Эрнесто Че Гевара исемле битнең чыганагын карау

{{Шәхес
| исем =Эрнесто Че Гевара
| рәсем = Che Guevara - Guerrillero Heroico by Alberto Korda.jpg
| рәсем_зурлыгы =250px
| alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу-->
| рәсем язуы =
| тулы исем = Ernesto Che Guevara
| һөнәр = латин-америкалы инкыйлабчы, сәяси эшлекле, табиб (хирург)
| туу датасы = 14.06.1928
| туу җире = Росарио, [[Аргентина]]
| гражданлык = 
| милләт = аргентин
| үлем датасы = 9.10.1967
| үлем җире = Ла Игуэра, [[Боливия]]
| әти = 
| әни =
| ир =
| хатын =
| балалар = 
| бүләк һәм премияләр = 
| сайт =
| башка мәгълүмат = Куба Коммунист фиркасе әгъзасы
}}

'''Эрне́сто «Че» Гева́ра''' (tat. lat. ''[http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Эрнесто_Че_Гевара Ernesto «Çe» Gevara]{{Deadlink|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }},'' {{lang-es|Ernesto «Che» Guevara}} {{IPA|[ˈtʃe ɰeˈβɑɾə]}}, тулы исем — '''Эрнесто Гевара де ла Серна''', {{lang-es|Ernesto Guevara}}; [[14 июнь]] [[1928]], [[Росарио]], [[Аргентина]] — [[9 октябрь]] [[1967]], [[Ла-Игера (Боливия)|Ла-Игера]], [[Боливия]]) — латин-америкалы инкыйлабчы, Куба инкыйлабының командантесе  [[1959 ел]], Куба дәүләтенең эшлеклесе.

Шулай ук башка кыйтгаларның инкыйлабый көрәшендә катнаша иде (Конго һәм бүтән). Че кушаматы - Аргентинада таралган сүз.
== Тәрҗемәи хәле ==
[[Файл:Che Guevara - ca. 1945.jpg|thumb|Эрнесто Гевара, 1945 ел]]
Әтисе чыгышы буенча — ирланд, әнисе — испан нәселеннән.

Эрнесто бөтен гомере буена [[асмы]] белән авыра.

Яшь чакта Эрнесто  Сальгари, Жүл Верн, Дюма, Гюго, Джек Лондон, соңрак — Сервантес, Анатоль Франс, Толстой, Достоевский, Горький, Энгельс, Ленин, Кропоткин, Бакунин, Карл Маркс, Фрейд китапларын укый.

Эрнесто ата-анасы Республикалы Испания көчләрен яклый, Совет җиңүе [[Сталинград сугышы]]нда Гевара гаиләсенә зур йогынтысын ясый.

== Мехико чоры ==
[[1955]] елда Мехикода табиб булып эшли, анда бертуган [[Фидел Кастро|Фидел]] һәм Рауль Кастро белән таныша.

[[1956]] елда Мехико шәһәрендә Эрнесто Че Гевара, Фидел һәм Рауль Кастро кулга алына. Мексика фәнни, мәдәни, сәяси эшлеклеләре хакимиятны Эрнесто Че Гевара, Фидел һәм Рауль Кастро азат итүенә чакыра. Төрмәдән чыкканан соң Эрнесто Че Гевара, Фидел һәм Рауль Кастро «Гранма» көймәсендә Кубага йөзеп китәләр.

== «Гранма» йөзеп китүе ==
[[Файл:Che SClara.jpg|thumb|left||Эрнесто Че Гевара - Санта Клара бәрелешенең җиңүчесе, 1959 ел]]
«Гранма» көймәсе [[1956]] елның 2 декабрендә [[Куба]] ярына барып җитә, ләкин анда аларны 35 000 гаскәри, танклар, 15 сак көймәсе, 10 хәрби [[кораб]], 78 истребитель һәм йөк [[очкыч]]ы каршы ала. Инкыйлаб төркеме бәрелештән карамастан сазлык аркылы эзәрләүчеләрдән китә. Инкыйлаб төркеменең яртысы һәлак була, 20 кеше әсирлеккә эләгә.

