Удмурт Республикасы язучылар Берлеге
| Удмурт Республикасы язучылар Берлеге | |
| Нигезләнү датасы | 13 июнь 1934 |
|---|---|
| Дәүләт |
 СССР Россия |
Удмурт Республикасы язучылар Берлеге (шулай ук Удмуртия язучылар Берлеге (рус. Союз писателей Удмуртии); 1991 елга кадәр — УАССР язучылар Берлеге (рус. Союз писателей УАССР); тулы исеме — «Россия Язучылар берлеге» гомумроссия иҗтимагый оешмасының Удмуртия республика бүлеге (рус. Удмуртское республиканское отделение Общероссийской общественной организации «Союз писателей России»)) — Удмурт Республикасы язучыларын берләштерүче профессиональ иҗтимагый иҗат оешмасы. Россия язучылар берлегенең төбәк бүлеге булып тора.
Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1921 елда удмурт язучыларының беренче рәсми булмаган съезды уздырыла. 1927 елда язучылар оешмасы төзелә, ләкин берничә сәбәп аркасында удмурт язучылары берлеген оештыру процессы акрынайган[1]. Удмуртия Язучылар берлеге рәсми рәвештә 1934 елның 13-15 июнендә совет язучылары берлеген булдыру буенча оештыру комитеты карары нигезендә төбәк язучылары конференциясендә оештырыла. Конференциягә кадәр вкп Удмурт өлкә комитеты бюросы карары белән оештырылган Язучылар берлеген булдыру буенча оештыру комитеты эше бара. Кедр Митрей һәм Михаил Коновалов делегатлары йөзендә совет язучыларының I Бөтенсоюз съездында УАССР Язучылар берлеге совет язучылары берлеген булдыруны хуплый, аның составына керә һәм үз эшчәнлеген аның уставы буенча төзи башлый. Башта УАССР язучылар берлегенә Алексей Максимович Горький имзасы белән әгъзалык билетлары алган 14 әдәбиятчы керә: кКедра Митрей, Михаил Коновалов, Григорий Медведев, Степан Бурбуров, Анатолий Писарев, Макар Волков, Иван Дядюков, Филипп Кедров, Игнатий Гаврилов, Андрей Бутолин, Александр Эрик, Ф.Пономарев, М. Бехтерев. 1935 елда СССР Язучылар берлегенең иҗат бригадасы тәкъдиме буенча УАССР Язучылар берлегендә ВКП (б) беренчел партия оешмасы төзелә, аның аша партия язучыларның иҗади эшчәнлегенә идеологик контроль һәм җитәкчелек итә.
30-нчы еллар ахырына берлекнең аның рәисе Кедра Митрей җитәкчелегендәге әгъзаларының күпчелеге «СОФИН» эше буенча хөкем ителә һәм репрессияләргә дучар ителә. УАССР Язучылар берлеге таркатыла, ә әдәбиятчылар Киров язучылар оешмасына кушыла. Удмурт Язучылар берлеге 1941 елда торгызылган, шул ук вакытта конференцияләргә һәм съездларга яңа исәп ачылган. Бөек Ватан сугышы елларында берләшмәнең күп кенә вәкилләре фронтка китә, кемдер кыр госпитальләрендә ярдәм итә һәм тиздән удмурт язучыларының сугышның авыр вакыты турында беренче әсәрләре басыла.
КПСС Үзәк Комитетының «Иҗади яшьләр белән эшләү турында» карарын үтәп, 80 елларда Берлек каршында «Радуга» әдәби берләшмәсе эшен яңарта, Удмуртиянең яшь әдәбиятчылары өчен әдәби семинарлар оештырыла, алар белән танылган шагыйрьләр һәм язучылар Олег Поскребышев, Петр Поздеев, Олег Хлебников, Владимир Владимирельянов һ.б. җитәкчелек итә. «Удмуртия» нәшрияты ярдәмендә коллектив җыентыклары һәм яңа авторларның беренче китаплары басыла.
Идарә рәисләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Кедра Митрей (1934—1937);
- Игнатий Гаврилов (1941);
- Афанасий Лужанин (1944—1950);
- Михаил Петров (1950 — 1952);
- Андрей Бутолин (1956—1963);
- Геннадий Красильников (1963—1974);
- Флор Васильев (1974—1978);
- Генрих Перевощиков (1979—1981);
- Александр Шкляев (1981—1984);
- Семён Самсонов (1984—1993);
- Олег Четкарёв (1993—1999);
- Егор Загребин (1999—2014);
- Пётр Захаров (2014—х. в.).
Басма орган[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1935 елдан Удмуртия Язучылар берлегенең үз басма органы журнал «Молот» (1991 елдан «Кенеш» исемен йөртә) бар.
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Союз писателей (СП) УР / А. Г. Шкляев // Удмуртская Республика : Энциклопедия / гл. ред. В. В. Туганаев. — 2-е изд., испр. и доп. — Ижевск : Издательство «Удмуртия», 2008. — С. 624—625. — 768 с. — 2200 экз. — ISBN 978-5-7659-0486-2.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Александр Шкляев "Они были репрессированы просто за то, что писали на удмуртском языке, потому сам этот факт считался национализмом". әлеге чыганактан 2021-01-16 архивланды. 2021-03-01 тикшерелгән.