Екатеринбург исемле битнең чыганагын карау

{{ТП
 |татар исеме = Екатеринбург
 |чын исем = 
 |ил = Россия
 |герб = Coat of Arms of Yekaterinburg (Sverdlovsk oblast).svg
 |байрак = Flag of Yekaterinburg (Sverdlovsk oblast).svg
 |герб киңлеге = 
 |байрак киңлеге = 
  |lat_deg = 56|lat_min = 50|lat_sec = 0
  |lon_deg = 60|lon_min = 35|lon_sec = 0
  |CoordAddon = 
  |CoordScale = 
 |ЯндексХарита = http://maps.yandex.ru/?text=%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F%2C%20%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C%2C%20%D0%95%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3&sll=60.597259%2C56.838056&sspn=0.37458%2C0.212608
 |ил харитасы зурлыгы =350
 |төбәк харитасы зурлыгы = 
 |район харитасы зурлыгы = 
 |төбәк төре = 
 |төбәк = Свердловск өлкәсе
 |төбәк җәдвәлдә = 
 |район төре = 
 |район = 
 |район җәдвәлдә = 
 |җәмгыять төре = 
 |җәмгыять = 
 |җәмгыять таблицада = 
 |ил харитасы = 
 |төбәк харитасы = http://maps.yandex.ru/?text=%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F%2C%20%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C&sll=61.706921%2C59.126524&sspn=8.95994%2C5.894665
 |район харитасы = 
 |эчке бүленеш = 
 |башлык төре = 
 |башлык = 
 |нигезләү датасы = 1723 ел
 |беренче телгә алу = 
 |элеккеге исемнәр = [[1924 ел]]га хәтле — Екатеринбург
[[1991 ел]]га хәтле — Свердловск
 |халәт = [[шәһәр]] ([[1781 ел]]дан)
 |мәйдан = 491
 |биеклек төре = 
 |ТП мәркәзе биеклеге = 
 |климат = киметүче-континенталь
 |рәсми тел = Рус теле
  |халык саны = {{үсү}} 1 377 738 кеше ([[2012 ел|2012]])
  |исәп елы = 
  |халык тыгызлыгы = 2806 кеше/км²
  |агломерация = 2 180 864
  |милли состав = [[Рус халкы|руслар]]
[[Татар халкы|татарлар]]
[[Украин халкы|украинлар]]
[[Немец халкы|немецлар]] һ. б.
  |дини состав = [[христиан]]нар
[[мөселман]]нар
[[иудеи]]лар һ.б.
  |этнохороним = 
 |сәгать кушагы = UTC+6
 |DST = 
 |телефон коды = +7 343
 |почта индексы = 620XXX
 |почта индекслары = 
 |автомобил коды = 66, 96
 |Commons-та төркем = 
 |сайт = http://Екатеринбургг.рф/
 |сайт теле              = ru
 |сайт теле 2            = 
 | add1n                   = Кардәш шәһәрләр
 | add1                    = {{wikidata|p190}}	
 | add2n = Бүләкләр
 | add2 = {{Ленин ордены|тип=шәһәр}}
 }}

'''Екатеринбург''' ({{lang-tt|يكاتيرينبور, Екатеринбург<ref>http://etomesto.com/map-kazan_tassr-1921/?x=52.994278&y=56.523365</ref>|}}, Кәтринбур<ref>http://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1985-11/imnnr-tamyr-ygnd </ref>, Кәтримбур<ref>http://www.xn--80aaa0anjn0apj6g.xn--p1ai/j-archive/journal-materials/1973-9/agymsularga-karap-1667988250   </ref> [[1924 ел|1924]] — [[1991 ел|1991]] елларда '''Свердловск'''; {{lang-sty|Цыбар-тора}}) — [[Свердловск өлкәсе]]нең [[административ үзәк|административ үзәге]], халык буенча [[Россия]]дә дүртенче шәһәр.

[[2020 ел]]ның [[2 июль|2 июленнән]] — '''«[[Хезмәт даны шәһәре]]»'''<ref>[http://www.kremlin.ru/events/president/news/63596  Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»]</ref>.

== География ==
=== Урынлаштыру ===
Екатеринбург [[Ауразия]]нең үзәк өлешендә, [[Урал таулары]]ның көнчыгыш битләвендә, [[Исәт елгасы]]ның ике ярында, Мәскәүдән 1667 километр көнчыгыштарак урнашкан.

