Aktsiä (iqtisad)

Aktsiyä misalı, 1917

Aktsiyä (almança Aktie, nid. actie, lat. actio - xoquq) - çığarıla torğan qimmätle qäğäz, xucağa (aktsioner) aktsionerlıq cämğiyät tabışınıñ öleşen dividendlar törendä alu xoquqın, aktsionerlıq cämğiyät belän idärä itü xoquqın häm milege öleşenä xoquqnı berketä.

Aktsiä misalı, 1913

Rusiyä qanunnarı buyınça aktsiyä - isemle qimmätle qäğäz.

Törlär

Ğadi aktsiälär

Ğadi aktsiälär:

• aktsionerlıq cämğiät belän idärä itü xoquqın birälär (ber aktsiä - aktsionerlar cıyılışında - ber tawış),
• aktsionerlıq cämğiät tabışı büleneşendä qatnaşalar.
• Dividendlar çığanağı - aktsionerlıq cämğiät çista tabışı. Dividendlar zurlığı eşxanä direktorlar şurasında raslana.
• Dividendlar büleneşe - alınğan ğadi aktsiälär sanına turı kilä.

Östenlekle aktsiälär

Östenlekle aktsiälär (Privilegiäle) ğadi aktsiälärgä qarağanda imin tabış alunı birälär, berençe çirattağı dividendlar tüläwen tä'min itä, läkin ğädättä aktsionerlıq cämğiät belän idärä itü xoquqın çiklilär.

Östenlekle aktsiälär tübändäge bülenälär:

• Östenlekle aktsiälär - tawış xoquqına alışu näticäsendä östenleklär birälär: tabış zurlığı bilgelänä, cämğiätne yabu qimmätlege bilgelänä, östen xoquqlı tüläwlär.
• Cıyu aktsiäläre (Kumulätiv) - şulay uq östenleklär, dividendlar cıyu.

Şulay uq oyıştıru aksiäläre bar.

Listing

Birjağa kertü öçen aktsiälär listing protsedurasın ütärgä tieş. Satuda qatnaşu - şirkätkä ozaq waqıtlı kapitalnı cälep itärgä mömkinlek birä, şirkät qimmätlegen arttıra.

Bäyä

• Nominal' bäyä - nigez kapitalına turı kilä
• Aktsiä çığaru bäyäse - berençe çığaruda aktsiä bäyäse. Çığaru (emissiä) bäyäse nominal' bäyädän zurraq.
• Bazar bäyäse - ikençel bazarda satu-alu bäyäse, fond birjasında formalaşa.
• Balans bäyse - şirkät balansı qimmätlege çığarılğan aktsiälär sanına çağıştırması.

Aktsiälär qapçıqları

Aktsiälär qapçığı - ber qulda (xucada) aktsionerlıq cämğiätneñ aktsiäläre sanı.

• 5% - aktsionerlar cıyılışı öçen citä
• 25% - ğomumi cıyılış küpçelek qararların tıya

Aktsiälär tıyu qapçığı

Aktsiälär tıyu qapçığı - direktorlar şurasına veto - tıyu quyırğa mömkinlek birä torğan aktsiälär öleşe. Ğädättä, tıyu qapçığı - 25% kübräk.

Aktsiälär käntrül' qapçığı

Aktsiälär käntrül' qapçığı - xucağa bäysez itep qararlar itärgä mömkinlek birä torğan aktsiälär öleşe. Ğädättä, tıyu qapçığı - 50% + 1 aktsiä.

Sıltamalar

• Статья 2 федерального закона «О рынке ценных бумаг» от 22.04.1996 N 39-ФЗ в редакции 28 декабря 2002. В предыдущей редакции допускался выпуск акций на предъявителя.
• ПОЛОЖЕНИЕ ПО БУХГАЛТЕРСКОМУ УЧЁТУ «УЧЁТ ФИНАНСОВЫХ ВЛОЖЕНИЙ» ПБУ 19/02
• Банки и небанковские кредитные организации и их операции: Учебник. Под.ред. Е. Ф. Жукова. М:Вузовский учебник, 2004.—491с. ISBN 5-9558-0011-5, гл.1.4. Эволюция банковских операций.