13 гыйнвар исемле битнең чыганагын карау

'''13нче гыйнвар''' — [[Милади тәкъвиме]]ндә беренче [[ай]]ның 13нче [[көн]]е. [[Ел]] ахырына кадәр 352 көн кала.
{{Гыйнвар тәкъвиме}}
{{Шулай ук карагыз/Көн}}
{{Тарихта бу көн}}
=={{Бәйрәмнәр һәм вакыйгалар}}==
==={{Халыкара истәлекле период}}===
==={{Илләр буенча бәйрәмнәр}}===
* {{CPV}} – ''[[демократия]] көне''.<ref name="en.wiki">{{ref-en}} [[:en:January 13#Holidays and observances|Holidays and observances]]</ref><ref name="fr.wiki">{{ref-fr}} [[:fr:13 janvier#Célébrations|Célébrations]]</ref><ref name="pt.wiki">{{ref-pt}} [[:pt:13 de janeiro#Feriados e eventos c.C3.ADclicos|Feriados e eventos cíclicos]]</ref><ref>{{ref-en}} [http://www.asemana.publ.cv/spip.php?article72067 January 13: Cape Verde marks 21 years of multi-party democracy]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
* {{LTU}} – ''[[ирек]]не саклау көне''.<ref name="fr.wiki"/><ref name="ru.wiki">{{ref-ru}} [[:ru:13 января#Праздники|Праздники]]</ref>
* {{TGO}} – ''[[ирек]]ле булу көне'' ([[1967]]).<ref name="en.wiki"/><ref name="fr.wiki"/><ref name="it.wiki">{{ref-it}} [[:it:13 gennaio#Feste e ricorrenze|Feste e ricorrenze]]</ref><ref name="pl.wiki">{{ref-pl}} [[:pl:13 stycznia#Święta|Święta]]</ref><ref>{{ref-fr}} [http://www.ais-asecna.org/pdf/gen/gen-2-1/15gen2-1-01.pdf AIS-ASECNA.org: PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081115011834/http://www.ais-asecna.org/pdf/gen/gen-2-1/15gen2-1-01.pdf |date=2008-11-15 }}</ref><ref>{{ref-en}} [http://dalje.com/en-world/togo-marks-liberation-dayopposition-seeks-inquiry/114170 Togo Marks Liberation Day,Opposition Seeks Inquiry]{{Deadlink|date=April 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
==={{Һөнәри һәм җәмгыяви бәйрәмнәр}}===
* '''''Халыкара [[дин]]и һәм гомосексуаль [[җәмгыять]]ләр [[вәкил]]ләре арасында [[диалог]] көне''''' <small>({{lang-it|[[:it:Alfredo Ormando#Biografia|Giornata mondiale per il dialogo tra religioni e omosessualità]]}}, {{lang-ru|[[:ru:Ормандо, Альфредо#Реакция|День, посвящённый диалогу между гомосексуалами и представителями религий]]}}, {{lang-en|[[:en:Alfredo Ormando|Day for dialogue between religions and homosexuality]]}})</small>.<ref>[http://www.occhiodinapoli.it/13-gennaio-la-giornata-mondiale-del-dialogo-religioni-omosessualita/ 13 gennaio, la Giornata mondiale del dialogo tra religioni e omosessualità]{{Deadlink|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{ref-it}}</ref><ref>[http://www.unimondo.org/Oggi/Gennaio/13-Gennaio Giornata mondiale per il dialogo tra religioni e omosessualità] {{ref-it}}</ref><!-- <ref>{{ref-en}} [http://www.january13.org/indexeng.asp?id=42 13 January: Day for dialogue between religions and homosexuality]</ref>-->