{|class=toccolours style="text-align:center" align="center"
!colspan=10|Екатеринбургдан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)
|-
|||||||[[Рәсем:Flag of Kirov (Kirov oblast).svg|22px]] [[Киров (Кировская область)|Киров]] ~ 833 км<br />[[Рәсем:Flag of Perm.svg|22px]] [[Пермь]] ~ 356 км||[[Рәсем:Flag of Serov (Sverdlovsk oblast).png|22px]] [[Серов]] ~ 356 км<br />[[Рәсем:Flag of Nizhny Tagil (Sverdlovsk oblast).png|22px]] [[Түбән Тагил]] ~ 140 км||[[Рәсем:Flag of Tobolsk.svg|22px]] [[Тубыл]] ~ 571 км.||||||
|-
|||||||[[Рәсем:Flag of Kazan (Tatarstan).png|22px]] [[Казан]] ~ 908 км<br />[[Рәсем:Flag of Izhevsk (Udmurtia).svg|22px]] [[Ижау]] ~ 618 км|||[[Рәсем:Compass Rose Tatarca North.svg|200px|center|Җилләр розасы]]||[[Рәсем:Flag of Tyumen (Tyumen oblast) (2005).png|22px]] [[Төмән]] ~ 325 км||||||
|-
|||||||[[Рәсем:UfaFlag.svg|22px]] [[Уфа]] ~ 520 км<br />[[Рәсем:Flag of Orenburg.svg|22px]] [[Ырынбур]] ~ 892 км||[[Рәсем:Flag of Chelyabinsk.svg|22px]] [[Чиләбе]] ~ 225 км<br />[[Рәсем:Flag of Magnitogorsk (Chelyabinsk oblast).svg|22px]] [[Магнитогорски]] ~ 461 км||[[Рәсем:Flag of Kurgan (Kurgan oblast).svg|22px]] [[Курган]] ~ 381 км<br />[[Рәсем:Flag of Omsk.svg|22px]] [[Омск]] ~ 954 км||||||
|-
!colspan=10|
|}

=== Сәгать поясы ===
[[Рәсем:Map of Russia - Yekaterinburg time zone.svg|left|100px]]
Екатеринбург халыкара стандарт буенча [[Екатеринбург вакыты|Yekaterinburg Time Zone (YEKT)]] сәгать поясында урнаша. Бу сан, [[UTC]] системасы буенча исәпләгәндә, +6:00 гә тигез.

=== Климат ===
* Уртача еллык температура — +3&nbsp;°C
* Уртача еллык җил тизлеге — 2,9 м/с
* Уртача еллык һава дымлылыгы — 71%
<div style="width:90%">
{{Шәһәр климаты
|Шәһәр=Екатеринбург
|Источник=[http://pogoda.ru.net/climate/28440.htm Погода и климат]
|Гый_ур=-12.6	|Гый_ур_явым=26
|Фев_ур=-11.1	|Фев_ур_явым=20
|Мар_ур=-3.8	|Мар_ур_явым=20
|Апр_ур=4.3	|Апр_ур_явым=28
|Май_ур=11.3	|Май_ур_явым=50
|Июн_ур=17.1	|Июн_ур_явым=74
|Июл_ур=19	|Июл_ур_явым=89
|Авг_ур=15.9	|Авг_ур_явым=72
|Сен_ур=9.8	|Сен_ур_явым=58
|Окт_ур=3.4	|Окт_ур_явым=39
|Ноя_ур=-5.8	|Ноя_ур_явым=33
|Дек_ур=-11	|Дек_ур_явым=28
|Ел_ур=3	|Ел_ур_явым=537
|Гый_ур_мин=-15.7	|Гый_ур_макс=-9.1
|Фев_ур_мин=-14.5	|Фев_ур_макс=-6.8
|Мар_ур_мин=-7.6	|Мар_ур_макс=1
|Апр_ур_мин=0		|Апр_ур_макс=9.8
|Май_ур_мин=6.2		|Май_ур_макс=17.4
|Июн_ур_мин=12.1	|Июн_ур_макс=23
|Июл_ур_мин=14.4	|Июл_ур_макс=24.4
|Авг_ур_мин=11.9	|Авг_ур_макс=21.1
|Сен_ур_мин=6.4		|Сен_ур_макс=14.5
|Окт_ур_мин=-0.7	|Окт_ур_макс=6.8
|Ноя_ур_мин=-8.3	|Ноя_ур_макс=-2.8
|Дек_ур_мин=-13.7	|Дек_ур_макс=-7.9
|Ел_ур_мин=-0.7	|Ел_ур_макс=7.6
|Гый_а_макс=5.6		|Гый_а_мин=-44.6
|Фев_а_макс=9.4		|Фев_а_мин=-42.4
|Мар_а_макс=17.3	|Мар_а_мин=-39.2
|Апр_а_макс=28.8	|Апр_а_мин=-21.8
|Май_а_макс=33.4	|Май_а_мин=-13.5
|Июн_а_макс=35.6	|Июн_а_мин=-2.3
|Июл_а_макс=38.8	|Июл_а_мин=1.5
|Авг_а_макс=37.2	|Авг_а_мин=-1
|Сен_а_макс=31.9	|Сен_а_мин=-9
|Окт_а_макс=24.7	|Окт_а_мин=-26.6
|Ноя_а_макс=13.5	|Ноя_а_мин=-39.2
|Дек_а_макс=8.6		|Дек_а_мин=-46.7
|Ел_а_макс=38.8	|Ел_а_мин=-46.7
|}}
</div>

