Лингала теле
Лингала теле (Нгала) ул Конго Демократик Җөмһүриятенең төньяк-көнбатыш өлешендә һәм Конго Республикасының зур өлешендә сөйләшелә торган Банту теле. Әзрәк дәрәҗәдә ул Анголада, Үзәк Африка Җөмһүриятендә һәм Көньяк Суданда сөйләшелә.
Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1980-енче елга кадәр Бобанги Конго елгасының көнбатыш өлешендә, төгәлрәк Стэнли Пул һәм Конго һәм Убанги елгалары кушылуына кадәр әһәмиятле сәүдә теле булган. 1880-енче елларда беренче Аурупалылар һәм аларның Көнбатыш һәм Көнчыгыш Африка гаскәрләре Бельгия патшасы өчен сәүдә постлары нигезли башлаганда алар Бобангиның киң кулланылышын һәм престижын күргәннәр.
Әлифба[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Лингала теле әлифбасында 35 хәреф һәм диграф. r һәм h хәрефләре алынма сүзләрдә кулланыла.
Тоннар хәреф өсте диакритик тамгалар белән билгеләнә.
| Юрамалар | Мисал | ||
|---|---|---|---|
| a | A | á â ǎ | nyama, matáta, sâmbóle, libwǎ |
| b | B | bísó | |
| c | C | ciluba | |
| d | D | madɛ́su | |
| e | E | é ê ě | komeka, mésa, kobênga |
| ɛ | Ɛ | ɛ́ ɛ̂ ɛ̌ | lɛlɔ́, lɛ́ki, tɛ̂ |
| f | F | lifúta | |
| g | G | kogánga | |
| gb | Gb | gbagba | |
| h | H | bohlu (bohrium) | |
| i | I | í î ǐ | wápi, zíko, tî, esǐ |
| k | K | kokoma | |
| l | L | kolála | |
| m | M | kokóma | |
| mb | Mb | kolámba | |
| mp | Mp | límpa | |
| n | N | líno | |
| nd | Nd | ndeko | |
| ng | Ng | ndéngé | |
| nk | Nk | nkámá | |
| ns | Ns | nsɔ́mi | |
| nt | Nt | ntaba | |
| ny | Ny | nyama | |
| nz | Nz | nzala | |
| o | o | ó ô ǒ | moto, sóngóló, sékô |
| ɔ | Ɔ | ɔ́ ɔ̂ ɔ̌ | sɔsɔ, yɔ́, sɔ̂lɔ, tɔ̌ |
| p | p | pɛnɛpɛnɛ | |
| r | R | malaríya | |
| s | S | kopésa | |
| t | T | tatá | |
| u | U | ú | butú, koúma |
| v | V | kovánda | |
| w | W | káwa | |
| y | Y | koyéba | |
| z | Z | kozala |