Bolğarlar исемле битнең чыганагын карау

{{TwinLAT|Болгарлар}}

'''Bolğarlar''' (''Bulğarlar''), [[Törki xalıqlar|Törki]] qäbilälär törkemeneñ cıyılma ataması.

Berençe märtäbä Bolğarlar [[5. yöz|5-]][[6. yöz]]lär [[Vizantiä imperiäse|Vizantiä]] çığanaqlarında telgä alınalar. Kilep çığışların Könyaq [[Seber]] häm [[Ural tawları|Ural]] töbägennän Könbatış [[Qawqaz]] belän [[Don]] buylarına küçengän Törki-Uğır qäbilälär törkeme belän bäylilär.

[[6. yöz|6-]][[7. yöz]]lärdä Bolğarlar ''utriğur'', ''kutriğur'' dip Vizantiä çığanaqlarında iskä alına.

[[6. yöz]] urtalarınnan Bolğarlar [[Törki qahanlığı]]na buysınğannar.

[[630. yıllar]] tiräsendä [[Qubrat]] xan citäkçelenedä [[Böyek Bolğar däwläte]] oyıştırıla.

[[Xäzär Qağanlığı]] belän köräş barışında Bolğarlarnıñ ber öleşe [[670. yıllar]]da [[Dunay]] yılğası tamağı buylarına küçenep kitkän (q. [[Berençe Bolğar patşalığı]]), ber öleşe üz cirlärendä qalğan, Xäzär Qağanlığına buysınğan häm soñraq Tönyaq Qawqaz töbägenä qısrıqlanğan (q. [[Balqarlar]], [[Qaraçaylar]]). Şulay uq qayber Bolğar qäbiläläre Pannoniägä (xäzerge [[Macarstan]]) häm Tönyaq İtaliägä küçep kitkän.

Vizantiä çığanaqları buyınça Qubrat xanınıñ ulı [[Котраг|Qotrag]] cıtäkçesendä bolğarlarnıñ ber öleşe (kutriğurlar) '''600 yılı'''''?'' tiräsendä İdel buyına küçep kıtkännär. 7-[[8. yöz]]dä Ğäräp-Xäzär suğışları köçäyüe nöticäsendä Bolğar ıruğ-qäbilälärennän '''Bolğarlar''', [[Bäräncärlär]], [[Barsillar]] , [[Bilärlär]], [[Sawirlar]] häm başqalar, Xäzär Qağanlığı cirlären qaldırıp, [[Urta İdel]] buylarına küçengännär.

[[9. yöz]] azaqlarında - [[10. yöz]] başlarında, Bolğarlar İdel-Ural aralığındağı [[Törki xalıqlar|Törki]] häm [[Fin-uğır xalıqları|Fin-Uğır]] qäbilälären berläşterep, [[İdel buyı Bolğar däwläte]]n tözegännär. Bolğarlarnıñ Urta İdel belän Ural aralığında yäşäwçe xalıqlarnıñ ([[Tatar]], [[Çuaş]], [[Bisermännär|Bisermän]], [[Başqort]] h.b.) etnokultur tarixına zur yoğıntısı bulğan.

== Borınğı Bolğar tormışınıñ küreneşläre ==
<gallery perrow=5>
Image:Bulgaria-Fanagoria-01.JPG
Image:Bulgaria-Fanagoria-02.JPG
Image:Bulgaria-Fanagoria-03.JPG
Image:Bulgaria-Fanagoria-04.JPG
</gallery>

== Monı da qara ==
* [[Bolğar tele]]
* [[Bolğar arxeologik mädäniäte]]

== Päräwezdä ==
* [[wikisource:en:Essential History of Bulgaria in Seven Pages|Essential History of Bulgaria in Seven Pages]]
* [http://www.bulgari-istoria-2010.com/booksBG/Zh_Vojnikov_Proizchod_i_preseleniya_na_dr_BG.pdf Ж. Войников. ПРОИЗХОД И ПРЕСЕЛЕНИЯ НА ДРЕВНИТЕ БЪЛГАРИ (в търсене на нов поглед върху стария въпрос). 2012 г. ...(Ново!)]

{{rq-lat|stub}}

[[Төркем:Татарстан тарихы]]
[[Төркем:Болгарлар]]