Муса Сираҗи исемле битнең чыганагын карау

{{Язучы
 |Исем              = Муса Сираҗи
 |Оригинал телендә  = 
 |Фото              = Муса_Сираҗи.jpg
 |Киңлек            = 
 |Рәсем язуы        = 
 |Тугач бирелгән исеме = Муса Шәрәфетдин улы Сираҗетдинов
 |Псевдонимнар      = 
 |Туу датасы        = 1.02.1939
 |Туу урыны         = [[ССРБ]], [[РСФСР]], [[БАССР]], {{Туу урыны|Туймазы  районы|Туймазы районында}}, [[Төпкилде]]
 |Үлем датасы       = 14.09.2019
 |Үлем урыны        =  [[РФ]], [[БР]], {{Үлем урыны|Уфа|Уфада}}
 |Ватандашлык       = {{ССРБ байрагы}}→<br/>{{Байрак|Россия}} [[РФ]]
 |Эшчәнлек төре     = шагыйрь
 |Иҗат итү еллары   = 1966-2019
 |Юнәлеш            = 
 |Жанр              = [[поэзия]], [[публицистика]]
 |Иҗат итү теле     = [[Татар теле|татар]]
 |Дебют             = «Очрашу» (''[[1966 ел|1966]]'')
 |Премияләр         = Фатих Кәрим премиясе (2003)
 |Бүләкләр          = [[Файл:Заслуженный_работник_культуры_Российской_Федерации.Нагрудный_знак.jpg|20px|РФ атказанган мәдәният хезмәткәре - 2002]]
 |Имза              = 
 |Сайт              = 
}}
{{Башка мәгънәләр|төр=фамилия|Сираҗетдинов}}
'''Муса Сираҗи''', Муса Шәрәфетдин улы Сираҗетдинов (''[[1939 ел]]ның [[1 февраль|1 феврале]], [[ССРБ]], [[РСФСР]], [[БАССР]], [[Туймазы районы]], [[Төпкилде]] — [[2019 ел]]ның [[14 сентябрь|14 сентябре]], [[РФ]], [[БР]], [[Уфа]]'') — шагыйрь, публицист, җәмәгать эшлеклесе, БАССР (''[[1989 ел|1989]]'') һәм РФ (''[[2002 ел|2002]]'') атказанган мәдәният хезмәткәре. Фатих Кәрим премиясе лауреаты (''[[2003 ел|2003]]''). ССРБ журналистлар (''[[1961 ел]]дан'') һәм [[ССРБ язучылар берлеге|язучылар]] (''[[1971 ел]]дан'') берлекләре әгъзасы.

== Тәрҗемәи хәле ==
[[1939 ел]]ның [[1 февраль|1 февралендә]] [[БАССР]] [[Туймазы районы]] [[Төпкилде]] авылында керәстиян гаиләсендә унберенче бала булып туган. [[Кандра]] [[шәһәр тибындагы бистә]]сенең (''[[2005 ел]]дан авыл'') 2нче санлы урта мәктәбен тәмамлагач, [[Туймазы районы]] [[Кендектамак]] авылы мәктәбендә ике ел [[укытучы]] булып эшли. [[БДУ]] филология факультетын тәмамлаган (''[[1963 ел|1963]]''). Югары уку йортыннан соң, [[Уфа]]да «[[Кызыл таң]]» гәҗитендә, [[Китап (нәшрият)|дәүләт китап нәшриятында]], БАССР язучылар берлегендә эшли. [[1971 ел|1971]]—[[1973 ел]]ларда — БДУ укытучысы. Хезмәт эшчәнлегенең соңгы елларында БР язучылар берлегендә татар иҗатчылары берләшмәсен җитәкли. Берлек каршында оешкан татар язучылары секциясенең (''соңрак — берләшмә'') беренче рәисе була.

[[2019 ел]]ның [[14 сентябрь|14 сентябрендә]] 80 яшендә Уфада вафат. Туган ягы — Туймазы районының Төпкилде авылында җирләнә<ref>[https://www.azatliq.org/a/30163816.html    Күренекле шагыйрь Муса Сираҗи вафат.] [[Азатлык радиосы]], 14.09.2019</ref>.

== Җәмәгать эше ==
* Республика татар мәдәни үзәге шурасы рәисе
* «БАССР башкорт-татар халыклары дуслыгы җәмгыяте» идарәсе рәисе
* [[БР президенты|БР Президенты]] каршындагы иҗтимагый шура әгъзасы
* [[Бәләбәй]]дә узучы «Иҗат чишмәләре» фестивален башлап җибәрүче<ref>[http://www.tuimazimcb.ru/index.php?option=com_k2&view=item&id=839:%D0%BC%D1%83%D1%81%D0%B0-%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B8  Муса Сираҗи.] Туймазы районы китапханәләр челтәре</ref> һ. б.