* Халыкара арсланнар клубы (Lions Club International) — нигез салучы Мелвин Джонз көне ([[1879]])<ref name="pt.wiki"/><ref>{{ref-en}} [http://www.lionsclubs.org/EN/member-center/online-community/calendar-of-events.php Jan.13: Melvin Jones Birthday] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131226135032/http://www.lionsclubs.org/EN/member-center/online-community/calendar-of-events.php |date=2013-12-26 }}</ref>
* {{RUS}}, {{BLR}}, {{GEO}}, {{UKR}}, {{SRB}}, {{MNE}}, {{BIH}}ның [[File:Flag of the Republika Srpska.svg|20px|border]] [[Република Српска]] һәм рус телле җәмгыятьләр — ''Иске яңа ел ([[14 гыйнвар]] алды төн)''.<ref name="en.wiki"/><ref name="fr.wiki"/><ref name="pt.wiki"/><ref>{{ref-ru}} [http://ria.ru/spravka/20140113/987372950.html Старый Новый год — история и традиции праздника]</ref>
* Сидераль кышкы кояш торгынлыгы көне алды кичкә бәйле бәйрәмнәр:<ref name="en.wiki"/>
** [[Рәсем:Flag of India.svg|border|20px]] [[Һиндстан]] штатларында:
***  [[Андра Прадеш]] һәм [[File:TamilNadu Logo.svg|20px]] [[Тамил Наду]] — ''Бхоги ([[:en:Thai Pongal#Bhogi|en]]) бәйрәме''.<ref>{{ref-en}} [http://www.sakshipost.com/index.php?option=com_content&view=article&id=32928&catid=11&Itemid=166&pfrom=inside-sakshi-post BHOGI CELEBRATED IN ANDHRA WITH GAIETY]{{Deadlink|date=December 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{ref-en}} [http://m.drikpanchang.com/festivals/pongal/bhogi-pandigai-date-time.html?year=2014 Bhogi Pandigai Date 2014]</ref><ref>{{ref-en}} [http://www.theholidayindia.com/pongal.php The Holiday India: Pongal Festival] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140126024045/http://www.theholidayindia.com/pongal.php |date=2014-01-26 }}</ref>
*** [[File:Seal of Assam.png|20px]] [[Ассам]] — ''Урука ([[:en:Bihu#Bhogali Bihu|en]]) төне''.<ref>{{ref-en}} [http://www.assamtribune.com/scripts/detailsnew.asp?id=jan1314/at092 Magh Bihu uruka today] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201125025144/http://www.assamtribune.com/scripts/detailsnew.asp?id=jan1314%2Fat092 |date=2020-11-25 }}</ref>
*** [[File:Seal of Punjab.gif|20px]] [[Пунджаб]],  [[Харьяна]],  [[Химачал-Прадеш]] — ''Лоһри ([[:en:Lohri|en]])''<ref>{{ref-en}} [http://www.festivalsofindia.in/Lohri/ Festivals of India: Lohri 2014 — January 13 (Monday)]</ref>
* {{USA}}:
** Кореялы чыгышлы американлылар көне (кайбер штатларда).<ref name="en.wiki"/><ref>{{ref-en}} [http://chicagobulletin.com/koamday/index.htm "Korean American Day Cultural Celebration"]</ref><ref>{{ref-en}} [http://www.shorelineareanews.com/2014/01/korean-day-cultural-celebration-monday.html Korean Day Cultural Celebration Monday Jan 13 at SCC]</ref><ref>{{ref-en}}[http://keia.org/page/korean-american-day Korean Economic Institute of America: Korean American Day]</ref>
** Стивен Фостерны искә алу көне.
* [[Рәсем:Flag of Portugal.svg|border|20px]] [[Португалия]] муниципалитетлар бәйрәмнәре:<ref name="pt.wiki"/>