== Сьерра-Маэстра таулары ==
[[Файл:Che on Mule in Las Villas Nov 1958.jpg|thumb|Эрнесто Че Гевара Сьерра-Маэстра тауларында.]]
Калган инкыйлабчылар Сьерра-Маэстра тауларында котылып калалар. Сьерра-Маэстра тауларыннан Батисто диктатурасына каршы инкыйлаби көрәш башлана.

[[1957]] елда Че җитәкчелегендә Куба инкыйлабчылары Уверо бәрелешендә җиңәләр. Диктатор Батистаның көндәшләре Сьерра-Маэстра тауларына инкыйлабчыларга качалар.

[[1959]] елның [[1 гыйнвар]]ында Куба инкыйлабы җиңә.

== Дәүләт эшлеклесе ==
Куба инкыйлабы җиңгәннән соң Эрнесто Че Гевара  1959 - 1961 елларында Куба Милли Банкы президенты булып эшли, 1961 —  1965 елларында Куба сәнәгате министры булып эшли.

[[1965]] елда  Эрнесто Че Гевара Конго инкыйлабына кушыла.

== Инкыйлаб көрәшенең дәвамы ==

[[1966]] елдан Эрнесто Че Гевара [[Боливия]] партизан төркемендә инкыйлаб көрәшен дәвам иттерә. Куебрада-дель-Юро бәрелешендә Че каты яралана һәм әсирлеккә эләгә.

== Әсирлеге һәм үлеме ==
Боливия хакимияте Үзәк Эзләүләр Идарәсе (ҮКИ)да таянып Эрнестоны үлеменә хөкем итә.

[[1967]] елның 9 октябрендә Эрнесто Че Гевара атып үтерелә. Аның мәете өстенә мәсхәрәлә: куллары киселә, мәете боралак табанында беркетеп АКШ прессасына күрсәтелә. Мәсхәрәдән соң дошманнар Че мәетен Вальегранде янындагы һава аланының менү-төшү юлы астында җирләнә.

[[1997]] елда Эрнесто Че Гевара мәете эксгумацияләнә һәм Кубаның Санта-Клара шәһәрендә хәрби хөрмәтләр белән төрбәдә күмелә. Санта-Клара янындагы бәрелештә Эрнесто Че Гевара кайчандыр Куба инкыйлабының хәлиткеч бәрелешендә җиңде.

Кайбер чыганак буенча кубалылар бөтенесе Эрнесто Че Гевараның үтерүчеләренен үч алып юк иткән.

== Хәтирә ==
Һәр 8 октябрьдә [[Куба]]да Каһармандагы партизан көне Че Гевара истәлегенә бәйрәм ителә. Куба акчасында Че сурәте бар.

Күп җырлар, шигырьләр, фильмнәр Че Геварага багышланган.

== Искәрмәләр ==
<references />
== Әдәбият ==
* Джон Ли Андерсон. «Че Гевара. Важна только Революция», Серия «Главные герои», Амфора, 2009 г. ISBN 978-5-367-01010-7
* Гавриков Ю. М. Последний романтик революции. М., 2004.
* Гросс Х.-Э., Вольф К.-П. Че: «Мои мечты не знают границ». М.: Прогресс, 1984.
* Кормье Ж., Гевара Гадеа И., Гранадо Хименес А. Че Гевара. Ростов н/Д.: Феникс, 1997.
* Кормье Ж., Лапер Ж. Че Гевара. Спутник революции. М.: Астрель, АСТ, 2001. ISBN 5-17-008457-9
* Лаврецкий И. Р. Эрнесто Че Гевара. М.: Издательство ЦК ВЛКСМ «Молодая гвардия», 1972. («Жизнь замечательных людей»). Переиздания: 1973, 1978.
* Лаврецкий И. Р. Эрнесто Че Гевара. М.: Издательство «ТЕРРА», 2002.
* Устарис-Арсе Р. Че Гевара: Жизнь, смерть и воскрешение из мифа / Пер. с исп.— М.: Центрполиграф, 2012. — 511 с., 3000 экз., ISBN 978-5-227-03469-4
* Поссе А., Пражские тетради // Иностранная литература, № 4, 2003.
{{Тышкы сылтамалар}}
[[Төркем:Аргентина тарихы]]
[[Төркем:Куба тарихы]]
[[Төркем:Революционерлар]]
[[Төркем:Социалистлар]]
[[Төркем:Шәхесләр:Аргентина]]
[[Төркем:Шәхесләр:Куба]]