== Иҗаты ==
БДУда укыган елларында иҗат итә башлый, җирле матбугатта әсәрләре басыла. [[1966 ел]]да «Очрашу» исемле беренче шигырьләр җыентыгы нәшер ителә. Муса Сираҗи псевдонимы астында шигырьләр, хикәяләр, телефильмнарга сценарийлар, публицистик мәкаләләр яза. Әсәрләре [[рус теле|рус]], [[украин теле|украин]], [[казакъ теле|казакъ]], [[үзбәк теле|үзбәк]], [[латыш теле|латыш]], [[алман теле|алман]], [[чуаш теле|чуаш]] һ. б. телләргә тәрҗемә ителгән. Күп кенә шигырьләре, композиторлар (''[[Рим Хәсәнов]], [[Салават Низаметдинов]], [[Әкрам Даутов]], [[Мөфтәдин Гыйләҗев]], Айрат Кобагышев, Зәбих Мәмәлимов, Вәсил Галимов һ. б.'') тарафыннан көйгә салынып, популяр җырга әверелгән<ref>[http://erlar.ru/node/3913  Татар җырлары]</ref>: «Уралдым моңнарыңа»,  «Җиремә», «Сөю көче», «Син генә юк янымда»,  «Сагынуларым шулдыр, күрәсең», «Күңелемдә язлар гына», «Белорет-Чишмә юлы» һ. б.  [[Габдулла Тукай]], [[Муса Җәлил]], [[Фатих Кәрим]], [[Гази Кашшаф]] һ. б. татар язучыларының тормышы һәм иҗаты турында мәкаләләр бастыра. [[Салават Юлаев]]ка поэма багышлаган.
== Очерклары, публицистик мәкаләләре ==
 {{Hider|title = '' Очерклары, публицистик мәкаләләре''|title-style = text-align: left; color: black; background-color: lavender; font-weight: bold; |content-style = color: black; background-color: ghostwhite; text-align: left; |hidden=1 |content =
* Жыр юлы [Текст]: [язучы Г.Байбуринның тууына - 75 ел] / Муса Сираҗи //Өмет. – 2000. – 9 март.
* Жыр хакында уйлаганда… [Текст] //Кызыл таң. – 2000. – 19 апрель.
* Өзелгән күңел кыллары – мәңгелек йөрәк моңнары: [комп. Ә.Даутов] /Муса Сираҗи //Өмет. – 2000. – 10 июнь.
* Күңел көзгөһө: Башk.языусыларзың XIII съезды алд. [Текст]  /Муса Сиражи // Ағизел. – 2000. - № 5. – 131-133 б.
* Гази Кашшаф-Жәлилнең иң якын дусты [Текст]  /Муса Сираҗи //Өмет. – 2000. – 15 июнь.
* Халкың белән бергә яшәдең, бергә яндың, бергә яшьнәдең [Текст]: [Башк. халык шагыйре М. Гафуриның тууына – 120 ел] / Муса Сираҗи //Кызыл таң. – 2000. – 2 август.
* Көчебез – бердәмлектә, татулыкта [Текст]  /Муса Сираҗи //Кызыл таң. – 2000. – 24 август.
* Күңел көзгөһө [Текст]  / Муса Сиражи // Ағизел. – 2000. - № 5. – 131-133 б.
* Гомер агышлары – гомер балкышлары [Текст]: [Татарстан халык язучысы Г. Бәшировның тууына - 100 ел] / Муса Сираҗи //Кызыл таң. – 2001. – 13 март.
* Гел ургылсын күңел чишмәләрең! [Текст]: [язучы Хәбир Даутовка - 65 яшь] /Муса Сираҗи //Кызыл таң. – 2001. – 5 июнь.
* Уфа – XXI гасырда [Текст]  /Муса Сираҗи //Өмет – 2001. – 11 июнь.
* Исемнәре – гел телдә, җисемнәре – күңелдә [Текст]: [Хәтер. Сугыш башлануга - 60 ел] /Муса Сираҗи //Кызыл таң. – 2001. – 20 июнь.
* Жыр-моңнарың сине оныттырмас, якын дусым, мәшһур моңдашым [Текст]: [композ. З.Мамалимов истәлегенә] /Муса Сираҗи //Кызыл таң. – 2001. – 18 август.
* Тукай. Яз. Мәңгелек мәктәп [Текст]  /Муса Сираҗи //Өмет. – 2002. – 25 апрель.
* Уртак максат, уртак язмышлар [Текст]: [башкорт. татарларының II съездына багышланган мәкалә] /Муса Сираҗи //Кызыл таң. – 2002. – 2 август.
* Мин мәңгегә синеке, мәктәбем! [Текст]: [Чувалкип урта мәкт. – 50 ел] / Муса Сираҗи// Кызыл таң. – 2002. – 1 ноябрь.
* Йөрәк тамырларым синдә, Башкортстан [Текст]: [шагыйрь уйланулары] /Муса Сираҗи /Өмет. – 2002. – 10 октябрь.
* Килер буыннарга мирас итеп [Текст]: [сугыш хәтирәләре] /Муса Сираҗи // Кызыл таң. – 2003. – 8 май.
* Егетлек [Текст]: [язучы Т. Ахунҗановка - 80 яшь] /Муса Сираҗи //Өмет. – 2003. – 13 сентябрь.
* Кардәшлекнең кадерен белик [Текст]: [Республика татар мәдәният үзәгенә - 10 ел] / Муса Сираҗи // Кызыл таң. – 2004. – 10 август.
* Туганлык тамырлары тирәндә [Текст]: [Республика татар мәдәният үзәгенә - 10 ел; әңгәмә /Г. Басыйрова әңгәмәләште] //Өмет. – 2004. – 2 сентябрь.
* Чын канат – чын талант [Текст]: [балерина Г.Сөләйманова] / Муса Сираҗи // Кызыл таң. – 2004. – 3  сентябрь.
* Террорчылар юлы – битарафлык Аша [Текст]  / Муса Сираҗи //Кызыл таң. – 2004. – 14 октябрь.
* «Мәңгелек моңым минем» [Текст]: публицист язма /Муса Сираҗи //Кызыл таң. – 2005. – 26 май.
* Йөрәкләргө язылган язмышлар [Текст]: [Октябрь Вәлитов] / Муса Сираҗи //Кызыл таң. – 2005. – 22 сентябрь.
* Туган көнең белән, Туймазым!  [Текст] / Муса Сираҗи //Кызыл таң. – 2005. – 11 ноябрь.
* «Бер анадан туган шикелле, игезәк без, уртак фикерле» [Текст]  / Муса Сираҗи //Кызыл таң. – 2006. – 9 июнь.
* Жан да тарта, кан да тарта, шуңа дусларыбыз арта [Текст]: [4 ноябрь – халык бердәмлеге көне] //Кызыл таң. – 2006. – 4 ноябрь.
}}
== Бүләкләре, мактаулы исемнәре ==
* [[1989 ел|1989]] — БАССР атказанган мәдәният хезмәткәре
* [[2002 ел|2002]] — РФ атказанган мәдәният хезмәткәре
* [[2003 ел|2003]] — Фатих Кәрим исемендәге әдәби премия