** [[Рәсем:PRS.png|border|20px]] [[Вила-Нова-ди-Пояриш]] (''Сентраль'' (мәркәзи) регионы [[Пинхаль Интериор Норте]] субрегионы [[File:CBR.png|20px]] [[Коимбра]] районы),<ref>{{ref-pt}} [http://www.cm-vilanovadepoiares.pt/ 13 de Janeiro – Feriado Municipal]</ref> 
** [[Рәсем:CDV.png|border|20px]] [[Кадавал]] (''Сентраль'' (мәркәзи) регионы, [[Оэсте]] субрегионы [[File:LSB.png|20px]] [[Лиссабон]] районы),<ref>{{ref-pt}} [http://www.cm-cadaval.pt/News/newsdetail.aspx?news=9432c93d-63ff-4213-8ccb-56a440d34cbc “13 de Janeiro” celebrado com exposição alusiva e apresentação musical]</ref>
** [[Рәсем:VNT.png|border|20px]] [[Виана-ду-Алентежу]] (''Алентейо'' регионы, [[Алентейо Сентрал]] субрегионы [[File:COA of Évora municipality (Portugal).png|20px]] [[Эвора]] районы)<ref>{{ref-pt}} [http://www.cm-vianadoalentejo.pt/pt/conteudos/informacoes%20uteis/feriados%20nacionais%20e%20municipais/Feriados%20Nacionais%20e%20Municipais.htm Feriado Municipal: Janeiro 13 — Restauração do Concelho]{{Deadlink|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> һәм 
** [[Рәсем:SMP.png|border|20px]] [[Санта-Марта-ду-Панагуаньо]] (''Норте'' регионы [[Доуро]] субрегионы [[File:VRL.png|20px]] [[Вила Реаль]] районы).<ref>{{ref-pt}} [http://www.cm-smpenaguiao.pt/PageGen.aspx?WMCM_PaginaId=28139 Feriado Municipal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304233334/http://www.cm-smpenaguiao.pt/PageGen.aspx?WMCM_PaginaId=28139 |date=2016-03-04 }}</ref>
* [[Рәсем:Flag of Russia.svg|border|20px]] [[Россия]]:
** Россия [[матбугат]]ы көне.<ref name="ru.wiki"/><ref>{{ref-ru}} [http://www.russian-holidays.ru/doc/january/53/ День российской печати] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090213151928/http://www.russian-holidays.ru/doc/january/53 |date=2009-02-13 }}</ref><ref>{{ref-ru}} [http://www.calend.ru/holidays/0/0/4/ Календарь праздников]</ref>
** [[Рәсем:Tatarstan regular.jpg|border|20px]] [[Татарстан]] — Татар әдәбияты классигы [[Фатих Әмирхан]]ны (1886-1926) искә алу көне.
* [[Рәсем:Flag of Sweden.svg|border|20px]] [[Швеция]] һәм [[Рәсем:Flag of Finland.svg|border|20px]] [[Финляндия]]– Раштуадан соң 20нче көн, изге Кнут көне. Чыршылар өйләрдән чыгарыла, балалар өчен бәйрәм ясала.<ref name="en.wiki"/><ref name="fr.wiki"/><ref>{{ref-se}} [http://www.knutmasso.se '''St. Knut's Day''']</ref>,<ref>{{ref-en}} [http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/St.+Knut's+Day St.Knut's Day]</ref>
* ''Чегәннәр'' – '''Банго Васил''', яңа ел.

