Awrupanıñ Töş Tikşerenüläre Oyışması исемле битнең чыганагын карау

'''Awrupanıñ Töş Tikşerenüläre Oyışması''' yäki '''ATTA''', '''CERN''' (fransuzça ''Conseil Européenne pour la Recherche Nucléaire'') - dönyanıñ yuğarı [[energiä]] [[fizika]]sı iñ ere täcribäxänäse. Yış qına fransuz qısqartması kebek CERN (äyteleşe '''KERN''', rusça TSERN) dip yörtelä.

==Taswir==

Awrupanıñ Töş Tikşerenüläre Oyışması [[Eswiçrä]] häm [[Fransiä]] çigendä, [[Jeneva]] yanında urnaşqan. CERN territoriäse ike töp mäydançıqtan tora.

[[Tizlätkeç]]lär kompleksı cir öslegendä (iske tizlätkeçlär ''Linac'', ''PS'') häm cir astında, 100 m tiränlegendä (zamança ''SPS'', [[Zur adron kollayderı]]) urnaşqan.

Töp mäydançıq Eswiçrä şähäre Meyrin yanında urnaşqan.

Oyışma [[1954]] yılda oyışa, [[1953]] yılda [[Parij]]da nigez salu kileşüenä 12 il qul quya. Xäzerge waqıtta oyışmağa 20 il kerä, daimi räweştä 2500 keşe eşli, şulay uq 580 ildän 8000 fizik häm injener waqıtlıça eşli.

CERN il-äğzaları yıl sayın 990 mln. dollar tüli.

== Äğzalar ==

{| class="wikitable sortable"
|- class="hintergrundfarbe5"
!İl-äğza !! iğänä!! mln. CHF !! mln.. EUR
|-
| {{DEU-lat}}
| style="text-align:right" | 19,88 %
| style="text-align:right" | 218,6
| style="text-align:right" | 144,0
|-
| {{FRA-lat}}
| style="text-align:right" | 15,34 %
| style="text-align:right" | 168,7
| style="text-align:right" | 111,2
|-
| {{GBR-lat}}
| style="text-align:right" | 14,70 %
| style="text-align:right" | 161,6
| style="text-align:right" | 106,5
|-
| {{ITA-lat}}
| style="text-align:right" | 11,51 %
| style="text-align:right" | 126,5
| style="text-align:right" | 83,4
|-
| {{ESP-lat}}
| style="text-align:right" | 8,52 %
| style="text-align:right" | 93,7
| style="text-align:right" | 61,8
|-
| {{NED-lat}}
| style="text-align:right" | 4,79 %
| style="text-align:right" | 52,7
| style="text-align:right" | 34,7
|-
| {{CHE-lat}}
| style="text-align:right" | 3,01 %
| style="text-align:right" | 33,1
| style="text-align:right" | 21,8
|-
| {{POL-lat}}
| style="text-align:right" | 2,85 %
| style="text-align:right" | 31,4
| style="text-align:right" | 20,7
|-
| {{BEL-lat}}
| style="text-align:right" | 2,77 %
| style="text-align:right" | 30,4
| style="text-align:right" | 20,1
|-
| {{SWE-lat}}
| style="text-align:right" | 2,76 %
| style="text-align:right" | 30,4
| style="text-align:right" | 20,0
|-
| {{NOR-lat}}
| style="text-align:right" | 2,53 %
| style="text-align:right" | 27,8
| style="text-align:right" | 18,3
|-
| {{AUT-lat}}
| style="text-align:right" | 2,24 %
| style="text-align:right" | 24,7
| style="text-align:right" | 16,3
|-
| {{GRC-lat}}
| style="text-align:right" | 1,96 %
| style="text-align:right" | 20,5
| style="text-align:right" | 13,5
|-
| {{DNK-lat}}
| style="text-align:right" | 1,76 %
| style="text-align:right" | 19,4
| style="text-align:right" | 12,8
|-
| {{FIN-lat}}
| style="text-align:right" | 1,55 %
| style="text-align:right" | 17,0
| style="text-align:right" | 11,2
|-
| {{CZE-lat}}
| style="text-align:right" | 1,15 %
| style="text-align:right" | 12,7
| style="text-align:right" | 8,4
|-
| {{PRT-lat}}
| style="text-align:right" | 1,14 %
| style="text-align:right" | 12,5
| style="text-align:right" | 8,2
|-
| {{HUN-lat}}
| style="text-align:right" | 0,78 %
| style="text-align:right" | 8,6
| style="text-align:right" | 5,6
|-
| {{SVK-lat}}
| style="text-align:right" | 0,54 %
| style="text-align:right" | 5,9
| style="text-align:right" | 3,9
|-
| {{BGR-lat}}
| style="text-align:right" | 0,22 %
| style="text-align:right" | 2,4
| style="text-align:right" | 1,6
|}

kerü statusında:
*{{SRB-lat}}
*{{UKR-lat}}
*{{TUR-lat}}

Küzätüçelär:
*Awrupa komissiäse
* {{IND-lat}}
* {{RUS-lat}}
* {{USA-lat}}
* {{CAN-lat}}
*[[YUNESKO]]
*{{CHN-lat}}

== Sıltamalar ==
* [http://www.cern.ch Официальный сайт ЦЕРНа]
* [http://twitter.com/cern Twitter-блог. Самая свежая информация]
* [http://lenta.ru/articles/2014/06/11/cern/ ''Зачем нужен ЦЕРН. Как Стандартная модель физики частиц сблизила людей'', «Lenta.ru», 11.06.2014.]
* [http://www.cerncourier.com Журнал «CERN Courier»]
* [http://www.w3.org/History/19921103-hypertext/hypertext/WWW/TheProject.html Первый в мире веб-сайт (архив)]
* [http://nashagazeta.ch/news/les-gens-de-chez-nous/20191 Лев Коварский: от «Войны миров» до ЦЕРНа, 30.09.2015, NashaGazeta.ch]

[[Төркем:Элементар кисәкчәләр физикасы]]
[[Төркем:Тизләткечләр]]
[[Төркем:Халыкара оешмалар]]