== Әдәбият ==
# ''[[Идрис Сәетгалиев|И. Сәетгалиев]]''. Илле еллык ижатында - ил һәм халык язмышы (''шагыйрь М. Сираҗи белән әнгәмә''). «[[Кызыл таң]]», 2002 ел, 5 июль.
# ''[[Рәдиф Тимершин]]''. Ижат каһарманлыгы: шагыйрь М. Сираҗи. [[Өмет (Уфа)|«Өмет»]], 2002 ел, 16 июль.
# ''[[Флүрә Баязитова]]''. Башкортстанга дан җырлаучы. «[[Кызыл таң]]», 2004 ел, 29 декабрь.
# ''[[Динә Морзакаева]]''. Дуслык һәм мәхәббәт җырчысы. ''Китапта'': М. Сиражи. Мәңгелек моңым минем. [[Уфа]]: [[Китап (нәшрият)|«Китап»]], 2004. 
# ''Юлия Дәүләтбаева''. «Хаклык өчен алышканда мин кылычтай корыч сүзле». М. Сираҗига – 70 яшь. «[[Туймазы хәбәрләре]]», 2009 ел, № 3. 
# Халкым белән бергә сулыш алдым. [[Өмет (Уфа)|«Өмет»]], 2009 ел, 31 ғыйнвар.

== Сылтамалар ==
* ''Динә Морзакаев''а. [http://ktrb.ru/tat/news/literatyra/12845.html  Дуслык һәм мәхәббәт җырчысы.] «[[Кызыл таң]]», 17.08.2012
* ''Мария Чебаков''а. [https://proufu.ru/news/society/84546-v_bashkirii_na_81_godu_zhizni_skonchalsya_poet_musa_sirazhi/  В Башкирии на 81 году жизни скончался поэт Муса Сиражи.] proufu.ru, 14.09.2019{{ref-ru}}

== Искәрмәләр ==
<small>{{искәрмәләр}}</small>

{{DEFAULTSORT:Сираҗи, Муса}}
[[Төркем:Әлифба буенча шагыйрьләр]]
[[Төркем:Татар шагыйрьләре]]
[[Төркем:Башкортстан шагыйрьләре]]
[[Төркем:Публицистлар]]
[[Төркем:Башкорт дәүләт университетын тәмамлаучылар]]
[[Төркем:Башкортстанның атказанган мәдәният хезмәткәрләре]]
[[Төркем:Россиянең атказанган мәдәният хезмәткәрләре]]
[[Төркем:Фатих Кәрим премиясе лауреатлары]]