== {{Вакыйгалар}} ==
* [[1919 ел|1919]] — [[Семочки-Пашат фаҗигасе]]. {{Түбән Новгород гербы}} губернасы, [[Пашат]] белән [[Семочки]] авылларында ЧК отряды 53 кешене атып үтерә.<ref>[https://www.azatliq.org/a/30090811.html  Пашат-Семочки фаҗигасенә 100 ел]</ref>
* [[1986 ел|1986]] – [[Рәсем:Flag of Indonesia.svg|border|24px]] [[Индонезия]] һәм ''ЛИПИ'' физика фәнни эзләнүләр мәркәзен булдыра.

== {{Туулар}} ==
{{Шулай ук карагыз|:Төркем:13 гыйнвар көнне туганнар}} 
* [[1800 ел|1800]] — [[Иван Грацинский]],  
* [[1827 ел|1827]] — [[Николай Бекетов]],  
* [[1839 ел|1839]] — [[Иван Краснопёров]],  
* 1839 — [[Эрнест Ватсон]],  
* [[1854 ел|1854]] — [[Пётр Александров (1854)|Пётр Александров]],  
* [[1861 ел|1861]] — [[Дмитрий Бекарюков]],  
* [[1863 ел|1863]] — [[Габриель Шершеневич]],  
* 1863 — [[Виктор Несмелов]], фәлсәфәче, {{коммент|илаһиятчы|богослов}}, профессор.
* [[1864 ел|1864]] — [[Вильгельм Вин]], Алмания галиме, физика өлкәсендә Нобель премиясе иясе.
* [[1866 ел|1866]] — [[Георгий Гурджиев]], 
* [[1883 ел|1883]] — [[Валериан Васильев]], [[чирмеш теле]] [[филология]]се галиме, [[мари]] [[этнография|этнограф]].
* [[1886 ел|1886]] — [[Василий Молодцов]], [[коми]] тел белгече, мәгариф һәм мәдәният эшлеклесе.
* [[1894 ел|1894]] — [[Нина Пигулевская]],  
* [[1895 ел|1895]] — [[Борис Завадовский]],  
* [[1898 ел|1898]] — [[Фәтхи Бурнаш]], [[татар]] [[шагыйрь|шагыйре]], [[драматург]], публицист, [[әдәбият]] тәнкыйтьчесе, тәрҗемәче.
* [[1899 ел|1899]] — [[Антонина Голубева]], 
* [[1908 ел|1908]] — [[Елена Вечтомова]], 
* [[1909 ел|1909]] — [[Мансур Мирзаәхмәтов]], үзбәк совет фирка-дәүләт эшлеклесе.
* [[1911 ел|1911]] — [[Лев Бараг]], фольклорчы, әдәбият белгече, профессор.
* [[1913 ел|1913]] — [[Газинур Гафиятуллин]], [[Бөек Ватан сугышы]] чоры [[Советлар Берлеге каһарманы]] ([[Матросовчылар|матросовчы]]), сержант.
* 1913 — [[Гайфетдин Гыйлметдинов]], [[Бөек Ватан сугышы]] чоры [[Советлар Берлеге каһарманы]], [[уксибәр]]че.
* [[1917 ел|1917]] — [[Валентин Бернадский]], 
* [[1918 ел|1918]] — [[Василий Ашанин]], 
* [[1920 ел|1920]] — [[Файл:Hero of the USSR.png|15px]] [[Владимир Иовлев]], [[Советлар Берлеге каһарманы]], танкист.
* [[1923 ел|1923]] — [[Пётр Никоноров]], 
* [[1925 ел|1925]] — [[Мидхәт Габитов]], 
* 1925 — [[Мидхәт Фәйзуллин (1925)|Мидхәт Фәйзуллин]], 
* [[1927 ел|1927]] — [[Сидни Бреннер]], 
* [[1928 ел|1928]] — [[Гөлшат Зәйнашева]], [[Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе]], Җөмһүриятнең Г.Тукай исемендәге Дәүләт бүләге лауреаты, шагыйрә.
* 1928 — [[Ирина Кузьмина]], 
* [[1929 ел|1929]] — [[Анатолий Шакшин]], 
* [[1935 ел|1935]] — [[Рәис Беляев]], 
* [[1936 ел|1936]] — [[Наил Әюпов]], татар актеры, танылгын [[сәхнә]] остасы.
* 1936 — [[Рәисә Кадыйрова]], 
* [[1938 ел|1938]] — [[Зиннур Зиннәтуллин]], 
* [[1941 ел|1941]] — [[Хәнәфи Бәдигый]], татар шагыйре, мөгәллим.
* [[1950 ел|1950]] — [[Владимир Федотов (1950)|Владимир Федотов]], баянчы, [[Тукай премиясе]] лауреаты ([[2010]]).
* [[1957 ел|1957]] — [[Сергей Шашурин]], 
* [[1960 ел|1960]] — [[Ольга Васильева]], РФ фән һәм мәгариф министры (''[[2016 ел|2016]]'').
* 1960 — [[Эрик Бетциг]],  
* [[1961 ел|1961]] — [[Рөстәм Әхмәдиев]], 
* [[1967 ел|1967]] — [[Зөлфия Зарипова]], 
* [[1976 ел|1976]] — [[Карина Абдуллина]], [[Россия]] һәм [[Казакъстан]]ның эстрада җырчысы.
* [[1979 ел|1979]] — [[Андрей Никитенко]], 
* [[1985 ел|1985]] — [[Ринәл Галиев]], 
* [[1986 ел|1986]] — [[Кирилл Лямин]], 
* [[1988 ел|1988]] — [[Артур Исламов]], татар [[опера]] [[җырчы]]сы, [[композитор|көйязар]].
* [[1989 ел|1989]] — [[Трийну Кивилаан]], 
* [[1990 ел|1990]] — [[Евгений Ерёменко]], 
* [[1993 ел|1993]] — [[Аделина Заһидуллина]],

