Грольманның әкияти шахматлары

Грольманның әкияти шахматлары
Автор	Лев Грольман

Грольманның әкияти шахматлары — шахмат төзү буенча өч тапкыр дөнья чемпионы булган Казаннан Л.В.Грольманның әкияти шахмат төрләре.

Казан шахматлары

"Лидер артыннан ияр" сериясеннән әкияти шахматның бер төре: фигура хәрәкәт иткәндә, аннан соң буш калган урынга шул ук төснең башка фигурасы йөри, буш урынга - киләсе фигура күчә һ.б.

Әгәр дә бушаган урынга бер үк төстәге берничә фигура күчә алса, чират түбәндәгечә бара: пешка, ат,фил, каек, ферзь, патша (өстенлек көчсез фигураларга бирелә), чылбырдагы һәр фигура бер тапкыр гына катнаша.

Рокировка булганда буш калаган урынга көчсез фигураның берсе күчә.

Әгәр дә бер үк исемдәге ике (яки күбрәк) фигура буш урынга күчә алса, каршы як аларның теләсә кайсысын сайларга хокуклы.

Бу төр әкиятишахматның үзенчәлеге шунда: башка фигура аның урынын алган очракта, бәйле рәвештә хәрәкәт итү мөмкинлеген күздә тота.

Искәрмәдә, барлык хәрәкәтләр чылбыры беренче хәрәкәттән соң җәяләр эченә языла.

Татарстан шахматлары

Шахматның бу версиясендә (1999 елда тәкъдим ителә) түбәндәге өстәмә шартлар кертелә. Фигура үз төсендәге фигураларны яклаганда, саклаучы фигура аны саклаучы фигурага әйләнә, әлбәттә, патшадан кала. Әгәр дә бер үк төстәге башка фигуралар үзгәртелгән фигураның өлкәсенә эләксәләр, алар да бу фигурага әйләнәләр һ.б. Үзгәрүләр чылбырындагы соңгы үзгәртелгән фигура үз төсендәгеләрне якламаган очракта хәрәкәт тәмамлана.

Күчкәннән соң, ак һәм кара фигуралар якланса, үзгәртүләр чылбыры ак һәм кара кисәкләр белән бер үк вакытта була, һәм бер үк төснең берничә фигурасын берьюлы саклаган очракта, үзгәртүләр чылбырында көчсез фигураларга чиратны саклап өстенлек бирелә: пешка, ат, фил, каек, ферзь. Ягъни, башта барлык үзгәрешләр пешкага әверелә, аннан соң атка һ.б. Әгәр дә соңгы горизонтальдәге фигура пешка белән сакланса, беренче тапкыр пешкага әйләнгәннән соң, теләсә нинди фигурага әйләнергә мөмкин.

Искәрмәдә, барлык хәрәкәт чылбыры беренче хәрәкәттән соң җәяләр эченә язып барыла. Татарстан шахматында фигураларның үзгәрүенең эффекты төрле идеяларны тормышка ашыруда үзенчәлекле булып тора. Ике игезәктә дә башта кара пешканы патшабикәгә, аннары җиңел фигурага әйләндерергә кирәк.

Чыганаклар

• Правила «Казанских шахмат» изложены в журналах The Problemist, июль 1995 и Шахматная композиция (с примерами опубликованных задач), № 21, 1998 стр. 45—47 (ещё одна публикация приведена в следующей сноске); также в книге В. А. Неботов, С. А. Кириличенко Неортодоксальная шахматная композиция. Словарь. — Харьков—Николаев: изд. Шахклуба «Проблемист Прибужья», 2003. — с. 13.
• Татарстанские шахматы // Шахматная композиция. — №30. — 1999. — с. 42—43.
• Правила Казанских и Татарстанских шахмат // Шахматная поэзия. — №27 (3). — 2003. — с. 14.