Зурван

Зурван
Җенес	ир-ат
Балалар	Jesus in Manichaeism[d] һәм Jesus the Splendor[d]
Илаһ карый	Манихейлык

Остиа Антикада Митреумда Арслан Башлы Илаһ (CIMRM 312)

Зурван (шулай ук Зерван) ул Зәрдөштлекнең Зурванизм юнәлешендә барлыкка китерүче Илаһ. Вакыт һәм Мәңгелекнең шәхесләнеше буларак ул Агура Мазданың һәм аның дошманы Ангра Майньюның әтисе дип саналган.
Исем Урта Фарсы теле zurwān (Вакыт) белән бәйле һәм Авеста теле zruvā (тамыры zruvan-)-дан (Вакыт) алынган. Тартыкларга нигезләнгән язмалардан zrw(n) һәм zraovo дип яңгырап, Зурван шулай ук Согдларда һәм Бактрларда Иң Олы Ходай буларак табынылган.
3-енче гасырда бу исем Манихейлык тарафдарлары тарафыннан да кулланылган, әмма аларда Зурван Урта Фарсы теле исеме Abbā dəRabbūṯā (Арамей телендә: „Яктылыклар Атасы“) буларак яңгыраган.

Әдәбият

• L. Brisson: La figure de Chronos dans la théogonie orphique. In: D. Tiffeneau (Hrsg.): Mythes et représentations de temps. 1985, S. 37–55.
• S. Shaked: The Myth of Zurvan. In: I. Gruenewald u. a. (Hrsg.): Messiah and Christos. 1992, S. 219–240.
• David Ulansey: Die Ursprünge des Mithraskultes. Theiss, Stuttgart 1998.
• Geo Widengren: Der Zervanismus. In: Iranische Geisteswelt von den Anfängen bis zum Islam. Holle, Baden-Baden 1961, (Lizenzausgabe für den Bertelsmann Lesering) S. 77–108, insbesondere S. 83 f. (Der Zeitgott und sein Mythos).
• Robert C. Zaehner: Zurvan : a Zoroastrian dilemma. Clarendon Press, Oxford 1955.

Сылтамалар

• Zurvânism 2019 елның 7 ноябрь көнендә архивланган.