Воттоваара

Воттоваара
	Воттоваара
Дәүләт	Россия
Административ-территориаль берәмлек	Суккозерское сельское поселение[d]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	417 метр
Входит в состав списка памятников культурного наследия	список объектов культурного наследия: Муезерский район[d]
Мирас статусы	федераль әһәмияттәге Россия мәдәни мирас объекты[d]
Ирешү	18 км на юго-запад от пос. Суккозеро, на горе Воттоваара
	Воттоваара Викиҗыентыкта

Воттоваара — Карел калкулыгының Суккозеро авыл җирлеге территориясендә, Карелия Республикасының үзәк өлешендә, Муезер районының көньяк-көнчыгыш өлешендә, Көнбатыш-Карел калкулыгының ташлы массивы.

Географиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Тау Суккозеро бистәсеннән 20 км көньяк-көнчыгышта, Гимола бистәсеннән 35 км төньяк-көнчыгышта һәм эре күлдән (сусаклагыч) көньяк-көнбатышка таба 40 км ераклыкта урнашкан. Көнбатыш — Карел калкулыгының иң югары ноктасы-диңгез дәрәҗәсеннән 417,3 м. Таулар мәйданы 6 кв. км.

Воттоваара тавы районы Карелия кратонында зурлыгы буенча икенче урында (Онежский синклинорийдан соң) Янгозерский синклинориясенең көнбатыш канатында урнашкан.

Воттовара - су асты юнәлешендә якынча 7 км озынлыктагы тау, Ятулия кварцитларыннан һәм кварцит-ком ташларыннан тора, күп кимчелекләр аркасында өзелгән, мөгаен, постгласиаль вакытта яңартылган булырга мөмкин

Воотоваара субмеридиональ юнәлештә якынча 7 чакрымга сузылган, Ятулий кварцитлары һәм күп санлы ватылган кварцит-комлыклар белән өелгән, бозлыктан соңгы вакытта яңартылган кряждан гыйбарәт ^[2] .

Таш объектлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Платода бик күп ташлар бар, аларның күпчелеге түгәрәк ташлар. Кайбер очракларда зур ташлар оригиналь хәлдә. Беренче тапкыр Суккозеро авылының җирле тарихчысы С,М. Симонян бу таш кластерлар турында 1970нче еллар ахырында ясалма корылмалар кебек хәбәр итә. 1990нчы еллар башында археологлар М. М. Шахнович һәм И.С. Манюхин, аларның дини билгеләнеше һәм борыңгы саамнар культурасы белән бәйле булуу турында нәтиҗә ясый. Матбугатта чыккан берничә басма Воттоварга, археологларның гына түгел, мистик һәм квази-фәнни тенденцияләр вәкилләрең дә кызыксынуын уята.

Шул ук вакытта фәнни даирәләрдә карала торган таш төркемнәренең кеше кулы белән ясалганлыгы турында фикер киң таралмаган. Мәсәлән, Россия Фәннәр академиясенең Карелия фәнни үзәгенең Тел, әдәбият һәм тарих институты археология секторының өлкән фәнни хезмәткәрләре М. Г. Косменко һәм Н. В. Лобанова фикеренчә, аларны табигый халәтнең таш тупланмаларына бүләргә мөмкин, мистификация өчен яки тавга бару турында гади истәлек өчен корылган соңгы вакытның яңа әйберләре; шул ук вакытта, шул ук вакытта тикшеренүчеләр тау тирәләрендәге таш гасыр синхрон җирлекләре яки «борынгы саам халкы» ның башка матди эзләре хәзерге вакытта билгеле түгел, дип белдерә ^[3] .

2011 елның августында Карелия Республикасы хакимияте указы белән Воттовара тау комплексы ландшафтлы табигый һәйкәл дип игълан ителә. Сакланган мәйдан бер ярым мең гектардан артык мәйданны били: ул тауның үзе һәм тирә-юньне үз эченә ала. ^[4]

Воттовара топонимының мәгънәсе турында[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Саамнар чыгышы "Воттовара" топонимы ике компонентлы, беренче өлеше "вотто", икенче өлеше "ваара". Саамнар топонимы башында гадәттә исем була - объектның билгеләмәсе, аннары номенклатура термины: күл, тау, елга һ.б. һ.б.

" Ваара " саам теленнән "тау" дип тәрҗемә ителә. Охшаган тагын ике сүз бар: varr (var) - юл, юл, varr (var) - урман (" а " тавышы озын). Ләкин саам чыгышлы топонимнарында "ваара" гел "тау" географик үзенчәлегенә кулланыла. Карел телендә vuaru - тау, фин теле vаarа:тау сопка.

" Вотто " - саам сүзенең вуэjjтэ («вуэйтэ» яңгырый) - җиңү. Фин телендә: voitto - җиңү, карел телендә: voitto - җиңү, табыш (ике телдә дә «воитто» яңгырый).

Воттоваара тавы исемен «Җиңү тавы»дип тәрҗемә итәргә була.

Бу версия тау тирәсендә урнашкан тагын дүрт географик объектның уртак исеме белән раслана. Бу Вотто елгасы һәм өч күл: Воттозеро, Воттомукс һәм Кейвотто . Саам гореф-гадәтләрен һәм саамнар топонимик лексикасын тикшерүчеләр В.В. Чарнолуский һәм Г. М. Керт әйтүенчә , исемдәге беренче компонент борыңгы гыйбадәт урыннары һәм эпик килеп чыгышы белән бәйле булырга мөмкин. Россиянең Төньяк, шулай ук Скандинавияның картасында бер үк исемдәге объектлар юк.

Үзәк Карелиянең археологик һәйкәлләре 5-6 мең яшькә ия. Саамнар эшчәнлегенең төп төрләре-ау һәм балыкчылык була. Воттовара тавы балык запасы булган күлләр белән һәм боланның сезонлы миграция маршрутлары киселешендә урнашкан. Маралның промысласы хайваннарның яшәү урыны һәм миграция маршрутларының тотрыклылыгы белән аерылып тора. Күрәсең, аучылар һәм балыкчылар сезон башланганчы тауга менәләр, уңышлы ау һәм балык тоту өмете белән сейдларга бүләкләр тәкъдим итәләр.