[Әхмәт Галиәкбәров]], татар артисты.
* [[19 гыйнвар]] — [[Гозәер Абдураманов]], Советлар Берлеге Каһарманы.
* [[28 март]] — [[Әмир Нәҗип]], шәркыятьче галим, тюрколог. 
* [[3 апрель]] — [[Грэм Грин]] ({{lang-en|Henry Graham Greene}}), [[инглиз]] язучысы.
* [[12 апрель]] — [[Нури Арсланов]], татар шагыйре, [[Г.Тукай исемендәге ТР Дәүләт премиясе]] лауреаты.
* [[3 май]] — [[Гайшә Рахманкулова]], беренче татар хатын-кыз профессиональ рәссам. 
* [[24 июнь]] — [[Әхмәт Исхак]], татар шагыйре, тәрҗемәче.
* [[30 июнь]] — [[Тамара Ханым]], биюче, ССРБ халык артисты.
* [[21 август]] — [[Дмитрий Комарь]], [[август путчы|август фетнәсе]]ндә һәлак булучы, [[Советлар Берлеге Каһарманы]].
* [[30 август]] — [[Газиз Кашапов]], татар язучысы, журналист.
* [[28 октябрь]] — [[Газиз Зыятдинов]], Академия театры артисты. 
* [[11 ноябрь]] — [[Михаил Куприянов]], ССРБ халык рәссамы.
* [[18 декабрь]] — [[Альберт Сафин]], татар язучысы.

== [[Г. Тукай исемендәге дәүләт премиясе]] лауреатлары ==
* [[Гөлшат Зәйнашева]], татар шагыйрәсе («Илле җыр» китабы өчен)<ref>[http://gabdullatukay.ru/tat/index.php?option=com_content&task=view&id=1221&Itemid=81 Тукай премиясе лауреатлары — Гөлшат Зәйнашева]</ref>.
* [[Әбрар Кәримуллин]], татар галиме («У истоков татарской книги», «Татарская книга пореформенной России», «Татарская книга XX века» трилогиясе өчен)<ref>[http://gabdullatukay.ru/tat/index.php?option=com_content&task=view&id=1218&Itemid=81 Тукай премиясе лауреатлары — Әбрар Кәримуллин]</ref>.

== [[Нобель премиясе]] лауреатлары ==
* [[Физика өлкәсендә Нобель премиясе]] — [[Пьер Жиль де Жен]].
* [[Химия өлкәсендә Нобель премиясе]] — [[Рихард Эрнст]].
* [[Физиология һәм медицина өлкәсендә Нобель премиясе]] — [[Эрвин Неер]], [[Берт Сакман]].
* [[Әдәбият өлкәсендә Нобель премиясе]] — [[Надин Гордимер]].
* [[Икътисад өлкәсендә Нобель премиясе]] — [[Рональд Коуз]].
* [[Тынычлык өчен Нобель премиясе]] — [[Аун Сан Су Чжи]].

== Шулай&nbsp;ук карагыз ==
{{Навигация
|Викиҗыентык = 1991
}}
<categorytree>1991 ел</categorytree>

== Искәрмәләр ==
{{Искәрмәләр}}

[[Төркем:1991 ел|*]]
[[Төркем:Еллар]]