Рәшид әд-Дин
| Рәшид Әд-Дин رشیدالدین | |
|---|---|
| Туган телдә исем | Рәшид Әд-Дин Фәзлүллаһ ибн Әбүл-Хәйр Али Һәмәдәни |
| Туган | 1247 Һәмәдән шәһәре, Иран |
| Үлгән | 18 июль 1318 Тәбриз |
| Ватандашлыгы | Хулагу дәүләте |
| Һөнәре | галим, дәүләт эшлеклесе, тарихчы, табиб һәм язучы |
Рәшид Әд-Дин Фәзлүллаһ ибн Әбүл-Хәйр Али Һәмәдәни яки Рәшид Ат-Табиб (1247-1318) — фарсы дәүләт эшлеклесе, табиб, тарихчы, галим, Хулагу дәүләтенең министры (1298-1317).
Рәшид Әд-Дин Газан хан әмере буенча Монгол империясе, шулай ук Алтын Урда хакында әһәмиятле мәгълүмат калдырган. Рәшид Әд-Дин җитәкчелегендә "Җами ат-таварих" (جامعالتواریخ) ("Елъязмалар җыентыгы") дигән зур тарихи китап фарсы телендә язылган. Әлеге хезмәт Монгол империясе, Алтын Урда һәм Иран тарихы турында мөһим тарихи чыганак булып тора. Рәшид Әд-Динның хатлары шулай ук зур тарихи әһәмияткә ия.
Тормыш юлы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Рәшид Әд-Дин 1247 елда Иран шәһәре Һәмәдәндә туган. Кайбер чыганаклар буенча Рәшид Әд-Дин белемле яһүди гаиләдән чыккан. Ләкин Рәшид Әд-Диннең яһүди чыгышы аның дошманнары чыганакларыннан китерелә, шуңа күрә шик астына куела.
Абак хан идарә иткән чорда (1265-1282) Рәшид Әд-Дин дәүләт хезмәтенә керә.
Газан хан идарә иткән чорда (1295—1304) Рәшид Әд-Дин Хулагу дәүләтендә алдынгы рольгә күтәрелеп чыга, фактик рәвештә вәзир вазифасын башкара һәм бик мөһим икътисади реформаларны үткәрә.
Үлҗәйтү хан идарә иткән чорда (1304—1316) Рәшид Әд-Дин фактик рәвештә үзе бөтен дәүләт белән хакимлек итә.
Әбү Сәид хан идарә иткән чорда (1316—1335) сәяси дошманнары мәкерләре сәбәпле Рәшид Әд-Дин хакимиятне югалта, ә соңрак ялган гаепләү нәтиҗәсендә 1318 елда җәзалап үтерелә.
Рәшид Әд-Дин күп әдәби һәм тарихи хезмәтләр калдыра.
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Фәхретдинов Р.Г. Татар халкы һәм Татарстан тарихы
- Петрушевский И. П. Иран и Азербайджан под властью Хулагуидов (1256—1353 гг.) // Татаро-монголы в Азии и Европе : Сборник статей. — М., 1977. — С. 228—259.
- Петрушевский И. П. Рашид ад-Дин и его исторический труд // Рашид ад-Дин Сборник летописей. — М., Л., 1952. — С. 5—38.
- Фалина А. И. Рашид ад-Дин и его переписка // Рашид ад-Дин Переписка. — М., 1971. — С. 15—58.