== Халык ==
{| class='standard' style='text-align: center;' width=100%
|- class='bright'
! [[1840]]<ref>[http://dlib.rsl.ru/viewer/01003542943#page2?page=15 Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840]</ref> !![[1856]]<ref name=autogenerated1>http://www.mojgorod.ru/samarsk_obl/samara/index.html</ref> !!  [[1897]]<ref name=autogenerated1/> !! [[1913]]<ref name=autogenerated1/> !! [[1926]]<ref name=autogenerated1/> !! [[1931]]<ref name=autogenerated1/> !! [[1939]]<ref name=autogenerated1/> !!  [[1959]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[1970]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg2.php 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[1979]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[1989]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[2002]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[2010]]<ref name="gks.ru"/>
|- class='bright'
| 15 779||~16 900 || ~43 200 || ~53 500 || ~134 800 || ~223 800 ||  ~423 000 || 778 602 || 1 025 045 || 1 211 172 || 1 364 621 || 1 293 537 || 1 350 136
|}
=== Милли состав ===
{| class='standard' style='text-align: center;' width=23%
|- class='bright'
! Милләт !![[2002]]<ref>{{Citation |title=2002 ел сан алу базасы |url=http://std.gmcrosstata.ru/webapi/jsf/tableView/customiseTable.xhtml |access-date=2014-02-14 |archive-date=2015-09-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150915194436/http://std.gmcrosstata.ru/webapi/jsf/tableView/customiseTable.xhtml |dead-url=yes }}</ref>!! [[2010]]<ref>{{Citation |title=2010 ел сан алу базасы |url=http://std.gmcrosstata.ru/webapi/jsf/dataCatalogueExplorer.xhtml |access-date=2014-02-14 |archive-date=2018-03-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180327163321/http://std.gmcrosstata.ru/webapi/jsf/dataCatalogueExplorer.xhtml |dead-url=yes }}</ref>
|- class='bright'
| [[руслар]] || 87,4% || 89,1%
|- class='bright'
| [[татарлар]] || 3,8% || 3,7%
|- class='bright'
| [[украиннар]] || 1,5% || 1,1%
|- class='bright'
| [[башкортлар]] || 1,1% || 1,0%
|}
=== Екатеринбург агломерациясе ===
Екатеринбург агломерациясе —  халык саны буенча Россиянең дүртенче агломерациясе. Халык саны — 2,2 млн кешедән артык. Агломерациянең беренче поясына [[Югары Пышма]], [[Среднеуральск]], [[Березов]], [[Әрәмәле]] шәһәрләре, икенче поясына [[Первоуральск]], [[Ревда]], [[Полевской]], [[Сысерть]], [[Новоуральск]] шәһәрләре керә.