== {{Вафатлар}} ==
{{Шулай ук карагыз|:Төркем:13 гыйнвар көнне вафатлар}}
* [[1854 ел|1954]] — [[Авраам Мельников]], 
* [[1871 ел|1871]] — [[Даниил (Сивиллов)|Даниил]], 
* [[1915 ел|1915]] — [[Николай Бунге]], 
* [[1921 ел|1921]] — [[Николай Писарев (протоиерей)|Николай Писарев]], 
* [[1938 ел|1938]] — [[Евгений Перепёлкин]], 
* [[1941 ел|1941]] — [[Джеймс Джойс]], ирланд шагыйре.
* [[1944 ел|1944]] — [[Михаил Зевахин]], 
* [[1949 ел|1949]] — [[Айно Аалто]], 
* 1949 — [[Александр Переманов]], 
* [[1950 ел|1950]] — [[Галимҗан Шәрәф]], милләт хадиме.
* [[1953 ел|1953]] — [[Борис Климов]], 
* [[1969 ел|1969]] — [[Василий Илисавский]], 
* [[1974 ел|1974]] — [[Иосиф Жинович]], 
* [[1980 ел|1980]] — [[Пётр Малкин]], 
* [[1989 ел|1989]] — [[Артур Моро]], 
* [[1995 ел|1995]] — [[Игорь Акбашев]], 
* [[1996 ел|1996]] — [[Константин Поспелов]], 
* [[2009 ел|2009]] — [[Хәмзә Госманов]], 
* [[2012 ел|2012]] — [[Рәүф Денкташ]],

=={{Дини бәйрәмнәр}}==
=== [[Ислам]] ===
=== [[Христианлык]] ===
* ''Ортодокс яңа ел'', 13нчедән [[14 гыйнвар]]га төнендә, иске [[юлиан тәкъвиме]] буенча [[Россия]], [[Белорусия]], [[Украина]] һәм рус телле [[Сербия]], [[Монтенегро]], [[Република Српска]], [[Македония]] илләрендәге җәмгыятьләрендә бәйрәм ителә.

====[[Рәсем:Christian cross.svg|12px]] Көнбатыш Христианнарда====
* Абдалла] († [[852 ел]]), яки ''Аллага тапшырылганы''(Алла колы), изге ''Гумесинде'' (Гомез) белән бергә [[Испания]] иленең [[Кордоба]] шәһәрендә хәлакъ төшүче.
* Агрицио, Тревири епископы
* Амедео, Клермонт монахы
* Андреа, Триер епископы, хәлакъ төшүче
* Бернон, Бургундиядагы Клуни монастырен оештыручы аббат
* Вероника Негрони, († [[1497 ел]]) Милан шәһәре буендагы Бинаско яклы гыйффәтле кыз хатын
* Вивенцио, епископ
* Глафира, ([[IV гасыр]]) гыйффәтле кыз хатын
* Гоффредо, [[Каппенберг]] якларында монах
* Гумезиндо һәм Сервидио, хәлакъ төшүчеләр
* Джордж Фокс, [[кваккер]] хәрәкатен оештыручысы, [[Англикан чиркәве]]ндә аеруча ихтыйрам ителә
* Джулиано Госпитальер, хәлакъ төшүче, [[Фалерия]] яклары яклаучы изгесе булып санала
* Доменико һәм Джузеппе Фам Троң Хам, һәм Лука Тин, хәлакъ төшүчеләр
* Дэзиньято, [[Маастрихт]] епископы
* Иветта (Йутта), † [[1228 ел]]) Хоэй җирлегеннән, [[шатлыклы]] тол хатыны
* Ида, († [[1226 ел]]) Аргенсоллес яклы
* (Х)ильдемаро, († [[1097 ел]]) Арруэз аббаты
* Кнут IV, [[Дания]] патшасы
* Кентингерно, яки Мунго, [[Глазго]] шәһәре епископы һәм аббат
* Леогизиль (Лонгис), аббат
* Леонцио, † [[337 ел]]) борынгы [[Каппадокия]]ның Цезарея шәһәре епископы
* Маттео, Лана шәһәреннән mercedario
* Одоне, Новарра якларыннан certosino
* Палладий, монах
* Пиетро, Капитолиас якларында хәлакъ төшүче
* Потито, martire
* Ремигио, († ~ [[536 ел]]) [[Реймс]] епископы
* Секондо (Секондино), Энон һәм Квирион, хәлакъ төшүчеләр
* Стефан, († [[1061 ел]]) [[Бурж]] шәһәре епископы
* Теодор, [[Сенс]] шәһәре епископы
* Эногатус, Гвик-Алет шәһәре епископы (Сент-Мало)
* Эрбино

====[[Рәсем:OrthodoxCross(black,contoured).svg|12px]] Көнчыгыш христианнарда====
* Автаназий, хәлакъ төшүче
* Иринарх, ([[1616 ел]]) [[Ростов]] шәһәреннән
* Максим, ([[1320 ел]]) [[Атос тавы]]ның ''Капсокаливия'' [[скит]]ыннан
* Пахомий, [[Греция]] илендә хәлакъ төшүче
* Петер, Анум якларыннан, [[Херополис]] шәһәрендә хәлакъ төшүче
* Элеазар, ([[1656 ел]]), [[Анзерск]] утравында [[Соловки]] монастырендә
* Якоб, (~[[338 ел]])Нисибис яклары епископы,

====Бердәм Католик һәм Православ изгеләре====
* Хермил һәм Стратоник, ([[315 ел]]), [[Белград]] шәһәрендә хәлакъ төшүчеләр
* Хилари, Пуатье епископы, ([[367 ел]]), [[Парма]] шәһәрен яклаучы изге дип санала
* Элиан, ([[VI гасыр]]) [[Англия]]ның [[Корнуэлл]] якларында миссионер

===={{Исем бәйрәмнәре}}====
Аллан
Бернон
Вузирис
Вусирис
Гавденций
Гаий
Галасий
Геласий
Годфрой
Джеффри
Жофре
Иветта
Ивонна
Ириней
Ириний 
Йона
Мартина
Мелания
Нема
Олимпиодора
Петр
Риний
Саламин
Хиларион
Хилария
Хилэр
Чели
Эрвана
Эрванез

=== Башка диннәр/ышанулар ===
[[Рум]]ның борынгы дины һәм илаһларын искә төшерү йолалары:
* [[Иди]]
* [[Йов]] Статор

== Шулай ук карагыз ==
{{commonscat|13 January}}
== [[Cылтама]]лар ==
* [http://www.calend.ru/ Календарь событий Calend.ru]
* [http://www.angelday.info/ Православ исемнәре һәм көн бәйрәмнәре]
* [http://www.portalsaofrancisco.com.br/ Portal Sao Francisco (Бразилия)]
* [http://www.es.catholic.net/santoral/ Бөтендөнья Католикларның очрашу порталы, испан телендәге көн изгеләре бүлеге]
* [http://www.journee-mondiale.com/ Франсыз телле дөнья көннәре порталы]

== [[Искәрмә]]ләр ==
{{искәрмәләр}}

{{Көннәр төзмәсе}}

[[Төркем:13 гыйнвар]]
[[Төркем:Ел көннәре]]