== Эчке бүленеш ==
[[Рәсем:Ekb all districts.png|150px|right]]
# Югары Исәт районы
# Тимер юл районы
# Орджоникидзе районы
# Киров районы
# Октябрь районы
# Чкалов районы
# Ленин районы

== Шәһәрдә туган күренекле кешеләр ==
* [[Марат Әкбәров]] (1961), тимеракята шуучы.
* [[Денис Галимҗанов]] (1987), шоссе велоузышчысы.
* [[Марат Галимов]] (1964), [[футбол]]чы.
* [[Алия Гәрәева]] (1988), спортчы ([[нәфис гимнастика]]) һәм тренер.
* [[Евгений Дәүләтшин]] (1972), [[футбол]]чы һәм тренер.
* [[Ирина Колмогорцева]] (1930–2015), рәссам, [[Тукай премиясе]] (''[[2015]]'') лауреаты.
* [[Георгий Мурзин]] (1996), гражданнар авиациясе очучысы, [[Россия Федерациясе Каһарманы]] (2019).
* [[Руслан Насыйбуллин]], [[Кылычбазлык|кылычбаз]].
* [[Лилия Нәҗметдинова]] (1936–2018), спортчы, тренер (''[[нәфис гимнастика]]''), ТР атказанган физик тәрбия хезмәткәре.
* [[Әлфия Нәҗметдинова]] (1949), гимнаст.
* [[Марат Сафин (1972)|Марат Сафин]] (1972), футболчы.
* [[Николай Хәбибуллин]] (1973), хоккейчы.
* [[Дамир Хәмәдиев]] (1981), [[футбол]]чы.
* [[Олег Хәфизов]] (1959), язучы.
* [[Роберт Ямьлеханов]], [[футбол]]чы.

== Татар матбугаты ==
{{Wikidata list|sparql=SELECT DISTINCT ?item WHERE {
  
  
  OPTIONAL {  }
  ?item wdt:P407 wd:Q25285.
  OPTIONAL {  }
  ?item wdt:P131 wd:Q887.
  
}
|columns=label
|sort=label
|autolist=fallback
|row_template=subst:Wikidata list/Тамгалы исемлек
|skip_table=1
|col_count=3
}}
* [[Алмашка! (гәҗит)|Алмашка!]]
* [[Методик җыентык (журнал, Свердловск)|Методик җыентык]]
* [[Социализм юлы (гәҗит)|Социализм юлы]]
* [[Урал тавышы (гәҗит, Екатеринбур)|Урал тавышы]]
* [[Шәпи агай (журнал)|Шәпи агай]]
* [[Яшь коммунар (гәҗит, Свердловск)|Яшь коммунар]]
{{Wikidata list end}}
== Дин ==
; Православие
: [[Рус православ чиркәве|РПЧ]] [[Екатеринбург митрополиясе]]
;Ислам
:[[Россия Федерациясе мөселманнарының Диния нәзарәте|РФ МДН]] составындагы [[Свердловск өлкәсе мөселманнары Диния нәзарәте]] (Урал мөхтәсибәте)
::[[Бакыр мәчет (Югары Пышма)|Бакыр мәчет]] ''яки'' Имам әл-Бохари исемендәге мәчет ([[Югары Пышма]])
:[[Үзәк Диния нәзарәте|ҮДН]] составындагы [[Свердловск өлкәсе мөселманнарының төбәк Диния нәзарәте]] (Урал мөфтияте)
::[[Рамазан (мәчет, Екатеринбург)|Рамазан мәчете]]
:[[Урал мөселманнары Диния нәзарәте]] (Урал мөфтияте)
::[[Мәүлид мәчете (Екатеринбург)]]
:[[Россия мөселманнары Дини җыены|РМ ДҖ]] составындагы [[Свердловск өлкәсе мөселманнарының Диния нәзарәте]] (Үзәк мөфтият)
::«Изге кәлимәт» [[гыйбадәт йорты]]
; Әрмән Апостол чиркәве
; Методистлар чиркәве
; Яһүд дине

== Моны да карагыз ==
* [[Екатеринбург метрополитены]]
* [[Свердловск татар театры]]
* [[Муса Җәлил бюсты (Екатеринбург)|Муса Җәлил бюсты]]

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Сылтамалар ==
{{Навигация
|Викиҗыентык = Екатеринбург
}}
* [http://ekburg.ru/ Рәсми сайт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050626001448/http://ekburg.ru/ |date=2005-06-26 }}

{{Екатеринбург}}
{{Свердловск өлкәсе}}
{{Россиянең зур шәһәрләре}}
{{Татарлар саны буенча Россия торак пунктлары}}

[[Төркем:Свердловск өлкәсе шәһәрләре]]
[[Төркем:Миллионлы шәһәрләр]]
[[Төркем:Россия субъектлары башкалалары]]
[[Төркем:Хезмәт даны шәһәрләре]]